Lesbók Morgunblaðsins - 25.10.1959, Qupperneq 14

486
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
hann getur orðið svo mikill, að
geymsluhylkin verði glóandi og
haldist þannig um hundruð ára.
Sú er ein hættan enn, að slys geti
orðið í kjarnorkustöðvunum, en
fram að þessu hefir það ekki orðið.
Nú vinna hundruð þúsunda manna
í kjarnorkuverum, og þar virðist
öryggi vera meira en í nokkrum
öðrum iðjuverum. Hvergi eru al-
geng slys jafn fátíð, og stafar það
af því hve mikillar varúðar er
gætt á þessum hættulegu stöðum.
Alvarlegasta óhappið, sem fyrir
hefir komið, er það er plúton-ofn-
inn í Windscale-stöðinni „branri
yfir“ árið 1957. Engin slys urðu þar
þó á mönnum, en þetta sýnir hver
hætta vofir yfir.
Út af þessu slysi var það, að
prófessor J. H. de Boer, fulltrúi
vísindastofnunar Hollands, lagði
ríka áherzlu á það á ráðstefnunni
í Genf, að settar væri alþjóða
öryggisreglur um varnir gegn
geislahættu. Útgeislanirnar eiga
sér engin takmörk, sagði hann, og
hættan er mest á Vesturlöndum
vegna þéttbýlis og aukinnar notk-
unar kjarnorku. Hann sagði að
kjarnaofnar í einu landi gæti verið
þannig staðsettir, að nágrannaþjóð
stæði voði af þeim. Vildi hann því
að settar væri alþjóðareglur um
það, hvar reisa mætti kjarnorku-
ver. Hann minntist á „staðbundna
hættu“ af alls konar kjarnorku-
stöðvum, gjallinu sem frá þeim
kæmi, og alls konar stofnunum,
sem farnar væri að nota geislavirk
efni í vaxandi mæli. Hann minnt-
ist ennfremur á „farandi hættu“,
þar sem væri kjarnorkuknúin far-
tæki, og flutning á geislavirkum
efnum á landi, sjó og í lofti.
Hvað hér er um að ræða geta
menn ef til vill bezt séð á því, að
á 14 árum hafa Bandaríkin orðið
að losa sig við 60 miljónir gallóna
af geislavirkum efnum. Þeim hefir
verið komið fyrir í rúmlega 100
Úr ríki náttúrunnar;
Hib merkileg
Á VESTANVERÐU Bretlandi er
fagurt fiðrildi, sem jafnan er nefnt
Stóra bláfiðrildið, til aðgreiningar
frá öðrum minni bláfiðrildum, sem
eru um allt land. Ævisaga þessa
Stóra bláfiðrildis er mjög merki-
leg, og var það lengi að menn gátu
ekki áttað sig á henni.
Um síðastliðin aldamót höfðu
menn aflað ýtarlegrar þekkingar á
æviskeiðum allra fiðrilda í Bret-
landi, nema Bláfiðrildisins. Höfðu
þó verið gerðar margar tilraunir
að ala upp Bláfiðrildi. Menn höfðu
komizt að því, að lirfan hafði ham-
skipti fjórum sinnum, áður en hún
varð að púpu, en úr púpunum
koma fullvaxin fiðrildi. En það
hvíldi einhver hula yfir seinustu
æviskeiðum Bláfiðrildisins. Menn
fundu ekki eldri lirfur en þær,
er höfðu haft hamskipti þrisvar
geymum úr steinsteypu og stáli, og
kostnaðurinn við það hefir orðið
um 65 miljónir dollara.
Sum af þessum úrgangsefnum
eru hættuleg um tugi ára, sum um
hundruð ára, og þar sem plúton er
þá stafa af því hættulegir geislar
um 24.000 ára að minnsta kosti.
Ef notkun kjarnorku fer svo
mjög í vöxt, sem ætlað er, þá mun
um næstu aldamót — árið 2000 —
þurfa um 100.000 ekra grafreit á
hverju ári fyrir úrganginn frá
kjarnorkustöðvunum. Þess vegna
varð einum af fulltrúunum á ráð-
stefnunni í Genf að orði, þegar um
þetta var rætt: „Grafhýsi hins
geislavirka gjalls eru að verða jafn
umfangsmikil og dýr, eins og pýra-
mídar faróanna".
a bláfibrilcli
sinnum. Púpurnar fundust aldrei.
Það var engu líkara en lirfurnar
hyrfi gjörsamlega áður en þæ"
yrði að púpum. En nokkru seinna
spruttu svo upp Bláfiðrildi, og
vissi enginn hvaðan þau voru kom-
in.
Ótal tilraunir voru gerðar að
ala upp Bláfiðrildi. Allt gekk jafn-
an vel, þangað til þær höfðu haft
hamskipti þrisvar sinnum. Þær
voru aldar á blóðbergi, því að það
er fæða þeirra. En þegar þær
höfðu haft hamskipti í þriðja sinn.
vildu þær ekki líta við blóðberg-
inu, og ekki neinu, sem þeim var
boðið. Þær gerðust alveg eirðar-
lausar og skriðu fram og aftur um
húsið. Og að lokum drápust þær.
Það var ekki fyr en 1915 að menn
fengu bendingu um hvernig stend-
ur á hinu dularfulla hvarfi púp-
anna. Þá um sumarið voru tveir
náttúrufræðingar, er höfðu sér-
þekkingu á fiðrildum, á rannsókna-
ferð um Cornwall. Þeir hétu F. W.
Frohawk og dr. Chapman. Þeir
ætluðu að reyna að ráða gátuna
um Bláfiðrildin. Leituðu þeir þar
fram og aftur þar sem blóðberg
vex villt. Og svo var það einn góð-
an veðurdag að Chapman kippti
upp dálitlum skúf af blóðbergi og
sá að maurahreiður var undir hon-
um. Þetta var ekki svo merkilegt,
en hitt þótti honum merkilegra,
að í maurahreiðrinu var púpa, sem
hann kannaðist ekki við, og hvor-
ugur þeirra. Þekktu þeir þó vel
púpur allra kunnra fiðrilda í land-
inu. Þetta hlaut því að vera púpa
Bláfiðrildisins, sem enginn hafði
séð.
Því miður höfðu rætur blóð-