Lesbók Morgunblaðsins - 28.03.1954, Page 4

208
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
3^
þá skal hvort þeirra vinna sjöttar-
eið með nefndarvættum, að ekki
séu þau þessara kvera eigendur,
ekki hafi þau kverin átt né brúkað
og ekki viti þau hver þeirra eig-
andi sé, og ekkert sé það að sín-
um vilja né ráði gert, sem þessi
kver innihaldi af þeim heimskulegu
Characteribús, og aldrei hafi þau
sín nöfn í þau eða á þau skrifað“.
Eiðinn skyldu þau vinna fyrir nóv-
embermánaðarlok.
En um Eyvind var dómur lög-
réttunnar sá, að sýslumaður skyldi
þegar eftir heimkomu sína af þingi,
láta hann vinna þann eið, er hon-
vm var dæmdur í héraði.
Lvktaði þessu máli svo, að Ey-
vindur vann eið, að hann hefði
ekki skrifað nöfn þeirra Stokks-
eyrar mæðgina í kverin, og Þórdís
vann eið, að hún hefði aldrei átt
þessi kver, með þeim öðrum for-
mála er lögréttan hafði stílað. Var
það allt sem hafðist upp úr þessu
galdramáli, og er nú sýnu slælegar
á tekið heldur en áður var, þegar
um slíkar grunsemdir var að
ræða. Q
Og þetta er eina ástæðan til þess
að það galdraorð komst á Þórdísi,
sem loðað hefir við nafn hennar
fram á þennan dag, og hefir orkað
henni til fordæmingar. í Alþingis-
dóminum var henni bannað að á-
saka Eyvind um að hann hefði
skrifað nöfn og heimilisfang þeirra
mæðgina á kverin, nema hún gæti
fært ótvíræðar sannanir fyrir að svo
væri. Það hefir hún ekki getað.
Og eiður hennar hefir ekki megnað
að losa hana við galdragruninn.
Hitt virðist og nokkurn veginn
Ijóst að Eyvindur hafi borið kala
til hennar og viljað gera henni
grikk. Sú fyrirætlan fór út um
þúfur í bili, en varð þó drjúgari
en Eyvindur mun hafa gert ráð fyr-
ir, því að grikkurinn hefir nú enzt
Þórdísi til dómsáfellis í rúmlega
tvær aldir.
BANNFÆRINGIN
Það er ekki alveg úr lausu lofti
gripið hjá Jóni Halldórssyni, að
bannfæring hafi vofað yfir Þórdísi
um þær mundir er hún lézt, því að
þá átti hún í stríði við kirkjuvöld-
in og fór þar halloka.
Þórdís missti mann sinn rétt eftir
að galdramálunum lauk og bjó síð-
an ekkja á Stokkseyri og hafði
rausnarbú. Á Stokkseyri var kirkja
og átti Þórdís að kosta viðhald
hennar og kirkjugripa að hálfu á
móti Bjarna Gíslasyni frænda sín-
um í Ási. En það vill oft fara svo,
þegar tveir eiga að sjá um við-
hald á sama húsinu, að það fer í
handaskolum, einkum ef annar
þeirra er hvergi nærri. Og Þórdís
mun hafa talið það vafasamt að
hún slyppi skaðlaus, ef hún sæi
ein um viðhald kirkjunnar. Því fór
sem fór, að kirkjan hrörnaði ár frá
ári, þar til hún mátti heita óhæf
til guðsþjónustu vegna leka.
Út af þessu spratt misklíð milli
hennar og prestsins. Þessi misklíð
þróaðist svo á báða bóga, eins og
gerist og gengur, þar sem stórgeðja
menn eiga í hlut. Tóku svo kæru-
málin að ganga á víxl. Kirkjuyfir-
völdin' drógu taum prestsins og
sektuðu Þórdísi fyrir ýmsar yfir-
sjónir, en hún vildi ekki hlíta þeim
dómum og greiddi ekki neitt.
Alvarlegasta ákæran kom á
hendur Þórdísi 1727 frá prófastin-
um Árna Þorleifssyni og þingaði
Sigurður Sigurðsson eldri sýslu-
maður í því máli 2. ágúst þá um
sumarið. Þar var Þórdís kærð fyr-
ir „ólöglegt innihald á Stokkseyrar-
kirkju portions-reikningi að þeim
helmingi, sem henni hefir borið
skil fyrir að gera og hún nú (þó
innstefnd og dæmd) engan reikn-
ingsskap gert hefur, hvorki af tí-
undum, ljóstollum né legkaupum,
jafnvel þó hún þar um áður af
yfirvöldunum áminnt og aðvöruð
verið hafi. Sömuleiðis fyrir henn-
ar forsómun að endurbæta kirkjuna
ánægjanlega og hennar Invent-
ario“. Er svo krafizt dóms á því
hvort hún hafi ekki að lögum brot-
ið af sér „rétt til að uppbera kirkj-
unnar innkomst að þeim helmingi,
sem hún með kirkjuna á“.
Dómarinn telur óþarft að svifta
hana forráðarétti kirkjunnar, því
að hún sé „svo rík af jarðagóssi,
að hún meir en fullveðja er að
bæta brest og hrörnun kirkjunnar
að helmingi, samt endurbót gera á
kirkjugripum, og að betala þær
skuldir, sem hún kirkjunni rétti-
lega skyldug er fyrir innkomna
kirkjunnar portion.“
Dómurinn varð svo á þá leið, að
hún haldi forráðarétti kirkjunnar,
en greiði 20 rd. sekt til Klaustur-
hólaspítala, viðgerð kirkjunnar
skuli hún hafa lokið að sínum hluta
fyrir veturnætur og greiða alla
skuldina við kirkjuna eigi síðar en
í fardögum 1720. Enn fremur beri
henni að greiða Árna prófasti 20
rdl. í málskostnað — allt að við-
lagðri aðför að lögum.
í öllu þessu málavafstri, sem stóð
í mörg ár, var Þórdís svo að segja
ein og óstudd og hafði auðvitað
ekki þá lagaþekkingu, sem nauð-
synleg hefði verið. Henni hefir
sjálfsagt verið margt annað betur
lagið en bókhald og reikningshald
og þess vegna hefir reikningskilum
kirkjunnar verið ábótavant frj
hennar hendi og kirkjufé runnið
inní bú hennar. Hún fer því jafn-
an halloka og finnst sér sýnd rang-
indi og hefir það varla blíðkað
skap hennar, heldur stælt hana
upp í að berjast sem lengst. Prest-
ur refsar henni með því að setja
hana út af sakramenti, en biskup
skerst í málið. Og í janúar 1728
ritar hann sér Þorkeli Ólafssyni
sóknarpresti hennar og biður hann
að biðja fyrir Þórdísi af prédikun-
arstóli og áminna hana með hóg-
værð, einslega og opinberlega, al-