Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.1957, Síða 2

30
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Gríms, ef vel er lesið, en nærri
hug og hjarta Gríms Thomsen er
erfiðara að komast en vér mundum
oska. Helzta leiðin til að kynnast
þessum dula manni eru kvæði
hans. Yfir þessu skáldi er eins
konar huliðshjálmur, þótt það sæti
lengst af ævinnar, þar sem menn
þykjast hafa útsýn góða — í veg-
legum embættum, meðal höfðingja
í háum sessi.
Embættisheiti og tignarmerki —
hversu oft fellur slíkt ekki í
gleymsku hjá almenningi. Það
eitt er munað og geymt, sem þolir
tímans tönn, það sem gert er fynr
komandi kynslóðir, — þá, sem erfa
landið. Þess konar arf skildi Grím-
ur Thomsen oss eftir til geymslu
og umönnunar.
Gæfu sína eða gengileysi taka
menn með sér að heiman. Þar ráð-
ast örlög manna. Það er því vert
að nema staðar við nöfn nokkurra
þeirra, sem ætla má að hafi mót-
að Grím Thomsen á unga aldri og
valdið miklu um það, hvernig úr
honum rættist, eins og oft er að
orði komizt.
Ber þar að sjálfsögðu fyrst að
nefna foreldra Gríms, Þorgrím
Tómasson skólaráðsmann og gull-
smið á Bessastöðum og konu hans
Ingibjörgu Jónsdóttur. Bæði voru
þau hjón góðra manna, en þó má
finna, að Ingibjörg er talin manni
sínum fremri. Var hún að vísu
prestsdóttir, og bróðir hennar var
Grímur amtmaður á Möðruvöllum,
er sonur þeirra var heitinn eftir.
Þorgrímur var hins vegar sonur
handverksmanns, en sjálfur hafði
hann numið iðn sína erlendis. Þau
hjónin leigðu konungsjörðina
Bessastaði, höfðu á hendi urnsjón
skólans þar og fæddu skólasveina,
unz skólinn var fluttur til Reykja-
víkur. Græddist þeim fé á bú-
skapnum, og kom forsjón og bú-
hyggindi foreldranna Grími
Thomsen að góðu gagni síðar.
Þau hjón áttu þrjú börn, er
komust til aldurs, dætur tvær,
Kristínu og Guðrúnu, er síðar
giftust báðar prestum, og Grím,
sem var yngstur, fæddur 15. maí
1820.
Heldur kalt mun hafa verið í
sambúð þeirra Þorgríms og Ingi-
bjargar. Hefir ástæðan ef til vill
verið sú, að Þorgrímur hafi þótzt
kenna, að konunni fannst hann
ekki jafnoki sinn eða ættar sinn-
ar. Börn þeirra hafa án efa notið
góðrar umönnunar, en líklega
ekki síður umvandana. Jón Þor-
kelsson hefur eftir Grími, að frá
föður sínum hefði hann það, sem
sér væri lánað af veraldarviti og
hagsýni, en hneigð til bókar og
fræða og meðfætt vit frá móður
sinni. Slíka einkunn má ekki taka
of bókstaflega, áreiðanlega var
Þorgrímur Tómasson maður vel
viti borinn — og mætti bæta því
við, að ekki er víst, að Grímur
hefði tekið þá stefnu í lífinu, sem
raun varð á, ef ekki hefðu komið
til sterk skapgerðareinkenni, sem
sýnast einkum sótt til föðurins.
Ýmsum getum hefur verið að
því leitt, hvers vegna Grímur var
eigi látinn nema skólalærdóm í
Bessastaðaskóla, heldur sendur til
náms til séra Árna Helgasonar
prófasts í Görðum. Þetta er ef til
vill ekki svo undarlegt, þegar þess
er gætt, að séra Árni var sérstak-
ur vinur þeirra hjóna, og mat þau
mikils, einkum Ingibjörgu. Hitt
getur og verið, að þau hjónin hafi
ekki viljað hafa Grím í hópi þeirra
skólasveina, sem þau sjálf þurftu
að hafa margt saman v’ð að
sælda.
Auðsætt er, au Grimur hefur
verið mjög bráðger og sótzt nám-
ið með ágætum, því að skólavist
hans hjá séra Árna varð ekki löng,
og kornungur, aðeins 17 vetra, var
hann sendur til Kaupmannahafnar
til Háskólans. Telur þó faðir hans
ári fyrr, að hann hafi þá lært það,
sem „menn halda nóg sé hér.“
Árni prófastur í Görðum er
áreiðanlega einn þeirra manna,
sem ríkan þátt áttu í að móta skap-
gerð Gríms á unga aldri og vekja
honum áhuga á lærdómi og inn-
ræta honum þær trúarskoðanir,
sem honum entust ævilangt.
Má sjá þess merki, að Grímur
gleymdi ekki læriföður sínum. í
fyrirlestri, er hann flutti 1846 um
stöðu íslands meðal Norðurlanda,
getur hann séra Árna lofsamlega,
og sýnist Grímur ganga þar út úr
götu til að bera lof á þennan mæta
klerk og kennara sinn.
Ekki leið á löngu eftir að Grím-
ur fór til Háskólans að blikur
drægi á loft milli hans og for-
eldranna. Báðum var þeim umhug-
að, að hann þræddi hinn þrönga
stig námsins eins og tíðkaðist um
íslenzka námsmenn, sem flestir
voru lítt fjáðir. Embættisprófi
skyldi hann ljúka á sem stytztum
tíma og auðvitað sem beztu, en
hugur sveinsins, sem í fyrstu er
nokkuð hvarflandi, tekur stefnu í
aðra átt en þá, sem foreldrum hans
er að skapi.
Erfitt er að svara því txi fulls,
hvers vegna Grímur gekk þá braut,
sem raun varð á og tróð ekki sömu
slóð og flestir stúdentar samtíða
honum, hætti að lesa lögfræðina,
en tók að „drabba í skáldskap“
eins og móðir hans komst að orði.
Fyrst og fremst má auðvitað segja,
að náttúran hafi hér verið náminu
ríkari, en ekki er það fullgild
skýring. Benda má á, að um þessar
mundir var andleg gróska í stúd-
entalífinu og ýmsar hræringar
meðal íslenzkra stúdenta í Kaup-
mannahöfn. Fjölnismenn eru þeg-
ar komnir til sögu, og litlu síðar

i