Lesbók Morgunblaðsins - 25.05.1958, Blaðsíða 4

268
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
mannkynið
Sjúkdómar eru eldri en
Risaeðlurnar, sem voru uppi fyrir 175
milljónum ára, jpjábusf af sjúkdómum
LÖNGU áður en maðurinn kom
fram á jörðinni, en síðan er nú um
em milljón ára, hafði dýralíf hafizt
hér. Um 500 milljónum ára áður
en maðurinn kom til sögunnar, var
hér fjöldi dýra, fiskar og skriðdýr.
Og þessi dýr þjáðust oft af sjúk-
dómum, segja vísindamennirnir.
Menn skulu eigi ætla að hér sé
aðeins um getgátur að ræða. Full-
ar sannanir hefir verið hægt að
færa fyrir þessu. Sum af þeim dýr-
um, sem uppi voru fyrir örófi alda,
báru beinin á stöðum þar sem þau
hafa geymzt fram á þennan dag, og
hafa nú verið rannsökuð nákvæm-
lega.
Rannsóknir á beinum, sem fund-
izt hafa í jarðlögum, og öðrum sem
geymzt hafa í klaka norðurskauts-
landanna, sýna glöggt að mörg af
þessum dýrum hafa þjáðst af sjúk-
dómum, og sumir þeirra hafa staf-
að af sóttkveikjum.
Á jarðöld þeirri, sem vísinda-
menn nefna ;,permian“ var uppi í
Texas risavaxið skriðdýr, sem
nefnt er „dimetrodon11 Skriðdýr
þetta hafði fjóra klunnalega fætur
og sívalan skrokk, ekki óáþekkan
krókódíl, nema hvað það var miklu
stærra. Á bakinu hafði það gríðar-
mikinn kamb. Þetta var rándýr og
lifði á minni skriðdýrum, sem voru
jurtaætur.
Fyrir nokkrum árum fannst
Deinagrind af dýri bessarar teg-
undar í Texas. Kom þá í ljós, að
það hafði lengi þjáðst af beinsjúk-
dómi, sem sennilega hefir upphaf-
lega stafað af beinbroti, en sótt-
kveikjur komist að því. Menn
fundurmeira að segja, gerla í bein-
inu, en ekki var hægt að sjá hverr-
ar tegundar þeir voru.
Permian-tímabilið, þegar þessi
risaskepna var uppi, telja jarðfræð-
ingar að byrjað hafi fyrir svo sem
230 milljónum ára og hafi það stað-
ið í 40 milljónir ára. Þar með
lauk „paleozoic“-jarðsögutímabil-
inu, sem talið er að staðið hafi í
300 milljónir ára. Þá voru uppi hin-
ar risavöxnu eðlur, en af því kyni
er nú ekki annað eftir en nokkrar
tegundir af sæskjaldbökum, snák-
um og krókódílum, sem einhvern
veginn hafa þraukað af ísaldirnar
og önnur harðindi.
Veikindi þessa gamla „dimetro-
dons“ hafa verið svipuð og mænu-
bólga, sem stundum kemur fyrir
hjá fullorðnum mönnum, en þetta
er elzta dæmi um það svo menn
viti, að lifandi skepna hefir þjáðst
af sjúkdómi.
Undir lok „jura“-tímabilsins var
uppi á Englandi ein tegund af
krókódíl og hafa fundizt beinaleif-
ar af honum. Á þessum beinum má
sjá, að ígerð hefir komið í mjaðma-
grindina og breiðst þaðan í fæt-
urnar, mænuna og góminn. Þessi
skepna hefir verið uppi fyrir svo
sem 175 milljónum ára.
Beinaleifar af risaeðlum á „jura“
-tímabili sýna, að þessar skepnur
hafa þjáðst af margs konar sjúk-
iómum, tannskemmdum, liðabólgu
og hryggskemmdum. Þeim hefir
farið eins og mörgum dýrum fyr
og síðar, að þau hafa hlotið bein-
brot, sár og bit, og í meiðslin hafa
komizt sóttkveikjur með uppguf-
uninni úr fenjunum, sem þá voru.
Þetta virðist benda til þess, að
gerlar hafi verið með fyrstu lifandi
verum á jörðinni.
í lok „mesozoic“-aldar, sem hófst
fyrir svo sem 205 milljónum ára og
stóð í 75 milljónir ára, voru allar
risaeðlur úr sögunni. Sum af þess-
um dýrum voru 70 fet á lengd og
vógu 50 lestir, eða meira. Það er
því einkennilegt að þau skyldi
verða aldauða. Verið getur, að svo
miklar breytingar hafi orðið á lofts
-lagi og gróðri, að eðlur þær, sem
voru grasætur hafi ekki getað séð
sér borgið. og svo hafi hin stóru
rándýr blátt áfram drepist úr sulti.
Sumir halda að eðlurnar hafi úr-
kynjast og liðið undir lok þess
vegna. Og þegar svo þar við bætist
vaxandi ágangur skordýra og alls
konar sjúkdómar, þá förum vér að
skilja hvers vegna risaeðlurnar liðu
undir lok.
Maðurinn, sem er versti og skæð-
asti óvinur alls þess, er lífsanda
dregur, var þá ekki kominn fram
á sjónarsviðið. En undir eins og
hann kemur til sögunnar, fær hann
smjörþefinn af sóttkveikjunum.
Fyrir svo sem 300.000 ára var
uppi skepna, sem líktist apa, en var
þó ekki reglulegur api, vegna þess
að hún gekk upprétt eins og mað-
urinn. Þessi skepna var um 5 fet
og 8 þumlungar á hæð og vóg 154
pund. Hún var svo að segja höku-
iaus og augabrýrnar gengu fram
úr höfðinu, eins og á apa, en tenn-
urnar voru miklu líkari manns-
tönnum en apatönnum. Heilinn í
henni var miklu stærri en í nokkr-
um þeim apa, sem þekkist. en bó
minni en í núlifandi mönnum. Það