Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.1957, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
41
lengi áttir þú heima í Grenilundi?"
„Eg ólst þar upp til 13 ára aldurs“.
„Jæja, lýstu þá Grenilundi!" Hann
lyngdi augunum, hallaðist aítur á bak
og beið þess að eg svaraði.
Eg lýsti svo Grenilundi, þessu litla
þorpi, sem er rétt austan við Oder.
Eg lýsti kirkjunni og linditrjánum,
sem þar eru. Eg sagði frá því að við
strákarnir hefðum verið látnir fara
með hestana niður að ánni á kvöldin
til þess að þvo þeim. Eg sagði frá
prestinum og kennaranum, og eg sagði
frá henni ömmu minni, sem átti þar
stóran búgarð og var elskuð og dáð
aí öllum fyrir góðvild sína.
Enga svipbreytingu var að sjá á
majórnum meðan eg sagði frá. En þeg-
ar eg þagnaði sagði hann: „Þú þekkir
þá líklega Wolfgang Leuters, Magda
Furst og Walter Korb?“
Hvaða skrattans gildru var hann nú
að leggja fyrir mig. Eg kannaðist alls
ekki við þetta fólk.
„Og svo kannastu máske við Stolpel
bónda — Ignaz Stolpel?“ spurði hann.
„Já, hann þekkti eg vel. Kannist þér
við hann, majór?“
„Þegiðu!“ sagði hann og brýndi
raustina. „Hér er það eg sem á að
spyrja. Og segðu mér nú eitthvað frá
Stolpel".
„Hann var fátækasti bóndinn í
Grenilundi. Land hans var svo lélegt
að illgresi þreifst þar varla. Hann vann
baki brotnu og allir höfðu meðaumk-
un með honum. En hann kvartaði
aldrei og hann var of stærilátur til
þess að þiggja hjálp annarra. Kona
hans vann líka baki brotnu og eins
Jósef sonur þeirra. Faðir hans rak
hann áfram og hlífði honum ekki frem-
ur en sér. Mönnum fannst það eðli-
legt. Þessi voru kjör flestra drengja
í þorpinu. En þegar Jósef var 16 ára,
hvarf hann að heiman. Sagt var að
hann hefði farið til Tékkóslóvakíu, en
enginn vissi sönnur á því“.
Eg þagnaði og fór að hugsa um
raunir þeirra Stolpelhjónanna.
„Haltu áfrarn!" skipaði majórinn.
Eg lýsti því þá hvemig gamli mað-
urinn hefði breyzt eftir að sonur hans
hvarf. Hann gerðist mannfælinn og
vildi ekki einu sinni koma í kirkju,
og bannaði jafnvel konu sinni að
hlusta á messur. Fólk sagði að í hvert
skipti, sem kirkjuklukkunum væri
hringt, sæti hún hágrátandi heima,
því að hún var sanntrúuð.
„Hvers vegna vildi hann ekki lofa
henni að fara í kirkju?" spurði majór-
inn.
„Menn sögðu að hún hefði verið í
vitorði með syni sínum, og gamla
manninum hefði sárnað það óskaplega.
Hann bannaði henni líka að tala við
aðra. Hún andaðist tveimur árum eftir
að sonurinn hvarf að heiman. Stolpel
gamli var í hversdagsklæðum sínum
er hann fylgdi henni til grafar. Og
hann fór beint frá jarðarförinni út
á akur og hamaðist þar fram á nótt.
Eftir þetta varð hann enn mannfæln-
ari og harðlyndari en áður“.
Eg þagnaði um stund. Svo spurði
eg: „Á eg að segja meira?“
„Já“.
Þá sagði eg honum frá því að amma
mín hefði aumkast yfir hann og vilj-
að hjálpa honum. Hún bauð honum
gott land í staðinn fyrir óræktarskik-
ann hans, en hann vildi ekki og vann
baki brotnu sem áður. Svo einn góðan
veðurdag fannst hann meðvitundar-
laus úti á akri. Hann hafði oftekið sig.
Hann var þegar fluttur í sjúkrahús í
næstu borg. Landskikinn hans var boð-
inn upp, en andvirðið hrökk ekki fyrir
sjúkrakostnaði.
„Hann kom heim um vorið“, sagði
eg enn. „Amma sá hann ráfandi úti á
gamla akrinum sínum, og sótti hann.
Hún lét hann fá herbergi og setti hann
til borðs með sér. Hann mælti varla
aukatekið orð, en hann vann allt er
hann gat til þess að vera matvinnung-
ur. Mér er fyrir barnsminni hvað
mér fannst hann vera gamall, snjó-
hvítur fyrir hærum og valtur á fót-
um. Fyrst í stað var eg hálfhræddur
við hann. En svo var það einu sinni
er eg var að reyna að gera við fiski-
stöngina mína, að hann tók hana af
mér, gerði við hana á andartaki og
rétti mér hana aftur. Hann sagði ekk-
erc, en hann gerði þetta svo vingjam-
lega að eg var aldrei hræddur við
hann eftir það. Og við vorum góðir
en þöglir vinir upp frá því. — Þegar
hann dó, fann amma bænabók konu
hans geymda í rúmdýnunni hans. í
bókinni var bréfmiði og á hann skrif-
að: — Pabbi, eg er farinn og kem
aldrei aftur. Eg fer af því þér þykir
ekki vænt um mig. Vertu góður við
mömmu. Undir stóð nafnið Jósef. —
Efist þér nú enn um að eg sé frá
Grenilundi?" Og eg var í rauninni
hissa á sjálfum mér að eg skyldi hafa
þulið upp allt þetta um gamla mann-
inn.
Majórinn svaraði engu.
„Farið með hann í klefann“, sagði
hann hranalega og stakk á sig kort-
inu mínu. Mér hafði ekki gefizt neinn
kostur á að útskýra hvernig á því
stæði, en eg vissi að handan
járntjalds hafa menn oft fengið
fimm og tíu ára þrælabúða-
vist fyrir minni sakir en að hafa
á sér slíkt kort. Hann hafði ekki
minnst á kortið, og eg taldi það sönn-
un þess að hann hefði þegar fellt dóm
yfir sér.
Eg svaf sæmilega um nóttina og
árla næsta dags vakti vörður mig.
„Tygjaðu þig!“ sagði hann.
Jæja, þá var svona komið og eg var
örvilnaður.
„Við eigum að koma þér yfir landa-
mærin“, sagði vörðurinn.
Svo leiddu tveir menn mig í áttina
til landamæranna. Eg bjóst við því
að þetta væri eitthvert hrekkjabragð,
og að snúið mundi við er minnst varði.
Og eg trúði varla eigin augum þegar
þeir afhentu mér vegabréf mitt og
skipuðu mér að fara yfir landamærin
inn í Vestur-Þýzkaland.
„Þú ert heppinn“, sagði annar þeirra
heldur vingjamlega.
Þegar eg leit á vegabréfið sá eg að
hann hafði haft satt að mæla. Þar
var nýr stimpill: „Laumaðist öðru
sinni í banni yfir landamærin". Og
undir stóð nafnið: Josef Stolpel
majór.
Maður nokkur kom til sálulæknis og
kvartaði um að sig dreymdi alltaf nakt-
ar stúlkur, sem væri á hlaupum um
herbergið sitt.
— Nú, og á að lækna yður svo að
yður dreymi ekki naktar stúlkur?
sagði sálulæknirinn.
— Nei, nei, en eg vil að þér venjið
þær af því að skella hurðum.
----o---
Maðurinn kom heim og afhenti konu
sinni skjal.
—Þetta er lífsábyrgðar skírteini,
sagði hann. Eg hefi líftryggt mig fyrir
250.000 krónur, svo að þú hafir eitt-
hvað ef eg fell frá.
— En hvað þetta var fallegt af þér,
sagði konan. Og fyrst þú hefir nú keypt
þér líftryggingu, pá þarftu aldrei að
íara til læknisins framar.
I