Lesbók Morgunblaðsins - 20.05.1956, Blaðsíða 12

283
LZSBÖK MORGUNBLAÐSINS
Sólbruni og
^ÓLIN viðheldur öllu lífi á jörð-
^ inni, en sólin getur þó verið
lífinu hættuleg. Þegar veðrið er
sem allra bezt og yndislegast, þeg-
ar sól skín af heiðum himni og
varla bærist hár á höfði, og allir
vilja njóta veðurblíðunnar og hlý-
unnar, þá getur svo farið að menn
veikist hreint og beint af sólskin-
inu.
Sólarljósið er samsett af ýmsum
björtum geislum, sem hafa mis-
munandi áhrif á gróður jarðar og
allt sem þar er kvikt. Útbláu geisl-
amir hafa sennilega mest áhrif á
menn, bæði til góðs og ills. Það er
holt að verða fyrir útbláum geisl-
um stutta stund, en ef þessir geisl-
ar skína á mann lengur en góðu
hófi gegnir, þá geta þeir valdið
bruna, alveg eins og um eld væri
að ræða. Sólbruna fylgja þjáningar
og hann getur orðið hættulegur.
Húðin, sem hlífir líkamanum, er
samsett af mörgum lögum, sem
endurnýast stöðugt innan frá. Yzta
húðlagið er sterkast og getur
stundum orðið nokkuð þykkt og
hart, þar sem mest reynir á, svo
sem í lófum og á iljum. í þessu
húðlagi er aðalvörnin gegn sól-
bruna, en það eru litarefni, scm
endurkasta útbláu geislunum.
Hjá ljóshærðu fólki er minna af
þessu htarefni i húðinni heldur en
hiá dökkhærðu fólki. Ljóshærðu
fólki er því hættara við sólbruna.
En með því að vera úti í sól hæfi-
lega lengi í hvert sinn, framleiðist
nýtt htarefni í húðinni og hún
verður dökk. Þetta er kallað að
vera útitekinn, og það hlífir mjög
fyrir útbláu geislunum. Hér er um
sjálfsvórn likamans að ræðá En
eí menn cfbjóía þessari sjálfsvcrn,
þá brennast beir.
sólgleraugu
. ■ i
HVERNIG Á AÐ FARA
MEÐ SÓLBRUNA?
Fyrstu einkenni sólbruna eru
þau, að hörundið roðnar, menn
verða varir við óþægilega tilkenn-
ingu og oft er eins og stríkki á
húðinni. Ef nokkur gola er, verða
menn þessa ekki svo mjög varir,
og þá hefir bruninn tíma til að
grafa um sig. Svo koma upp blöðr-
ur, eða þá brunafleiður. Og þá fer
gamanið af.
Mönnum er hættara við sól-
bruna þar sem sólargeislarnir eru
styztir og falla sem beinast, eins
og er suður undir Miðjarðarlínu
um miðjan dag. En þar sem sólar-
geislarnir falla meir skáhallt og
hafa farið lengri leið í gegn um
ryk og vætu gufuhvolfsins, eru þeir
ekki jafn hættulegir.
Þó eru menn hvergi á hne'ttin-
um algjörlega öruggir fyrir sól-
bruna. Jafnvel á nyrzta og syðsta
hjara veraldar getur farið svo að
menn sólbrennist, jafnt vetur og
sumar. Er sérstaklega viðsjárvert
að vera í sólskini uppi á snævi
þöktum fjöllum, því að enda þótt
geislamir séu mjög skáhallir, gætir
mjög útbláu geislanna vegna þess
hvað loftið er tært og laust við allt
ryk. Auk þess er endurkast geisla
frá sjónum afar hættulegt. Getur
það skaöbrennt menn, enda þótt
mönnum finnist htill hiti af sólinni.
Slíkt geisla endurkast getur og
stafað af vatni, og mörg brunasár
hafa menn einmitt fengið af geisla
endurkasti á vatni og sjó.
Á hinn bóginn er mönnum það
liægðarleikur. að verjast sólbruna.
Fyrst og fremst eiga menn að venja
sig við geislana smátt cg ;smaft
Þeir, sem íara í sólbað,. ætti akic
að vera lengur en 15 minútur í bvj
í fyrsta skifti, en geta svo lengt
tímann dag frá degi. Sumir halda
að það sé karlmannlegt að kasta af
sér skyrtunni og vera ber að ofan
allan daginn. En þetta borgar sig
ekki.
Þegar menn eru úti í sterku sól-
skini, ætti þeir að bera á sig sól-
arolíu, vel og vandlega. Eru til
margar tegundir af sólarolíu, og er
t. d. sala á sólarolíum í Bandaríkj-
unum undir stjórnareftirliti, svo að
óhætt mun að treysta þeim. Góð
sólarolía ver húðina og endurkast-
ar bláu geislunum, svo að þeir ná
síður að brenna. Þó er þetta alls
ekki einhlítt né öruggt. Og menn
ætti að varast sólarolíur, sem inni-
halda sauðfitu (lanolin). Þær
varna ekki sólbruna, en gott er að
bera þær á sig þegar maður er
kominn inn.
Ef þú verður var við að þú hafir
brunnið af sól, þá skaltu þegar í
stað bera græðismyrsl jafnt á
brunann. Þetta dugir þó ekki ef
blöðrur hafa hlaupið upp, eða
fleiður komið á hörundið, því að
þá verða menn að leita læknis þeg-
ar í stað. Menn skyldu varast göm-
ul húsráð og kerlingabækur þegar
svo er ástatt. Það getur verið að
in gömlu ráðin sé góð, en þau geta
líka verið stórhættuleg með því að
gcra aðeins illt verra. Læknirinn
veit hvað bezt á við.
SJÓNINNI ER HÆTT
Mönnum ber eigi aðeins að var-
ast hörundsbruna af sólskini, held-
ur verða þeir einnig að muna eftir
þvj, að augunum er liætt og sjónin
getur skemmst.
Til þess að verja augun, hafa
menn venjulega sólgleraugu. En
það eru til svo margar tegundir af
sólgleraugum, að tölu verður varla
a komið, Um ílestar þessar tegund-
tr er það væeast sagt, að þær eru
vit$ gagnslausar. Þetta á sérstak-
lega við um gleraugu, sem fram-