Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1954, Síða 2

75
LESBÓK MORGUNBIAÐSINS
lögð niður með öllu eftir víg Ög-
mundar Völu Steinssonar um 960.
Leifar af haugi Ögmundar eru enn
sýnilegar skammt ofan við búðina;
hefur hann verið hlaðinn upp við
lágt klettarið. Sá er þó gallinn á,
að allmikið grjót var tekið úr haugi
Ögmundar í hina miklu þingskála-
veggi þeirrar miklu tjaldbúðar
Kollabúðafundanna, er hófust 1849,
en voru allt annars eðlis en hið
forna Þorskafjarðarþing. Ari Joc-
humsson var þá drengur á Kolla-
búðum, og sagði að sér væri mjög
minnisstæð óánægja sú og drauma-
rugl, sem orðið hefði af þessu til-
tæki, menn hefði staðið í hári hver
á öðrum og legið við sjálft, að ann-
ar rifi niður það sem hinn byggði.
Síðar hefði svo alltaf orðið að laga
tóftina og hlaða hana upp meira
og minna fyrir hvern fund, því
hvernig sem hlaðið var, hefði alltaf
gliðnað og gengið í sundur, eins og
þar mætti vart standa steinn yfir
steini. (Veggir þessarar tóftar frá
seinasta fundinum 1895, eru þó enn
nokkurn veginn heillegir og uppi-
standandi).
Um víg Ögmundar Völu Steins-
sonar á Þorskafjarðarþingi segir
Landnáma: „Ólafur belgur, er
Ormur inn mjóvi rak á brott úr
Ólafsvík, nam Belgsdal og bjó að
Belgsstöðum, áður þeir Þjóðrekur
ráku hann á brott þaðan. Síðan
nam hann inn frá Grjótvallarmúla
og bjó í Ólafsdal. Hans son var
Þorvaldur, sá er sauðatökusök seldi
Ögmundi Völu Steinssyni á hönd
Þórarni gjallanda, er síðan vá Ög-
mund á Þorskafjarðarþingi."
Gestur Oddleifsson hinn spaki í
Haga á Barðaströnd og Ljótur hinn
spaki Þorgrímsson Harðrefssonar
að Ingjaldssandi við Önundarfjörð,
munu báðir hafa tjaldað búðir sín-
ar á Þorskafjarðarþingi vorið sem
Ögmundur var veginn, enda báðir
mannaforráðsmenn miklir og hér-
aðs höíðingjar. Öll líkindi mæla
með því, að það hafi verið þá um
haustið, að Gestur sótti haustboð
að Ljóti á Ingjaldssandi. „Þá kom
þar Egill Völu Steinsson og bað
Gest, að hann legði ráð til, að föður
hans bættist helstríð, er hann bar
um Ögmund son sinn. Gestur orkti
upphaf að Ögmundardrápu“. —
(Landnáma).
Menn vita glöggt um búð Gests
Oddleifssonar á Þorskafjarðar-
þingi, hvar hún stóð, en um búð
Ljóts hins spaka vita menn ekki
með vissu. Ari Jochumsson sagði,
að forn munnmæli hermdu, að
Ljótur hefði átt búð „uppi á Hjall-
anum fyrir ofan Sneiðinginn.“ —
Þessi Sneiðingur er allmikið upp-
hlaðið skábretti, eða kambur með
tröppugangi og um 35° halla, upp
við snarbratt forbrekki, þar sem
leiðin liggur upp á Hjallann, en
þar er flá ein alllöng skóglaus upp
eftir hlíðinni og víðsýni mikið og
fagurt yfir allt hið forna Þorska-
fjarðarþing. Þar um flána liðar sig
og hlykkjast Hnausagilið og
Hnausalækurinn, en hinir fornu
tjaldbúðagrunnar frá þjóðveldis-
tímanum eru þar jarðsokknir á
víð og dreif, illmerkjanlegir fyrir
óvanið auga, eða þá, sem ekki
kunna að „lesa land“, því margir
þeirra eru sem daufar teikningar
á landabréfi. Sumir búðargrunn-
arnir eru og komnir undir kjarr.
Hnausaskógur heitir svo skógur-
inn allur frá Hnausagili og Hnausa-
læk inn að Músará, sem skilur lönd
milli bændabýlanna Kollabúða og
Skóga. í Hnausaskógi sjást enn
tugir þessara fornu búðagrunna.
Hinum fornu mannvirkjum má
skifta í tvennt, Hnausabúðir og
Eyrarbúðir. Hnausabúðir eru utar,
upp af Þorkelseyri, aðallendingar-
staðnum í fjarðarhorninu. Þar voru
aðeins vist- og svefnbúðir þing-
manna, einkum þeirra, er sjóleið-
ina komu til þings, en voru annars
opnar tóftir, er reft var yfir og
tjaldaðar um þingtímann, Eyrar-
búðirnar eru á eyrunum. Þar voru
samkomu og fundarskálar þing-
heims, tjaldaðir um þingtímann og
rúmuðu mörg hundruð manna. Þar
hafa og verið almennings eldhús og
veitingaskálar.
Gísla saga Súrssonar getur þess,
að Börkur hinn digri og Þorkell
Súrsson hafi átt búð saman. Þor-
kell var veginn á Þorskafjarðar-
þingi vorið 975 og segir greinilega
frá því í Gísla sögu. Voru þeir ný-
lentir við Þorkelseyri og var verið
að tjalda búðina, þá er Þorkell var
veginn. Grunnflötur þessarar búð-
ar sést greinilega enn í dag og er
hún hólfuð sundur með skilrúmi.
Munnmæli, sem varðveizt hafa
mann fram af manni, segja þarna
vera búð þeirra Barkar og Þorkels,
og er haugur Þorkels þar beint upp
af búðinni. Er það geisimikil grjót-
dynja, hlaðin upp við forbrekki eða
hjallarið, rétt innan við hlaðna
Sneiðinginn, er áður um getur að
liggi upp á Hjallann. Steininum,
sem Þorkell sat á þegar hann var
veginn, á að hafa verið velt efst á
hauginn, og getur það vel staðizt,
því efst á grjótdyngjunni er afar
stór gráleitur steinn, er sker sig
úr umhverfinu. Frá víginu sjálfu,
sem og landslagi og allri skipan
segir svo nákvæmt og greinilega í
Gísla sögu, að höfundurinn hefur
með eigin augum skoðað staðhætti;
lýsingin er svo rétt og nákvæm, að
hún getur ekki verið gerð eftir
sögusögn annarra.
Þá er og búðarstæði Hallbjarnar
göngumanns þarna í þinginu, vel
þekkt enn í dag, og sérstakur hlað-
inn grjótstígur upp að búðinni, sem
hefur verið stór ummáls og staðið
á einhverjum bezta og' fegursta
stað í þinginu, skammt frá búða-
leið þeirra héraðshöfðingjanna. —
Annars veit maður ekkert um
Hallbjörn göngumann, annað en
það, sem Gísla saga greinir, að