Lesbók Morgunblaðsins - 28.03.1954, Qupperneq 7

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
211
Skipssniíðar meistarinn
Hann hét Isambard Kingdom
Brunel og var venjulega nefndur
„litla tröllið", af því að hann var
manna minnstur, en stórhuga og
framkvæmdasamur. Hann átti
hugmyndina að þessari stórsmíð,
og hann helt því fram að skip yrðu
tiltölulega ódýrari í rekstri eftir
því sem þau væri stærri og þeim
mun öruggari að gefa af sér arð.
Hann fekk nokkra ríka menn til
þess að leggja fram 600.000 sterl-
ingspund í fyrirtækið, og varð það
því stærsta hlutafélag, sem enn
hafði verið stofnað. Um tilgang fé-
lagsins var ekki annað tekið fram
en að það ætlaði að láta smíða
skip, er gæti farið í einum áfanga
hina 22.000 sjómílna leið til Trin-
comalee á eynni Ceylon.
Hinir færustu menn voru fengn-
ir til þess að smíða skipið. Hið
nafntogaða James Watts Company
tók að sér að smíða gufuvélina. sem
knúði skrúfuna. Prófessor Piazzi
Smith,* helzti stjörnufræðingur
Skotlands, tók að sér að sjá um
smíði á siglingatækjum skipsins.
Skipasmíðastöð prófessor John
Scott Russell á Hundaey, tók að sér
að smíða byrðingana og skóflu-
hjólin.
Það var nýlunda, að skinið var
ekki smíðað í þurrkví. Á þeim
dögum var hvergi í heimi til svo
stór þurrkví að rúmgð gæti þetta
ferlíki. Kjölurinn var lagður á ber-
svæði samhliða ánni, því að hún
er ekki nema um 1000 fet á breidd
þarna, og því allt of þröng til þess
að hægt væri að hleypa skipinu af
stokkunum á venjulegan hátt. Átti
því að renna því á hlið fram í ána,
er það væri tilbúið að fara á flot.
Hafði slíkt aldrei þekkzt áður og
‘Prófessor Piazzi Smyth varð síðar
heimsfrægur fyrir rannsóknir sínar á
Pyramídanum mikla.
gengu margar hrakspár um hvern-
ig það mundi takast.
Skipið stóð á tveimur heljar-
miklum hjólsleðum, og voru undir
þeim 120 járnhjól, sem runnu á
teinum. Voru 330 fet frá skipinu
niður að ánni, og þangað lágu
teinarnir. Til þess að styrkja bakk-
ann voru reknir þar niður 2000
timburstokkar, sem gengu í gegn
um aurinn og niður á fastan grund-
völl, en yfir var svo steypt tveggja
feta þykkt lag af steinsteypu.
Nú skal hleypt af stokkunum
í septembermánuði 1857 var lok-
ið við að setja seinustu hnoðnagl-
ana í byrðinginn, og varð nú rnilc-
ið umtal um hvenær skipinu mundi
hleypt af stokkunum. Brunel til-
kynnti stjórninni að hann yrði að
fá öílugar vélar til þess að koma
skipinu tram í ána, því að aldrei
hefði verið reynt að hreyfa jafn
þungan hlut og Austri hinn mikli
var. Og svo tilkynnti hann, að skip-
inu mundi verða hleypt af stokk-
unum með háflæði hinn 3. nóvem-
ber.
Hann kallaði saman alla menn
sína og brýndi það fyrir þeim, að
gera engan óþarfa hávaða við þetta
tækifæri. Það væri bráðnauðsyn-
legt að algjör þögn ríkti meðan á
flutningnum stæði, svo að jafnan
heyrðust allar fyrirskipanir þeirra,
sem áttu að stjórna verkinu. Hann
varaði sig ekki á því, að stjórn fé-
lagsins hafði gefið út þúsundir að-
göngumiða að þessari athöfn. Um
nóttina voru reistir pallar fyrir á-
horfendur milli næstu húsa og all-
ir bátaeigendur fylltu báta sína af
forvitnu fólki og lágu svo úti a
ánni beint framundan skipinu, og
græddu vel á því. Auk þess höfðu
allir starfsmenn skipasmíðastöðv-
arinnar fengið leyfi til þess að
bjóða fjolskyldum sínum að vera
þarna við.
Þróngin varð svo mikil að Brun-
el átti fullt í fangi með að stugga
manngrúanum frá vélum þeim,
er áttu að draga skipið á flot og
sjá um að fólk væri ekki á bakk-
anum þar sem skipinu skyldi rennt
fram.
Síðan aðgætti hann að hjólin
og teinarnir væri vel smurt, svo
að hjólsleðarnir gæti runnið mjúk-
lega og slyndrulaust. Að því búnu
tók hann sér stað uppi á skipinu
og greip tvö merkjaflögg, en með
þeim ætlaði hann að stjórna verk-
inu. Ungfrú Hope, dóttir fram-
kvæmdastjórans, var látin gefa
skipinu nafn, og þá glumdu við
þrumandi fagnaðaróp allt um
kring.
Vcrkið mistekst
Nú gaf hann mcrki um að leysa
stafnfestar skipsins og slaka á
keðjum vindanna, sem áttu að hafa
hemil á hjólsleðunum. Hið mikla
skip skalf og nötraði og það rumdi
og brast í því svo að menn urðu
agndofa.
Rétt á eftir laust manngrúinn
upp ópi miklu: „Það hreyfist! Það
hreyfist!11
Skuturinn hafði mjakast til um
þrjá þumlunga. Brunel veifaði
rauðu flaggi til merkis um að
dráttarvélarnar skyldi taka á. Það
urgaði, brast og gnast i kcðjunum,
og hið mikla skip tók að hreyfast.
Allir stóðu á öndinni og horfðu
hugfangnir á þetta fyrirbæri. Þeir,
sem áttu að gæta vindunnar, er
haía skyldi vald á fremra sleðan-
um, gleymdu sér eins og aðrir og
gláptu á skipið. Þeir tóku ekkert
eftir því að það dró slakann af
vindukeðjunni — og svo fór vind-
an á stað með ofsa’nraða. Hand-
föngin á henni slógust á mennina
og þeyttu þeim yfir höfuð áhorf-
enda. Allir urðu skelfingu lostn-
ir, jafnt verkamenn sem áhorfend-
ur, og hver reyndi að flýa. Einu
mennirnir, sem ekki töpuðu sér,