Lesbók Morgunblaðsins - 09.05.1954, Side 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
321
Gunnar Dal Fyrri grein
DESCARTES
beggja þjóðanna á ókomnum tím-
um. Ef málum yrði svo skipað, sem
ég nú hefi stungið upp á, myndu
allar gamlar vœringar hverfa, og
sönn vinátta, sem hvílir á alda>
gömlum erfðum sameiginlegra
menningarverðmæta, takast. En
meðan málum er svo háttað, sem
nú er, tel ég æskilegt, að eftirfar-
andi sé gert:
1) Nýlega hefir verið stofnað Norð-
urlandaráð, sem vinnur að því
að efla bróðurhug og samvinnu
meðal norrænna þjóða. Ríkis-
stjórn íslands feli fulltrúum sín-
um á þingi Norðurlandaráðsins
að flytja þar kröfur íslendinga
í handritamálinu. Ef slíkt skyldi
reynast árangurslaust og einskis
stuðnings að vænta af brásðra-
þjóðum vorum í þessu máli,
verður ekki séð, að íslendingar
eigi neitt erindi þangað.
2) Ríkisstjórnin skipi fasta nefnd í
handritamálinu, er skipuð sé
þingfulltrúum allra flokka á Al-
þingi, einum úr hverjum
ílokki, og nokkurum íslenzkum
mönnum, sem eru gagnkunnug-
ir handritamálinu og líklegir til
að vinna því gagn. Nefnd þess-
ari ber að svara röksemda-
færslu Dana og semja rit um
þetta mál, þar sem m. a. sé birt
glöggt sögulegt yfirlit um 17.
og 18. öld á íslandi, til skiln-
ings Dönum, og síðan rökfastar
greinir um rétt íslendinga í
handritamálinu. Rit þetta skal
birt bæði á íslenzku og dönsku
og ef til vill einnig á einhverju
heimsmálanna. Nefndin skal
vera sívakandi í máli þessu og
gera allt það, sem hún telur, að
geti orðið til framgangs málinu,
unz sigur er unninn.
C—#'"0®©®CT'vJJ
/^AGITO, ergo sum. Ég hugsa,
^ þess vegna er ég til. Þessi orð
hafa margir heyrt og sumir jafn-
vel deilt um. — Sá sem sagði þau
var franskur heimspekingur René
Descartes.
Gáfur og hæfileikar einir skapa
ekki afreksmann — sízt heimspek-
ing. Aðeins mikil vinna, lærdómur
og lífsreynsla skapa meistarann.
Bæði Plato og Aristoteles höfðu
varið allri æsku sinni til að aíla
sér lærdóms og reynslu, áður en
þeir hófu starfsferil sinn. Þeir og
margir fleiri héldu að bezt væri
að skipta ævinni í þrjá áfanga:
lærdómsár, utanferð til að kynnast
heiminum og afla sér víðsýnis og
nýrra hugmynda, og loks í mann-
dómsár, starfs ár.
Descartes hélt þessa gömlu
braut. Hann byrjaði á að læra það
sem hann taldi sig geta lært af
bó.kum. Eftir það íerðaðist hann
um heiminn, tók virkan þátt í bar-
áttu aldarinnar og las hina tor-
skildu bók lífsins sjálfs. Loks
slíðraði hann sverð sitt, sneri fari
sínu heim og tók í kyrrþey að rita
bækur.
Um fyrsta áfanga ævi sinnar,
lærdómsárin, kemst Descartes
sjálfur svo að orði (í Discours de
la Methode, premiere partie).
„Fróðleiksþorsti minn var óslökkv-
andi.“ En fræði Jesúítaskólans
voru ekki næg til að svala honum.
— „Og það var þess vegna sem ég
yfirgaf lærifeður mina strax og
aldur minn leyfði og hætti lestri
bóka. Ég ákvað að leýta aðeins þess
vísdóms, sem væri að finna í mér
sjálfum og hinni miklu bók náttúr-
Descartes
unnar (le grand livre du monde).
Þess vegna fór ég utan og notaði
það, sem eftir var æsku minnar,
til þess að kynnast hirðum og herj-
um, blanda geði við ólíkt fólk af
ýmsum stéttum, safna margvíslegri
reynslu og þó framar öllu öðru að
reyna að auðgast að nýjum hug-
myndum.“
----★-----
René Descartes Duperrou fædd-
ist í lok 16. aldar (31. marz 1596)
í La Haye í Toucaine í Norður
Frakklandi. Hann var aðalsættar
og var fjölskylda hans ramkatólsk.
Nokkrir ættingjar hans höfðu gegnt
virðingarstöðum í þjónustu ríkisins
og kirkjunnar.
Móðir Descartes lézt úr tæringu
skömmu eftir fæðingu hans. Sjálf-
ur þótti sveinninn svo veiklulegur
að honum var lítt líf hugað. Öil
uppvaxtarár sín átti hann við van-
heilsu að búa. Þegar jafnaldrar