Lesbók Morgunblaðsins - 28.03.1954, Síða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
217
Eftirlíking af rán-
cðlunni Allosaurus
reist í námunda
við staðinn þar
scm beinagrind-
urnar i'undust.
punda a£ steingjörðum eðlubein-
um.
Jess ætlaði að fara að útskýra
þetta fyrir okkur, en í því kemur
bíll þar aðvífandi.
„Bíðið snöggvast, ég ætla að vita
hvað þeir vilja þessir,“ mælti Jess
og gekk á móti bílnum.
Tólf ára gömul telpa sat aftur í
bílnum. Hún teygði sig út um
gluggann og kallaði: „Geturðu sagt
okkur hvar risaeðlurnar hafast
við?“
„Góða ungfrú, ég er hræddur um
að þér komið heldur seint,“ sagði
Jess. „Þér hefðuð þurft að vera
hérna svo sem 120 milljónum ára
fyr. En hér er gott safn, þar sem
hægt er að fá upplýsingar um dýr-
in, sem þá áttu hér heima“.
Ungfrúin varð fyrir miklum von-
brigðum, og faðir hennar, sem sat
við stýrið, nöldraði eitthvað um að
það væri laglegur siður eða hitt
þó heldur, að setja svona nöfn á
landabréfið og ginna saklaust fólk
til þess að aka langar leiðir um lítt
færa vegi, og láta það svo grípa í
tómt. Hann sneri bílnum við og ók
burt í fússi.
Jess glotti: „Hérna um daginn
kom vegaumsjónarmaður að fjöl-
skyldu að austan, sem hafði sezt að
hér í nágrenninu og setið tímunum
saman úti í steikjandi sólarhita,
vegna þess að einhver hafði talið
þeim trú um, að ef þau sæti þar
nógu lengi mundu þau fá að sjá
risaeðlu með kálf ganga til vatns.“
Ég reyndi að gera mér grein fyrir
hvernig hér hafði verið umhorfs,
þegar risaeðlurnar áttu hér heima.
Þá voru ekki til nein f jöll og engin
árgljúfur. Þá hefur verið samfelld
slétta frá Utah til Mississippi. En
á víð og dreií hafa þó verið eld-
gígir, sem hafa spúð ösku og eim-
yrju. Loftslag hefur þá verið hlýtt
og rakt og gróður mikill, eins og
nú er í hitabeltinu.
Á þessum sléttum hafa svo lifað
margar tegundir eðla fyrir svo sem
115—120 millj. ára. Sumar voru
ekki stærri en meðalkýr, en önnur,
eins og t. d. Brontosaurus, voru 80
íet á lengd og vógu um 40 tonn.
Þeir voru jurtaætur og þurftu að
fá svona hálft tonn af fóðri á dag
til þess að þrífast. Sumar voru rán-
dýr, eins og t. d. Allosaurus, með
mikinn kjaft og ógurlegar tennur.
Öll hafa dýr þessi hlotið að vera
heimsk. í fílnum, sem er um 4 tonn
að þyngd, er heilinn 9 pund, en í
40 tonna risaeðlum var heilinn ekki
nema eitt pund.
Hvernig stóð á því, að risaeðl-
urnar urðu aldauða? Enginn veit
það með vissu. Máske hefur eitruð
gosaska drepið þau. Máske hafa
þau farizt í flóði. Einnig getur ver-
ið að einhver pest hafi ráðið niður-
lögum þeirra. En hvað sem um það
er, hitt er víst að þau hafa hrunið
niður í stórhópum. Skrokkunum af
sumum skoluðu straumharðar ár
saman á einn stað, þar sem þeir
fóru á kaf í sand og síðan hlóðst
hvert sandlagið af öðru þar ofan á.
Þarna urðu þau svo að steingerv-
ingum eftir því sem aldir liðu, en
sandurinn varð að sandsteini. Og
innan í þessari steypu hefði beinin
svo getað geymzt um aldur og ævi,
ef ekki hefði orðið breytingar á
jarðskorpunni. Náttúran lyfti upp
landinu á þessum slóðum og mynd-
aði hin svonefndu Uintafjöll og um
leið lyfti hún upp sandsteininum
með beinagrindum risaeðlanna, svo
að þær komu í Ijós.
Kúrekar, sem voru á þessum
slóðum 1880—1890 tóku eftir þess-
um einkennilegu sandsteinslögum,
en vissu alls ekki hve merkileg þau
voru. Frumbýlingur nokkur naði