Lesbók Morgunblaðsins - 14.07.1957, Síða 2

366
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Þóttist hún lofa því. Tók hún síð-
an í hönd hans, leiddi hann til bað-
stofu og lét hann leggjast til hvíld-
ar í rúmið sitt. Endaði draumur-
inn á því, að hún sá hann bregða
þar blundi aftur, glaðan og heil-
brigðan.
Er Sigríður vaknaði, varð henni
þegar ljóst hver það var, sem vitj-
að hafði hennar í draumnum.
Ákvað hún þá að bregðast betur
við en föðursystir hennar. Aldrei
hafði hún þó séð mann þennan,
enda barn að aldri þegar hann dó.
En því hét hún, að ef hún ætti eftir
að eignast dreng, skyldi hann
hljóta nafn draummannsins og
nefnast Kristmann.
Ekki þurfti hún lengi að bíða
efndanna, því þá þegar var hún
orðin barnshafandi.
Hver var þessi látni maður, er
sótti svo fast að eftir honum væri
heitið?
Nafn hans var fágætara þá en
nú, þótt enn sé það fremur óal-
gengt. Og hversvegna hann var
skírður Kristmann, hefur mér ekki
tekist að fá vitneskju um. Faðir
hans var Jónsson, Jónssonar prests
að Kvennabrekku, upprunninn í
Dölum vestur, geðfelldur og vel að
sér, en enginn fjáraflamaður. Moð-
irin, Ingibjörg Jónsdóttir, var ætt-
uð úr Húnavatnssýslu; en hennar
móðir hét Marsibil, skáldmælt vel,
hress í anda og átti tuttugu börn.
Eru niðjar hennar dreifðir víðs-
vegar um landið og er einn þeirra
rithöfundurinn Friðrik Ásmunds-
son Brekkan, bróðursonur Krist-
manns. .
Jón og Ingibjörg reistu bú að
Þórólfsstöðum í Miðdölum, sem er
rytjukot, skammt fyrir innan
Kvennabrekku. Þau eignuðust
nokkur börn, en lítinn auð. Innan
tíðar urðu þau að fara í hús-
mennsku og jafnvel skilja samvist-
ir með köflum, sökum örbirgðar.
Kristmann fæddist á Þórólfs-
stöðum 6. október 1853, en var
fluttur ársgamall að Mjóabóli í
Haukadal. Það er léleg bújörð, en
sumarfagurt land. Þegar drengur-
inn var ellefu ára, drukknaði fað-
ir hans í sjóróðri syðra (árið 1864)
og mun fjölskyldan þá hafa staðið
uppi allslaus.
Árið 1868 er Kristmann fermdur.
Segir kirkjubókin hann „upp-
fræddan af fóstra og presti“, en
um kunnáttu hans, greind og sið-
prýði eru höfð þessi tvö orð: „allt
dável“.
Og nú er fátt vitað með vissu
um piltinn, þar til hann gerist gull-
smíðalærlingur í Reykjavík. En
það virðist ljóst, að hann hefur
ekki verið vel fallinn til að gerast
bóndi. Hann hneigðist til dag-
drauma, þráði fjölbreytt líf, fögur
híbýli og glæsilegan klæðnað.
Skáldmæltur var hann og hafði
brennandi áhuga fyrir hljómlist.
Fremur var hann veikbyggður, og
þótt hann sýndi jafnan þægð og
vilja, hafði hann lítið þrek til lík-
amlegra afkasta. Hann var fríður
sýnum og fagureygður, dökkur á
hár og sambrýndur, en brúnirnar
miklar og svartar. Konur litu
snemma hýrt til hans.
Unglingsárin í Haukadal hafa
vafalaust verið rík að ljúfum
draumum, en ömurlegur veruleik-
inn svarf æ fastar að. Glitvefnað-
ur óms og óðs í huga hinns unga
listamanns samrýmdist illa við-
horfi daglega lífsins og því verr
sem árum fjölgaði. — Hvað var
þá til ráðs? — Ef til vill minntist
hann manns úr Reykjavík, er
stundum fór um sveitirnar með
bagga af allskonar gylltu skrauti?
Gull var fagurt, en auk þess lyk-
illinn að lystisemdum heimsins. —
Pilturinn kvaddi með kossi og tár-
um móður sína og fóstra í Hauka-
dal. En bros var í augum hans,
er horfðu fram til hins fjarlæga og
talsvert óljósa draums framtíðar-
innar.
Hann gerðist gullsmíðanemi í
Reykjavík. Og enda þótt fátæktin
væri honum enn fylgispök, breytt-
ist líf hans smámsaman í þá átt,
sem óskirnar bentu. Honum auðn-
aðist að læra að leika á orgel og
fleiri hljóðfæri. Nafn hans er meira
að segja bundið hljómlistarsögu
íslands, þótt í litlu sé: Hann stofn-
aði, ásamt Helga Helgasyni, fyrsta
hornaflokk Reykjavíkur. Prúð-
mannleg framkoma, fríðleiki og
sjaldgæfir persónutöfrar gerðu
hann brátt vinsælan í höfuðstaðn-
um. Ekki síst meðal kvenþjóðar-
innar eignaðist hann vini, er
mundu hann til hinstu stundar. Og
enda þótt karlar litu hann nokkr-
um öfundarþjósti, svo sem títt er
um slíka menn, jókst honum álit,
einnig þeirra á meðal, og kom öll-
um saman um, að þar væri hið
ágætasta mannsefni.
Kristmann var bindindissamur
og er vissa fyrir því, að hann bragð-
aði ekki áfengi á námsárum sínum.
En þeir, sem þekktu hann best,
stóðu fast á því, að hann hefði
aldrei notið áfengis.
Hvað sem um það er, var hann
gleðimaður og ávalt ljúfur í við-
móti. Átti hann því marga kunn-
ingja. Hann var með afbrigðum
vel þokkaður. Húsbóndi hans hrós-
aði honum fyrir gáfur og gott dag-
far. Vinum hans þótti mjög vænt
um hann. Hann var blíðlyndur og
ekki laust við angurværð í geði
hans. Má vera, að þar hafi leynst
einhver grunur um þau örlög sem
biðu. —
Sunnudaginn í sextándu viku
sumars eða í byrjun ágústmánaðar,
sumarið 1881, gerðist sá hörmulegi
og dularfulli atburður, er olli
dauða þessa geðfellda efnismanns.
Veður var fagurt þennan dag
og fóru margir Reykvíkingar í út-
reiðartúr. Riðu sumir eitthvað upp