Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.1957, Síða 14

42
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Ljótasti fiskur í heimi
HÖFUNDUR þessarar greinar er
Arthur C. Clarke, eðlisfræðing-
ur og stjömufræðingur. Hann er
forseti „British Interplanetary
Society“ og hefir ritað margar
bækur, þar á meðal „The Ex-
ploratio of Space“.
MIKLARIFI (Great Barrier
Reef). úti fyrir norðaustur-
strönd Ástralíu, er fiskur nokkur,
sem talinn er stórhættulegastur af
öllu kviku þar. Þetta er þó lítið
kvikindi, varla meira en 10 þuml-
ungar á lengd, liggur að mestu
hreyfingarlaust í kórallapollum og
gerir ekki árás á nokkra skepnu. En
hann er vel fær um að verja sig.
Venjulega er hann nefndur stein-
fiskur, en latneska nafnið á honum
er „synancea horrida".
Steinfiskurinn er af náttúrunnar
höndum betur út búinn til þess að
felast, en flestar aðrar skepnur. Og
í þessum litla búk hefir verið safn-
að saman meiru af ófríðleik, en
dæmi þekkjast um.
Hann er algengur um allt Mikla-
rif, en menn vita þó ekki hve mikið
er til af honum, vegna þess að
hann má heita alveg ósýnilegur.
Menn hafa dvalizt árum saman á
Miklarifi án þess að sjá einn ein-
asta steinfisk, og hafa þó eflaust
mörgum sinnum gengið fáein fet
frá þeim. Steinfiskurinn er sem
sagt meistari í því að felast. Hann
liggur í holum og lagar sig alveg
eftir þeim, og að útliti er hann al-
veg eins og dauður kórall. Hann
er allur með vörtum eða nöbbum
og á hann sezt grænleitt slím, og
þetta hvort tveggja hjálpar til þess
að gera hann samlitan umhverf-
inu. Engin fisklögun er heldur á
honum þar sem hann hefir hreiðr-
að um sig og liggur og bíður eftir
æti. Tvö lítil augu eru á bakinu,
en í fljótu bragði verða þau ekki
greind frá öðrum körtum. Allt í
einu ber þarna að smáfisk eða síli,
sem ekki getur greint steinfiskinn
frá umhverfinu. Og þá opnast víð-
ur kjaftur og gleypir ungviðið.
Væri nú þetta allt, sem hægt er
að segja um steinfiskinn, þá væri
hann ekki svo ýkja merkilegur. En
hér við bætist, að hann hefir 13
brodda upp úr bakinu og liggja
þeir flatir með roðinu þegar fisk-
urinn er óáreittur og ber ekkert á
þeim. En ef stigið er ofan á hann,
eða eitthvað komið við hann, þá
reisir hann þessa brodda, og þeir
eru svo harðir og hárhvassir, að
þeir geta farið í gegn um þunna
skósóla, Út um hvern brodd spýt-
ir fiskurinn þá svo banvænu eitri,
að komizt það inn í blóð manna,
er dauðinn vís eftir nokkrar sek-
úndur. Sé hægt að grípa samstund-
is til varnarmeðala, þá getur verið
að sá sem stunginn var haldi lífi,
en hann tekur út óbærilegar kvalir
um langan tíma. Annars er sjaldn-
ast hægt að grípa til læknis á þess-
um afskekkta stað, svo að venju-
lega deyr það fólk, sem stungið er,
að því er fróðir menn fullyrða.
Þó má geta þess, að fiskar þessir
valda ekki miklu manntjóni. Það
er sjálfsagt vegna þess, að ekki er
hægt að komast um rifið nema
menn sé vel skóaðir og á þykkum
og sterkum sólum. En á slíkum
sólum vinna ekki eiturbroddar
steinfisksins. Auk þess liggja fisk-
arnir ekki í miðjum kóralpollun-
um, þar sem menn mundu helzt
stíga niður, heldur út við brúnir
og stalla, sem menn forðast að
stíga á.
Steinfiskurinn er sem sagt mjög
umtalaður á Miklarifi, enda þótt
í
fáir hafi komizt í kast við hann.
Eg dvaldist um tíma á Heron-ey,
sem er sunnarlega á Miklarifi, og
fyrstu dagana var eg alltaf á ferð
þar um fjörur og granda. Hvar-
vetna þóttist eg sjá steinfiska, en
með því að stinga í þá staf, komst
eg jafnan að raun um að þetta
var ekki annað en dauður kórall.
Og eftir nokkurn tíma hætti eg
að sjá steinfiska og var orðinn úr-
kula vonar um að mér mundi auðn-
ast það.
Árið 1928 var gerður út rann-
sóknaleiðangur til Miklarifs. For-
maður hans var Younge prófessor.
Hann dvaldist heilt ár á svonefnd-
um Lágeyum, en honum tókst ekki
að finna einn einasta steinfisk —>
þótt mönnum, sem þar voru upp-
aldir, tækist það. Dakin prófessor
við háskólann í Sydney, hefir
skrifað einhverja beztu bókina um
Miklarif, en honum tókst aldrei á
ævi sinni að finna einn einasta
steinfisk.
— O —
Eg var heppnari. Það var eitt
kvöld, skömmu áður en eg fór frá
Heron-ey, að eg óð út að kóralla-
granda, sem aðeins flaut yfir, en
var þó langt undan landi. Eg hafði
vaðið nokkur hundruð skref eftir
grandanum, og gætti lítið að þeim