Lesbók Morgunblaðsins - 02.02.1958, Side 2

34
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Smiðjan framar. Reykvíkingai
gáfu því nafn eftir sínum geðþótta
og kölluðu Suggersbæ.
JÓHANNES ZOÉGA var ættaður
frá Slésvík, f. um 1747. Hann hafði
fyrst komið hingað til lands um
1785 sem aðstoðarmaður við kóngs-
verslunina í Vestmanneyum. Það
var árið 1774 að konungui hafði
tekið við versluninni þar, og jafn-
framt var þá verslunarumdæmið
stækkað þannig, að Vestur-Skafta-
fellssýsla og fimm austustu hrepp-
arnir í Rangárvallasýslu voru lagð-
ir undir verslunarumdæmi Vest-
manneya, teknir frá Eyrarbakka-
umdæmi. Jafnframt var þá stofnað
útibú frá versluninni að Bakka í
Austur-Landeyum, og tók það við
ullinni af bændum. Jóhannes
Zoéga var gerður að forstöðu-
manni þessa útibús (líklega 1786)
Þá kynntist hann þar stúlku úr
Landeyum, er Ástríður Jónsdóttir
hét og kvæntist henni. Árið eftir
(1787) fluttust þau svo til Reykia-
víkur, því að Jóhannes fekk þar þá
atvinnu sem fangavörður, er
Scheel tók við tukthúsinu. Átti
hann að fá 25 rdl. í kaup á ári ig
30 ef vel líkaði við hann; auk þess
Ieigulausa íbúð í tukthúsinu og kvr
-fóðurs grasnyt á Arnarhólstúni
Scheel var vikið frá embætti
1793 og sagði Jóhannes þá lausri
sinni stöðu. Var hann þá þegar far-
inn að versla, því að árið 1790 er
talið að hann hafi fengið borgara-
bréf og byrjað verslun í Reykja-
vík. Síðan fekkst hann við bakara-
iðn og var venjulega nefndur Jó-
hannes bakari. Um eitt skeið (1810)
var hann og talinn verslunarstjóri
hjá Mitchell hinum skozka.
Þau Jóhannes og Ástríður flutt-
ust í Smiðjuna þegar er hann hafði
keypt hana og bjuggu þar síðan
Frá þeim er komin Zoégaættin.
Jóhannes andaðist 26. maí 1821.
þá talinn 74 ára. Ástríður bjó
áfram í Suggersbæ ásamt elzta
syni þeirra hjóna, sem einnig hét
Jóhannes og var kallaður glerskeri
Það mun hafa verið dregið af því
að hann verslaði með gler. Hann
fekk þeirrar konu er Ingigerður
Ingimundardóttir hét, frá Völlum á
Kjalarnesi. Meðal barna þeirra var
Geir kaupmaður og útgerðarmað-
ur, og var hann fæddur í Suggers-
bæ. Þarna bjó Jóhannes glerskeri
allan sinn búskap. Var þarna ali-
reisulegur torfbær, en norðan við
hann fremur ósélegur moldarkofi
sem stóð út í götuna (Kirkjustíg-
inn) og hafði Jóhannes þar hesta
og mógeymslu.
NÚ VAR ÞAÐ hinn 29. maí 1839,
að konungur (Friðrik VI.) gaf út
opið bréf um stofnun byggingar-
nefndar í Reykjavík. Var þess orð-
in full þörf að sú nefnd væri skip-
uð, því að fram að þeim tíina hafði
hver byggt eins og honum sýndist,
og útmælingar á lóðum höfðu ver-
ið mjög af handahófi. Að vísu áttu
menn að leita til bæarfógeta áður
en þeir réðust í húsabyggingar og
fá samþykki hans um það hvernig
húsin skyldu staðsett. En þessu var
ekkert skeytt og ekki hugsað um
það einu sinni að húsin skyldi
standa í beinni röð.
Þegar Krieger gerðist stiftamt-
maður hér, blöskraði honum þetta
skeyiingarleysi. Hann skrifað’
stjórninni 1833 og bað um bygg-
ingarreglugerð fyrir bæinn. Sjálf-
ur tók Krieger að sér að vernda
Lækjartorg og Austurvöll og mega
menn enn vera honum þakklátir
fyrir það því að annars mundi hús-
um hafa verið kakkað á þessi
svæði.
Stjórnin rauk auðvitað ekki upp
til handa og fóta þótt henni bærist
þessi málaleitan stiftamtmanns.
Leið svo og beið fram undir árslok
1836. Þá helt Krieger fund með
bæarfógeta og bæarfulltrúum og
bar þetta mál undir þá, en þeir
voru því mjög fylgjandi. Var nú
enn hert á stjórninni og bar bað
þann árangur að konungsbréf um
skipan byggingarmálanefndar var
gefið út í maí 1839, eins og áður
er sagt.
Bréf þetta eða reglugerð, var
gefið út bæði á dönsku og íslenzku
þannig, að örmur hver blaðsíða var
á dönsku, hin á íslenzku. En ekki
var íslenzka þýðingin nákvæm, og
olli það árekstrum, eins og síðar
mun sagt.
Bvggingarnefndin skyldi þannig
skipuð, að bæarfógeti og slökkvi-
liðsstjóri voru sjálfkjörnir í hana,
en auk þess skyldi hún skipuð 2
bæarfulltrúum, er amtmaður til-
nefndi eftir tillögum borgaranna
og 2 öðrum mönnum, er amtmaður
áliti sérstaklega til þess hæfa.
Fyrsta byggingarnefndin var þann-
ig skipuð, að í henni áttu sæti bæ-
arfulltrúarnir Jón Thorstensson
landlæknir og Teitur Finnbogason
járnsmiður, og auk þeirra Baagöe
kaupmaður og Diðrik Vesty Knud-
sen trésmiður. Þá var R. Tærgesen
slökkviliðsstjóri og Stefán Gunn-
laugsson bæarfógeti.
Það var í verkahring byggin?ar-
nefnd§r að sjá um skipulag bæar-
ins, ákveða hvar götur og torg
skyldi vera og úthluta lóðum undir
byggingar. Hún átti að hafa eftir-
lit með aðalumbótum húsa (Hoved
-reparationer) og gæta þess að
menn færi eftir fyrirmælum þar
um. Síðan segir: Hver sem ætlar
að byggja, eða gera breytingar á
eldri byggingum, ellegar umbætur
(Hovedreparation), verður áður að
tilkynna það nefndinni og fá sam-
þykki hennar og amtsins, og fyrir-
mæli um hvernig hann megi
byggja-
Þarf svo ekki að rekja þetta efni
lengra, nema hvað mönnum var
ekki vel ljóst hvað átt væri með
,Hovedreparationer“, sem ýmist