Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1954, Síða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
763
Xý vasin
JJEILBRIGÐI er dýrmætasta gjöf,
sem nokkrum manni getur
hlotnazt. Áður fyr voru það talin
forlög hvort maður naut góðrar
heilsu eða var heilsulaus. Van-
heilsan var þá talin nokkurs konar
refsidómur forsjónarinnar, er menn
yrði að bera með þolinmæði og
undirgefni undir guðs vilja. Menn
vissu þá ekki hve hastarlega þeir
guðlöstuðu með þessu, því að for-
sjónin leggur ekki vanheilsu á
neinn mann. Þar gildir lögmál or-
saka og afleiðinga, eins og glöggt
hefir komið fram eftir því sem
heilsufræðinni hefir miðað áfram.
Fyrir nokkrum 'árum var svo
talið að heilbrigði manna væri und-
ir því komin hve margar hitaein-
ingar þeir fengi daglega í fæðunni.
Seinna kom svo upp úr kafinu að
fleira kom þarna til greina, og þá
fundu menn fjörefnin og lífefnin.
Og nú var allt undir því komið að
líkaminn fengi hæfilegan skammt
af þessum efnum, jafnhliða hæfi-
lega mörgum hitaeiningum. En nú
er hér komin til greina ný vísinda-
grein, sem menn nefna „biogeo-
chemi“ og hún sýnir, að öllu lífi á
unni. Svo náði ég andanum og sá
að borðið stóð fram úr öldunni.
Ég færði mig framar, svo að end-
inn nam við sjó. Og svo lá ég þarna
í fullkomnum hvílustellingum,
mitt í freyðandi löðri holskeflunn-
ar og sá að ég nálgaðist óðfluga
ströndina og fólkið, sem þar stóð.
En ég komst ekki alla leið til lands
á þessari bylgju. Ég var hræddur
um að endinn á borðinu kynni að
stingast niður í botn, svo að ég
færði mig aftar, en fór of langt
svo að ég seig aftur af bylgjunni."
dagreiri
jörðinni er nauðsynlegt að fá ýmis
fágæt frumefni til þess að geta
þroskazt eðlilega. Á þetta ekki að-
eins við um menn, heldur einnig
dýr og jarðargróða. Ef skortur er
á þessum frumefnum, þá veldur
það veikleika, ef of mikið er af
þeim, þá getur það valdið sjúk-
dómum.
í tímaritinu „The Scientific
Monthly“ birtist í júnímánuði í
sumar grein um þetta efni eftir
dr. Harry V. Warden. Skorar hann
þar á lækna, jarðfræðinga, jarð-
vegsfræðinga og aðra að taka sam-
an höndum um að rannsaka hverja
þýðingu hin nýu vísindi geti haft
fyrir heilbrigði í framtíðinni. Hann
bendir á, að 9/10 hlutar jarðskorp-
unnar sé settir saman úr 15 helztu
frumefnum. Öll önnur frumefni eru
af svo skornum skammti og dreifð,
að þau eru kölluð dreififrumefni.
En með hinum nákvæmu vísinda-
áhöldum, sem nú eru til, má finna
þessi efni, þótt ekki sé nema millj-
ónasti hluti af þeim í sýnishorninu.
sem rannsakað er. Mörg af þessum
frumefnum hafa úrslitaþýðingu
fyrir vöxt og viðgang alls þess, sem
lifir og grær. Það er t. d. kunnugt
að kindur þurfa kobalt til þess að
geta þrifizt, en það er svo örlítið,
að það nemur ekki nema einum
milljónasta af fæðu þeirra. Skortur
á joði getur valdið skemmdum í
skjaldkirtli hjá mönnum en fóstur-
látum hjá dýrum.
Það hefir komið í ljós, að sé of
lítið af einhverju frumefni í jarð-
vegi, þá hefir það úrslitaþýðingu
fyrir gróðurinn. Þetta kom bezt í
Ijós í Nýa Sjálandi. Þar var all-
stórt landflæmi, sem ekki tókst að
rækta fyr en menn dreifðu „molyb-
denum“ yfir jarðveginn, að vísu
mjög litlu, en það nægði til að gera
þarna hið frjósamasta land. Sumar
jurtir, sem yfirleitt verða ekki
hærri en 3—4 fet, hafa náð 15 feta
hæð, þegar fosfór og zinki var bætt
í jarðveginn.
Aftur á móti getur of mikið af
ýmsum frumefnum í jarðvegi
valdið sýkingu jurta, og þá einn-
ig hjá mönnum, meðal annars
krabbameini. Síðan vísindaleg
jarðrækt hófst með tilbúnum á-
burði, skordýraeitri, áburði til að
drepa illgresi o. s. frv., er meiri
hætta á því en áður að menn geti
fengið of mikið af einhverjum
frumefnum. Menn neyta mjólkur
úr kúnum, sem aldar eru á grasi,
sem ræktað er á vísindalegan hátt,
og menn eta kjöt af skepnum, sem
fóðraðar eru á slíku grasi og jarð-
argróða. Á þann hátt geta frum-
efni, sem borin eru á jörðina til
þess að auka gróðurmagn, farið
hringferð og endað í mannlegum
líkama. Getur þá borið til beggja
vona um hvort hæfilega mikið sé
af þeim. En það er meðal annars
hlutverk hinnar nýu vísindagreinar
að fylgjast með því, komast fvrir
það, hverjum veikindum frumefna-
skortur veldur og hverjum veik-
indum of mikið af frumefnum veld-
ur, einu eða fleirum.
Um sum frumefni vita menn bók-
staflega ekkert hvaða áhrif þau
hafa á heilbrigði manna og dýra
og gróður jarðar. Má þar til dæma
nefna „cadmium“, nikkel, silfur og
gull. Það liggur einnig fyrir hinni
nýu vísindagrein að rannsaka þetta.
^^T>®®®G^-3
Uppgjafa embættismaður var orðinn
mjög gigtveikur og fór því til læknis.
— Getið þér ekki hjálpað mér lækn-
ir. Ég hef ekkert viðþol fyrir kvölum
í hægri handleggnum.
Læknirinn skoðar hann og segir: Það
er ekkert að handleggnum. Þetta eru
aðeins ellimörkin.
— Ekki getur það verið rétt. Ekkert
finn ég til í hinum handieggnum og
er hann þó jafngamall.