Lesbók Morgunblaðsins - 01.09.1957, Blaðsíða 1
30. tbl.
SKÁLDSACAN, SEM VELDUR
UMRÓTI I KREML
SENNILEGA hefur ekkert bókmennta-
verk, sem gefið hefur verið út í Sovét-
ríkjunum síðasta mannsaldur, vakið
jafnmikla eftirtekt og umtal og skáld-
sagan „Ekki af einu saman brauði“
eftir Vladimir Dudintsev.
Þegar glundroðinn vegna „afhjúp-
unar Stalins" stóð sem hæst árið 1956,
tókst Dudinstev að skapa persónu á
borð við Bazarov í sögu Ivan Turgen-
evs, „Feður og synir“. Persónu þessa
skapar Dudintsev innan ramma flokks-
línu rússneskra kommúnista, eins og
hún var útfærð það sumar, þegar upp-
finninga- og nýsköpunarmönnum á
sviði tækni var gefið meira svigrúm
Hetja Dudintsevs heitir Lopatkin.
Sennilega á það fyrir henni að liggja
að skipa svipaðan sess í bókmennta-
og stjórnmálasögu og Bazarov, sem
varð holdi klædd táknmynd byltingar-
hyggjunnar í Rússlandi.
Saga Lopatkins er sagan um hinn
djarfa einstakling andspænis harðsvír-
uðu embættismannabákni Sovétskipu-
lagsins. Hún hefur raskað ró embættis-
manna og skriffinna, og höfðingjamir
í Kreml óttast augsýnilega áhrif henn-
ar bæði heima og erlendis. Rússneska
sendiráðið í London er að reyna að
stöðva útgáfu bókarinnar þar í enskri
þýðingu — eða að minnsta kosti vill
það láta gefa hana út með þeirri „end-
urskoðun", sem höfundur varð að gera
á rússnesku útgáfunni.
Dudintsev: Ekki forðast ferðalög ..,.
„Ekki af einu saman brauði" kom
sem betur fer út í Sovétríkjunum, rétt
áður en ungverska byltingin brauzt út.
Vera má, að ella hefði hún aldrei séð
dagsins ljós. Hún kom út í ágúst-,
september- og októberheftum rúss-
neska bókmenntatímaritsins Novy Mir
1956. Vakti hún þegar mikla athygli,
einkum meðal unga fólksins. Áhuginn
var svo mikill, að ákveðið var, að hald-
Inn skyldi umræðufundur um han*
meðal rithöfunda í Dom Literatoro
(Rithöfundahúsinu), en sá háttur er á
hafður, þegar um merkar rússneskar
skáldsögur er að ræða. Fundarsalur í
byggingu þessari er lítill, og þegar
fundurinn skyldi haldinn, var fyrir-
sjáanlegt, að ekkert rúm yrði fyrir al-
menning. í hópi mannfjöldans, sem beið
fyrir utan bygginguna, voru stúdentar,
og kunnu þeir því illa að fá hvorki að
heyra né sjá, það sem fram færi innan
húss og þar sem þeir óttuðust, að
flokkslínuþjónar fordæmdu bók-
menntaverk, sem þeir dáðu, náðu þeir
sér í stiga og reistu þá upp við glugg-
ana, til þess að þeir gætu stungið inn
höfðinu og gripið inn í umræðurnar, ef
nauðsyn krefði.
Þetta ásamt fleiru var tilefni til þess,
að ízvestia fór þungum orðum um
„óvenjulegar æsingar“ í sambandi við
bókina. Athyglisvert við þessar fyrstu
umræður um bókina var það, að
flokkslínuþjónarnir voru ekki vissir f
sinni sök, hvað segja skyldi. Yfirleitt
hrósuðu ræðumenn verkinu, en í rit-
dómum þeirra getur athugull lesandi
fundið, að þeir eru hikandi, því að
bókin snertir viðkvæmt mál, sem þeir
þurftu að ræða af varúð, enda þótt
sagan væri vinsæl.
Nokkru síðar birti Izvestia frásögn
af umræðufundinum ásamt ritdómum
um skáldsöguna. Blaðið reyndi með