Lesbók Morgunblaðsins - 14.07.1957, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
371
vorið, en um veturinn segir hún: „Jeg
vil að þú farir að leggja þig eftir trú-
spekinni, hún varpar ljóma yfir alt
mannlífið og gjörir mann bjartsýnan."
Og veturinn 1918 skrifar hún mér svo-
hljóðandi hugleiðingar: „----------það
vita menn, að afarmiklir örðugleikar
eru á m;ðils-sambandinu fyrir þá hinu-
megin og hafa þeir víst mikið fyrir því,
en vilja alt það á sig leggja vegna mál-
efnisins sem þeir telja mikla nauðsýn
á að verði viðurkendur sannleikur,
nefnil.: að samband sje á milli þeirra
og okkar og á milli tilverustiganna
beggja megin dauðans, sem að við höf-
um kallað“.
— En segið þér mér eitt Hulda, mun-
ið þér nokkurt áþreifanlegt dæmi um
andatrú hennar, ef svo mætti að orði
komast?
— Eitt sinn hélt hún, að hún mundi
deyja. Sagði blákalt, að andarnir hefðu
tilkynnt sér það. Hún bað um, að sér
yrðu veittar nábjargir og ég man, að
hún gerði boð eftir mér, svo að hún
gæti kvatt mig. En hún dó ekki í þetta
sinn, raunar lifði hún í mörg ár eftir
þetta. — En hér hafa sennilega komið
til áhrif frá Halldóri manni hennar.
Hann var mjög merkur maður, og á
vissan hátt leit hún upp til hans, þótt
hún vildi alltaf hafa hann í skugga,
því að hún var talsvert gefin fyrir að
láta bera á sér. Varð það þá stundum
á hans kostnað.
— Þér töluðuð um áhrif frá Halldóri?
— Já. Hann dó haustið 1920, en að
áliðnu sumri fór hann inn á Akureyri
að láta taka mynd af sér. Það hafði
hann aldrei gert áður. Nokkru síðar
fór hann með eintak af myndinni til
þriggja beztu vina sinna á Akureyri og
gaf þeim. Þeir voru: Einar Gunnarsson
kaupmaður, sem hann verzlaði alltaf
hjá, sr. Geir Sæmundsson og Stefán
faðir minn. Þegar hann afhenti þeim
myndirnar, sagðist hann ekki mundu
sjá þá aftur. Og kvaddi þá. Fór síðan
heim í kot sitt, lagðist í lungnabólgu
og dó. .
— Ef við snúum okkur að trúarlífi
Ólafar, hvað munduð þér segja um
það, Hulda?
— Ólöf var efasemdarmaður og
fylgdi raunsæisstefnunni að málum.
Brandes hefur sennilega verið hennar
stóra fyrirmynd. Aftur á móti virtist
hún ákaflega andsnúin kirkjunni. Hún
fór helzt aldrei í kirkju. Og ef hún
kom á messudögum til Möðruvalla, þá
lét hún ekki sjá sig þar, fyrr en messan
var um garð gengin. Hún var einnig
andvíg prestum, en það var samt ein
af andstæðunum í lífi hennar, að í
fyrsta skipti varð hún ástfangin af
presti. Hún var þá sjö eða átta ára og
hamingjuprinsinn var sóknarprestur-
inn í sveitinni hennar. Ég held Ólöf
hafi alltaf verið ástfangin, enda hrif-
næm. En við vorum víst að tala um
trúarlíf hennar. Eins og nærri má geta,
hafði hún mikið dálæti á boðskap Ein-
ars Kvarans og Haralds Níelssonar.
Hún sagði, að guð og elskan væru eitt
og hið sama, og eftir að andatrúin hafði
náð algjörum tökum á henni, skrifaði
hún mér á þessa leið um trúarlíf sitt:
„Já, það er ógurlegt að sjá vini sína
og velunnara látna oní grafarmyrkrið,
★ ★★★★★★★★
„Jeg á ofboðlitla mús, sem
jeg skammta daglega á und-
irbolla".
★ ★★★★★★★★
fyrir þann sem tekur þá athöfn svo,
að þarna sje maðurinn látinn sem mað-
ur hafði umgengist, þekkt vel og unn-
að. Jeg veit eiginlega ekki hvernig
nokkur á að geta orðið jafngóður af
þeirri ógn, ef honum finnst þetta endir-
inn á öllu saman. Ekki hefði jeg af-
borið það, ef jeg hefði orðið fyrir því
meðan jeg fann enga fótfestu eða botn
í neinu því. Nú er mjer enginn svo
mætur — ekki einusinni jeg sjálf — að
mjer findist mjög til um að sjá dauð-
ann, sem við köllum, taka hýðið,
skrokkinn okkar og ónýta hann. Mjer
er að vísu aldrei um þessa svörtu
moldargröf, en dauðinn er ekki ægi-
legur í minni tilfinningu nú, síðap jeg
fjekk loks í mig fasta sannfæringu
fyrir því að alt þetta geigvænlega er
ekki annað en það að líkamsvjelin varð
ónýt, en sá eiginlegi maður heldur
áfram tilveru sinni, að mestu óbreittur,
og heldur áfram leið sinni til meiri
fullkomleika og þá líka meiri þroska:
æðra lífs“.
— Þér segið, að Ólöf hafi verið and-
snúin kirkjunni. En má ég spyrja til
gamans: voru þau Halldór þá ekki gift
í kirkju?
— Jú, svarar Hulda og brosir. Það
var hér í Reykjavík og sá sem gaf þau
saman var enginn annar en Hallgrím-
ur biskup Sveinsson. En það er saga
að segja frá því. Ólöf gerði sjálf mikið
grín að þessari giftingu, í hennar aug-
um var alltaf eitthvað skoplegt við það
sem gerðist í kirkju. Hún sagði mér
frá því, að kona nokkur hafi fengið
sér sæti við hliðina á henni, þar sem
hún sat á brúðarbekknum og beið eftir
presti. Konan hafði flýtt sér svo í kirkj-
una til að missa ekki af athöfninni, að
hún hafði ekki gætt þess að setja á sig
sjal, þríhymunni hafði hún gleymt á
herðunum og fingurbjörginni á vísi-
fingri. Af því réð Ólöf, að hún mundi
hafa verið saumakona. Og hló mikið.
Nú, svo var það presturinn. Hann lét
ekki sjá sig, hafði gleymt brúðkaup-
inu, svo að senda þurfti sendiboða
heim til hans, að sögn Ólafar sjálfrar,
og minna hann á það. Þá kom hann
loks í fullum skrúða og var miklu
fargi létt af viðstöddum. Hún vildl
hafa þetta skoplegt, gamla konan.
— Þetta var um kirkjuna. En landið
og þjóðfélagið í heild?
— Ólöf hafði mikinn áhuga á þjóð-
málum. Hún var eldheit sjálfstæðis-
kona á mælikvarða þeirra tíma. Hat-
aði Dani. Elskaði allt sem miðaði að
framförum á Islandi. Lét sér ekkert
lynda nema algjört sjálfstæði lands og
þjóðar. — Ást hennar á sveitinni var
einlæg, eins og sjá má af þessum orð-
um hennar sem hún skrifar mér 1912:
„Fóstri“ lét t_:.a mynd af sér — og
kvaddi siðan vini sína.