Lesbók Morgunblaðsins - 04.09.1955, Blaðsíða 10

473
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Kay Nielsen:
Vatnsberi Ásmundar Sveinssonar
1926.. Aðrir Folsom-broddar fund-
ust svo í Colorado, og nú segja forn
-fræðingar að menn hafi á þeim
tíma búíð sér til áhöM úr steini til
h°c« oð hírl<ia bisonuxa, gert góða
knífo úr finnn. not^ð steinhamra
ocf baft beinnálar til bess að sauma
leður. Hafa bví orðið miklar fram-
farir frá bví er f\T*stu mennirnir
komu yfir Beringsund.
Svo fundust inir svonefndu
Yuma-broddar í Yumahéraði í
Colorado. Þeir eru miklu lengri og
mjórri heldur en aðrir steinbrodd-
ar og bóttust menn vita, að þeir
menn sem smíðuðu þá og notuðu,
mundu hafa verið upni fvrir 7000
til 8000 árum. og að þá hefði
stærstu veiðidvrin verið vísundar.
En bor sem engin mannabein höfðu
fundí^t bar sem beir broddar voru,
þá gátu menn ekki gert sér grein
fvrir hvernig menn hefði þá verið
útlits. Allir helztu fornfræðingar
álitu. að frumbvggiar Ameríku
hefði verið á stærð við veniulega
Mongóla, en þó ekki reglulegir
Mongólar heldur blandaðir blóði
hvítra og svartra manna.
Nú fyrir skömmu fannst haus-
kúpa og ýmis önnur mannabein
skammt frá Midland í Texas. Með
rannsóknum á beim komust vís-
indamenn að þeirri niðurstöðu, að
þau mundu vera eitthvað á milli
12.000 og 20.000 ára gömul. Það var
sumarið 1953 að maður að nafni
Keith Glassock rakst á steinrunnin
bein, stein-brodda og aðra fom-
muni í sandnámu hjá Midland.
Hann fór með þetta á safnið í Nýu
Mexiko, og forstjóri þess fekk leyfi
hans til þess að rannsaka þetta bet-
ur. Og í nóvembermánuði söfnuð-
ust svo vísindamenn saman á þess-
um stað. Þar fundu þeir manna-
bein og dýrabein og tóku sýnis-
hom af jarðlögunum, sem þau voru
í. Og nú var skift verkum mílli
vísindamanna. Einn var fenginn
til þess að rannsaka jarðlögin, ann-
TIFTIR að ég hafði verið um
^ kvrrt á íslandi í fvrrasumar,
heldur svn ein áfram að fvlgja mér
í huganum. Er hún ágengari við
mig vegna þess, að ég á ljósmvnd
af henni. En það er „Vatnsberi"
Ásmundar Sveinssonar. Þessa
hðggmynd hef ég séð í glampandi
miðnætursól um Jónsmessulevtið.
Fyrir hugskotssjónum mínum hef-
ur brugðið upp tugbúsundum ís-
lenzkra kvenna er bera náðargiöf
vatnsins fvrir horfnar kvnslóðir.
En aldrei ber mvndin neinn þræl-
dómssviD. er hún ber fram sína
dvrlegu giöf.
Ef bömin min hefðu verið með
hér á íslandi, mundi ég hafa sagt
þeim frá ævintýrinu um vatnið
forðum daga, er þurfti að nást úr
iðrum jarðar til að svala ættkvísl
manna, og þau mundu hafa skilið
svinbragð myndarinnar.
Hefði ég verið auðugur maður
mundi ég hafa keypt mvndina og
gefið hana sem minnismerki ís-
lenzkra kvenna, sem nú burfa ekki
lengur að erfiða fyrir vatninu, er
þær ná, með því að onna fvrir
krana til þess að hið hreina tæra
vatn komi rennandi.
En gjöfin ætti að vera þakklæt-
ar til þess að setia saman hauskúpu
mannsins. og sá þriðii til þess að
gera „fluorin" rannsóknir á öllum
beinunum til að ákveða aldur
þeirra. Kom þá í ljós, að manna-
beinin og dýrabeinin voru jafn-
gömul. Og sem sagt, þau eru frá
fvrstu öldum fyrstu íbúanna í
^meríku. En mannsbeinin sýna, að
sá sem þau eru af, hefur í alla staði
verið mjög svipaður þeim Indíán-
um, sem nú eru uppi.
isvottur íslenzkri kvenþjóð til
hróss er frá örófi alda og fram á
þennan dag hafa unnið svo mikið
fyrir heimilin.
En myndin er ekkert falleg, get-
ur einn og annar sagt þessari konu
til niðrunar.
Ég neita því ekki, en hver drátt-
ur í líkama hennar hefur sál, og
einmitt að þessu eiga allir að
keppa. Ég lít á „Vatnsberann" sem
minnismerki eða lofgerð til vinn-
unnar. Manni er skylt að fórna
vinnunni trúmennsku sinni gagn-
vart smámunum daglega lífsins.
Hvað er vatnsburður? Vissulega
geta allir borið vatn. En til þess
að framkvæma það verk, þurfa
menn auðmýkingu, að lítillækka
sig, ef menn í raun og veru telja
sig skapaða til æðri ætlunarverks.
Þess vegna er þetta listaverk
Ásmundur Sveinssonar svo heill-
andi og innblásið að ekkert annað
listaverk hefur skapað mér aðra
eins hrifningu. Þegar mörg nú-
tímalistaverk eru gleymd, heldur
„Vatnsberinn“ áfram að segja kyn-
slóðunum sína sögu og þess vegna
er hrifning mín meiri af þessarri
mynd en af nokkurri höggmynd
annarri sem ég hef séð.
„Vatnsberinn" heldur áfram að
segja sína sögu um vinnandi kon-
ur ekki aðeins í Reykjavík heldur
um gervallt ísland. Enginn hefur
beðið mig að hripa þessar línur
um „Vatnsberann“, en ég gæti
þakkað mínum ágætu íslenzku vin-
um fyrir þá hugulsemi, að gera
mér aðvart um þetta sígilda lista-
verk. Þeir geta vissulega skilið að
mér er Ijóst hve innilegt samband
er á milli listamannanna og um-
hverfisins á íslandi.