Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1954, Blaðsíða 4
760
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Þjóðaríþrótt Hawaji-búa
JJAWAJI-EYAR eru í miðju
Kyrrahafi og um miðja vegu
milli Bandaríkjanna og Japans.
Þarna eru um hundrað eyar og
klettar, sem hefir verið gefið nafn,
en auk þess eru mörg sker. Aðeins
siö af evunum eru bvggðar. Sex
þeirra, hinar stærstu. heita Hawaji,
Maui, Molokai. Oahu, Niihan og
Kauai. Er tiltölulega skammt á
milli þeirra. Vestur af þeim er ann-
ar eyaklasi og eru þar um 20 evar,
en aðeins ein þeirra er bvggð og
heitir Midway. Vestasta evan heit-
ir Kure og er hún um 1200 sjómílur
vestur af Niihau.
Það hefir oltið á ýmsum endum
með það hvaða þjóð mundi ná tang-
arhaldi á Hawaji eyum. Árið 1816
settust Rússar þar að og reistu sér
vígi þar sem nú stendur borgin
Honolulu. En höfðingi evanna safn-
aði þá liði og rak þá öfuga út úr
landinu aftur.
Árið 1839 sendu Frakkar herskip
þangað til þess að tryggja það, að
kaþólskir trúboðar hefði þar frið
og frelsi til að útbreiða kristindóm.
Eyarskeggjar þorðu ekki að reisa
rönd við herskipinu, en fellust á
allar kröfur Frakka, og veittu þeim
meira að segja sérréttindi í land-
inu.
Árið 1843 lögðu Bretar Honolulu
undir sig, vegna þess að brezkir
þegnar höfðu kvartað um að þeir
fengi þar ekki jafnrétti í dómsmál-
um. Brezkt herskip var sent þang-
að, og konungur evanna varð svo
hræddur að hann afsalaði yfirráð-
um í hendur Breta. Slík valdbeit-
ing mæltist illa fyrir í London og
evunum var aftur gefið sjálfstæði.
En áhrifa Breta gætir þarna enn í
dag, því að fáni þeirra, „Union
Jack“, er í einu horninu á fána
Hawajieya.
Árið 1893 varð uppreist og bylt-
ing á evunum. Þá var þar mey-
kóngur sem hét Lilioukalani. Var
henni stevpt af stóli og lýðveldi
stofnað. Eftir fjögur ár bað lýð-
veldið um vernd Bandaríkjanna, og
hafa nú Hawaji-eyar verið hluti
af Bandaríkjunum í rúmlega 56 ár.
Nú nýlega eru eyarnar orðnar
sjálfstætt sambandsríki þeirra, hið
39 í röðinni.
Höfuðborgin Honolulu stendur
á eynni Oahu. Þar eru nú 248.000
íbúar og hefir borgin þanist út á
seinni árum. í 23 ríkjum Banda-
ríkjanna eru ekki svo stórar borg-
ir. í Honolulu er mikil verslun og
iðnaður. Þaðan kemur t. d. mikið
af sykri og meginhlutinn af .öllum
þeim niðursoðnum ananas, sem nú
er neytt um allan heim. Þetta er
nýtízku borg, með fögrum stórhýs-
um og fallegum götum og þar eru
125.000 bílar, eða bíll á 2,8 menn af
eyarskeggjum, og er það meira en
í Bandaríkjunum sjálfum þar sem
3 menn eru um hvern bíl.
Honolulu var upphaflega byggð
í skjóli 1000 metra hárra fjalla, eða
undir suðvestur hlíðum þeirra, þar
sem staðvindanna gætir ekki. Nú
hefir byggðin þó færst upp í fjall-
dalina og handan við fjöllin eru
sum úthverfi borgarinnar. En mest
hefir hún þó þanizt út meðfram
sjónum, á aðra hönd allt til Pearl
Harbour (sem Japanar réðust fyrst
á er þeir fóru í stríðið), og á hina
hönd til hins fræga baðstaðar
Waikiki.
í Waikiki er mikið stunduð
þjóðaríþrótt þeirra eyarskeggja,
sem á ensku er kölluð „surf-riding“
og þýðir blátt áfram að ríða á haf-
öldum. Þessari þjóðaríþrótt hefir
Jack London lýst í einni af bókum