Lesbók Morgunblaðsins - 29.04.1956, Síða 2

f 230
L LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
fara til Svíþjóðar og berjast þar.
Fór Hrafn á undan eins og leið 14
frá Lífangri, sem er innarlega í
Þrándheimsfirði, inn Veradal og á
fjall upp hjá Súlu, þarsemvegurinn
lá til Jamtalands. Náði Gimnlaug-
ur honum á fjallinu þar sem kall-
aðir voru Gleipnisvellir milli
tveggja vatna, og börðust þeir í
Dinganesi, sem gekk fram í annað
vatnið.
Hér er staðháttum lýst allræki-
lega, og eftir þeirri lýsingu þykist
Jón lénsmaður á Súlu hafa fundið
orustustaðinn. Er útdráttur úr
grein hans um þetta birtur í Les-
bók 16. október s. L og vísast til
hans þeim sem vilja kynna sér
þetta betur. Segir Jón sjálfur svo
frá, að þegar í æsku hafi hann
orðið stórlega hrifinn af f slendinga-
sögum og varð honum þá auðvitað
eigi sízt hugstæður sá harmleikur,
er gerzt hafði þarna á næstu grös-
um við hann. Einsetti hann sér þó
að ganga úr skugga um hvort hann
gæti ekki fundið orustustaðinn og
um leið fært sönnur á hve trúar
eru heimildir Ísíendingasagha.
Jafnframt fékk hann þá ög áhuga
fyrir sögu síns héraðs, óg um f jölda
ára hefir hann verið að rannsáka
það efni og mun nú allra manna
fróðastur um það. Hefir hann sér-
staklega rannsakað hvar fornir
vegir voru byggða á milli og hvar
þjóðvegurinn lá í fomöld miíli
Veradals og Jamtalands, leíðin sem
Ölafur konungur helgi fór, er hanh
ætlaði að vinna Noreg aftur, en fell
þá á Stiklarstöðum.
Nú segir næst frá því, að i'nn
24. júlí s. 1. sumar skrifar Jón á
Súlu sendiherra Norðmanna í
Reykjavík. Segir hann þar frá því
að sér hafi veitzt sú ánægja að
hitta íorseta íslands á Stiklarstöð-
um þá um voriö ög afhenda hoh-
um ritgerðina um rannsóknir sin-
ar á hólmgöngustað þeirra Gunn-
laugs og Hrafns. En hann kvaðst
ekki hafa komið sér að því þá að
segja forsetanum frá því, að hann
væri þá einmitt með í smíðum út-
skurðarmynd af einvígi þeirra.
Hann hefði þá átt eftir nokkurra
vikna verk við myndiha, en það
hefði alltaf vakað fyrir sér, að gefa
íslandi hana þegar hún væri full-
ger. Biður hann sVo séndiherrann
að grenslast éftir því fyrir sig,
hvort ísland ihundi vilja þiggja
slíka gjöf. Henni fylgí engin skil-
yrði frá sihni hálfu^ sn aðeins ósk
um það, ef hún yrði þegin, að for-
seti íslands skyldi ákveða hvar
hún yrði geymd. „Það væri mér
sönn gleði að gefa Sögueynni þessa
mynd sem þakklætisvott fyrir þau
sterkú áhríf sem ísléndingasðgurn-
ar höfðu á mig í æsku og hvernig
þær Iiafa mótað og styrkt skapgerð
mína“, segir hann að lokum.
Auð\itað var þessu góða tilboði
tekið með þökkum. Og í október-
mánuð’ seridir Jón ó Súlu svo
myndina til íslenzka sehdiráðsins í
Ósló og biður það að senda hana
til norska sendiherrans í Reykja-
vík. Kvaðst hann gera betta í-sam-
ráði við kohsúl íslahds í Þránd-
heimi. Erling Hövik stórþíngs-
mahn, og samkvæmt bréfi frá
norska áendiráðinu í Reykjavtk,
Lýsir hann svo myhdinni þannig:
„Þessi rismvhd, sem er -2,3 m á
lengd óg’ 1,15 m á hæð, er gjöf til
íslands. Húh á að tákna hólmgöngu
þeirra Gunnlaugs ormstungu og
Skáld-Hrafns, er grófskorin í 3 cm
þykkt borð úr elri og auk þess
máluð“.
Myndin kom svo hingað 'óg er
nú verið að smíða hæfilega um-
gjörð um hana, svo að hún -sómi
sér sem bezt.
Forséti íslands leit svo á, að
myndin væ'ri hvergi betur komin
en í Borgarf jarðarhéraði, sem næst
'æskusíöðvum Gunnlaugs orms-
tungu. Úrskurðaði hann því að
myndin slcyldi afhent harnaskóla
Mýrasýslu að Laugalandi í Staf-
holtstungum og henni vahnn veg-
legur staður í skólahúsinu. Þarna
skal hún svo vera framvegis og
má skólinn ekki farga henni né
afhenda hana nema með samþykki
þ j óðmin j avarðar.
Jón á Súlu lét af lénsmanns-
embætti í sumar sem leið vegna
aldurs, en er þó enn mjög ern.
Hann er fæddur á ættaróðali sínu
sem nú kallast Sulstua í Veradal,
og þar heíir hann alið aldur sinn.
Mun hann nú gefa sig allan við
þeim störfum, sem honum eru kær-
Ust og hann hefir áður stundað í
hjáverkum Sínum, en það er rann-
sókn héraðssögu Veradals og tré-
skurðarlist. Hefir hann lengi feng-
izt við tréskurð og fekk heiðurs-
verðlaun fyrir á sýningu Þrænda-
laga í Þrándheimi 1930,
í Véradal var einnig fæddur og
uþpalinn L. H. Muller, sem lengi
var kaupmaður hér í Reykjavík og
þjóðkunnur maður fyrir það að
hann vakti skíðaíþróttina til nýs
Iífs hér á Iandi. Munu þeir Jón
á Súlu hafa verið á svipuðum aldri
og voru aldavinir. Og ekki mun það
hafa dregið úr áhuga Jóns á Súlu
fýfir íslenzkum fræðum, að bezti
vinur hans fluttist til íslands og
ílengdist þar
í haust sem leið fór Jón á Súlu
austur á Jamtaland til þess að
flytja þar fyrirlestur um ævilok
þeirra Gunnlaugs ormstungu og
Hrafns hjá Rotary-félagi. Var það
kunnur sænskur rithöfundur, sem
stóð fyrir því. Var þarna margt um
manninn og hlýddu menn með
mikilli athygli á erindið. „Það var
gaman“, segir hann í bréii, „að ia
tækifærí til þess að rekja þessa
göfugu. harmsögu, er lauk hér á
fjallinu rétt innan við sænsku
landamærin, að ég hygg“ Hann
segir ennfremur: