Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.1957, Qupperneq 12

40
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
S másagan:
Lýstu Grenilundi
AB VAR kalt septemberkvöld árið
1951, er eg steig ?i lestinni á
seinasta viðkomustað innan austur-
þýzku landamæranna. Eg var íeginn
því að nú var niðamyrkur og því
skilyrði til þess að geta komizt óséður
yfir til ins frjálsa Þýzkalands.
Eg gekk inn í lítt lýsta veitingastofu
og fekk mér gosdrykk. Meðan eg sat
yfir honum rifjaði eg upp endurminn-
ingar þeirra fáu daga, sem mér hafði
auðnazt að dveljast hjá foreldrum
mínum og bróður minum — fyrstu
samfundum okkar eftir sjö ára að-
skilnað. Heimkoman var heldur dap-
urleg. Foreldrar mínir höfðu misst
aleigu sína, þegar þeir flýðu undan
framsókn Rússa 1945. En flóttinn varð
ekkl til annars en að rauða flóðbylgj-
an skall á þeim og einangraði á þeim
stað, þar sem þeir nú eiga heima.
Þeim var algerlega fyrirmunað að
komast aftur heim að Grenilundi, þar
sem rétta heimili þeirra var. Sá staður
var nú innan landamæra hjárikisins
Póllands.
Eg hafði verið í fangabúðum í Bret-
landi, en þaðan slapp eg 1948 og hefi
síðan átt heima í Vestur-Þýzkalandi.
Eftir langa mæðu hafði mér tekizt að
hafa upp á því hvar foreldrar mínir
væri niður komnir og frétti, að faðir
minn væri orðinn öryrki, og eg ákvað
að reyna að koma honum til Vestur-
Þýzkalands, þar sem hann gæti fengið
góða læknishjálp. Eg sótti um leyfi
til að heimsækja hann. Lengi beið eg
eftir svari. Að lokum fekk eg afsvar.
Af „stjómmálalegum ástæðum“ var
mér bannað að koma til sovétríkis —
sennilega vegna þess að eg hafði verið
fjögur ár fangi í Englandi.
í maímánuði 1951 hafði eg reynt
að laumast yfir landamærin til þess
að hitta foreldra mína, en var grip-
inn, snúið aftur og á vegabréf mitt
stimplað að eg hefði reynt að laum-
ast yfir landamærin í banni. Fjórum
mánuðum seinna reyndi eg svo aftur,
og þá tókst tilraunin og eg hafði dval-
izt nokkra daga í leyfisleysi austan
járntjalds. Mér var fyllilega ljóst, að
ef eg yrði nú gripinn, er eg reyndi
að laumast út úr landinu aftur, þá
biði mín annað og meira en að fá
stimpil á vegabréf jnitt.
Eg var samt nokkurn veginn örugg-
ur um að komast til Vestur-Þýzka-
lands aftur, vegna þess að bróðir
minn hafði gert fyrir mig nákvæmt
kort, þar sem sýndar voru stöðvar
landamæravarða, þess getið á hvaða
tímum engir væri þar á verði, og
sýnd ýms kennileiti, svo sem háir reyk-
háfar á mörgum verksmiðjum rétt við
landamærin.
Nú var klukkan orðin 11 og tími
kominn til þess að leggja á stað.
í tvær klukkustundir gekk eg eftir
fáfömum vegi. Svo sá eg bóndabæ og
þá sneri eg við til hægri og komst
inn í skóg, sem nær alveg að landa-
mærunum. Eg fór í felur, kveikti á
eldspýtu til þess að athuga kortið
enn einu sinni. Svo stakk eg kortinu
í vasa minn og helt áfram. Hvað eftir
annað staðnæmdist eg og hlustaði, en
heyrði ekkert nema þytinn í skóginum.
Og brátt var eg kominn að landamær-
unum.
„Stoj!“ var hrópað á rússnesku, en
það þýðir: Kyr!
Eg fleygði mér niður, velti mér
nokkra metra, reis svo á fætur og tók
sprettinn. Byssuskot kváðu við og það
var eins og tvær eldingar færi yfir
höfuð mér. Svo heyrði eg grimmilegt
gelt í hundi. Ráðist var aftan að mér
og mér varpað til jarðar. Þegar eg leit
upp sá eg framan í stóran hund.
Tveir rússneskir hermenn reistu mig
á fætur. Annar þeirra helt volgum
byssukjaftinum að höfði mér, en hinn
tæmdi vasa mína. Svo bundu þeir
hendur mínar og lögðu á stað með
mig í gegnum skóginn. Þá var allt í
einu sem blóðið frysi í æðum mér
— eg minntist þess að þeir höfðu náð
í kortið! Um nóttina var eg lokaður
inni í klefa með járnrimlum fyrir
glugga. Eg gekk eirðarlaust um gólf
og ásakaði sjálfan mig fyrir að hafa
ekki ónýtt kortið. Rússar mundu áreið-
anlega telja það næga sönnun þess,
að eg væri njósnari!
Snemma næsta morgun komu tveir
varðmenn og fóru með mig upp á loft.
Þar sat foringi í majórsbúningi við
svart borð, og á kraga hans voru
þessi rauðu merki sem sýndu að hann
var í rússneska leynilögregluliðinu.
„Góðan daginn, kleiner Spion!“
sagði hann kaldhæðnislega. „Svafstu
vel í nótt?“
Mér brá að hann skyldi ávarpa mig
á góðri þýzku, enda þótt eg vissi að
Rússar höfðu seilzt til þess að fá
þýzkumælandi menn í leynilögregluna
í Austur-Þýzkalandi. En hann hafði
á sér fullkomið snið Rússa. Ávarpið
„kleiner Spion“ (litli njósnari) var
sektardómur, sem sýndi mér á hverju
eg mátti eiga von.
„Eg er ekki njósnari", sagði eg.
„Eg var ekki að spyrja um atvinnu
þína, kleiner Spion, heldur hvernig
þú hefðir sofið. Þú fórst í óleyfi yfir
landamærin fyrir fjórum mánuðum.
En hvert var erindi þitt núna?“
„Eg átti ekkert annað erindi en að
finna foreldra mína“.
„Hvar eiga þeir heima?“
„Það segi eg ekki“.
„Við kunnum ráð til að uppgötva
það‘ , sagði majórinn.
Hann athugaði vegabréf mitt.
„Hér stendur að þú sért fæddur í
Grenilundi". Hann horfði hvasst á
mig um hríð og dró svo fram kortið
mitt.
„Þetta kort er snoturlega gert. Hér
sjást allir vegir, stöðvar landamæra-
varða og jafnvel nokkrar verksmiðj-
ur. Hvað færðu mikið fyrir svona kort
hjá Bandaríkjamönnum?“
Eg þagði. Eg vissi að þýðingarlaust
var að svara.
„Jæja, kleiner Spion, máske þú getir
fengið málið í Síberíu", hreytti hann
úr sér. „Varðmenn, farið burt með
hann!“
Skelfing hafði gripið mig er hann
nefndi Síberíu, en eg var dauðþreytt-
ur og sofnaði því þegar er eg var
kominn niður í klefa minn. Ekki veit
eg hve lengi eg hefi sofið, en verð-
irnir vöktu mig og fóru með mig á
fund majórsins aftur. Hann kveikti
í sígarettu og horfði á mig í gegnum
reykinn.
„Við höfum athugað vegabréf þitt
og vitum að það er falsað. Við vitum
að þú ert njósnari. Það er bezt fyrir
þig að segja allt sem er“.
„Eg hefi enga ástæðu til að Ijúga
að ykkur“, sagði eg.
„Við sjáum nú til. Segðu mér hve