Lesbók Morgunblaðsins - 03.04.1960, Síða 2

182
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
En við höfnina er svo sem ekkert
um að vera þessa stundina. Nokkr-
ir togarar bundnir, af því að á þá
vantar Færeyinga, sem eru bundn-
ir heima, því að þá vantar togara.
Tvö útlend skip og einn Foss eru
einnig í höfninni. Allt og sumt. En
höfnin er full af sól, sem ætti að
nægja í sunnudagaskap handa öll-
um bæjarbúum. Kolbeinshaus mor-
ar í hálfu kafi, en það sem upp úr
stendur, er ísað. Þær eru líka allar
þaktar þykku ísfrauði, klappirnar
inn með Skúlagötunni. í Krókn-
um er að vanda flögrandi hvít-
fuglager, en yfir götunni fljúga
þrír hrafnar föstum vængjatökum.
Þeir fljúga skipulega og fylgja
strandlínunni nákvæmlega.
Á bensínstöðinni mætum við
skeggjuðum Sigurjóni Rist í sín-
um háfjallabíl. Það fylgir honum
einhver öræfablær. Hún er hörð
birtan frá Góusólinni. Hún blátt
áfram gegnlýsir náttúruna með
sínu skarpa ljóskasti. Manni finnst
sitthvað sjást, sem aldrei áður kom
í dagsins ljós. —
Það eru ísalög á Elliðaárvogi, og
þeir eru sömuleiðis báðir lagðir,
Kópavogur og Fossvogurinn. Hið
efra eru alls staðar grágular sinu-
breiður, og í vegköntum og skurð-
um glitrar á hvítar hrímnálarnar.
Græn barrtrén í kirkjugarðinum í
Fossvogi lífga upp á fölgráa vetr-
arlitina. Barrtrén eru ekki bara
augnagaman manna, heldur eru
þau um þetta leyti árs einnig svefn-
skálar þrastanna, sem ekki vildu
yfirgefa okkur í vetur. Finnur
Guðmundsson segir, að þessar vik-
urnar safnist allir þrestir í Reykja-
vík saman, þegar skyggja tekur, og
leggi leið sína upp á Fjölnisveg og
kúri sig þar í barrtrjánum til sól-
arupprásar, þá skundi hver til
sinna starfa í dreifðum bæjarhverf-
um. Á haustin, þegar þeir eru
farnir að flokka sig, segir hann þá
þúsundum saman njóta nætur-
hvíldarinnar hér suður í Fossvog-
inum í gróðurstöð Skógræktar
ríkisins. — Hann er vissulega snið-
ugur fugl þrösturinn. Nóg um það.
Allt Digranesið er baðað í sól, en
nokkrir skýjabólstrar eru yfir
Bessastöðum. Fallegur, kafloðinn
klár kemur labbandi af Álftanes-
inu á Reykjanesbrautina. — Það
var um Álftnesinga, sem hann
kvað svo hann Árni biskup Helga-
son, og þótti ekki sérlega guðs-
mannslegt:
„Álftnesingurinn úti liggur og aldrei
sefur,
dregur hann meira en drottinn gefur,
dyggðasnauður maðkinn grefur“.
Og svo héít hann áfram biskup-
inn í Görðum:
„Komin er sólin Keili á og kotið Lóna,
Hraunmennirnir gapa og góna,
er Garðhverfinga sjá þeir róná.
Seltjerningurinn siglir hér um sílamóa,
hann er eins og eykin tóa,
aftur úr honum stendur róa“.
Hann lét ýmislegt flakka sá kímni
klerkur.
Hafnarfjörður er í morgunljóma.
Það er fallegt útsýnið af efstu veg-
arbrúninni fyrir ofan bæinn í þess-
ari birtu. í suðri eru Reykjanes-
fjöllin klár í morgunbjarmanum.
Það eru létt, hvít ský yfir auðu
Akrafjalli, fanndrifinni Skarðs-
heiði og snjóléttri Esju. Að baki er
úlfgrátt hraun. Framundan hafið
blátt. Við fætur okkar er höfnin,
að verulegu leyti lögð Og þarna
er Hvaleyrin. —
„Já. Veiztu, Baldur, að þarna
settu þeir hreindýrin á land“. Það
vissi Baldur ekki, og ég fer að
segja Baldri kapítula úr sögu ís-
lenzku hreindýranna á Reykjanesi.
Sögu, sem hófst árið 1771, þegar
norskur kaupmaður að nafni Buch
gaf 30 hreindýr til íslands. Hann
átti heima í Hammerfest, Norð-
maðurinn. — Hreindýrahópurinn
samanstóð af 6 törfum og 24 kvíg-
um, 23 dýranna komust lifandi til
Hafnarfjarðar, og þar var þeim
hleypt á landi á Hvaleyrinni. —
Við Baldur sjáum þau í huganum
skokka þarna upp eyrina, tignar-
leg, þessi stóru, fagurhyrndu dýr.
Þau renna til fjálla milli Krýsuvík-
ur og Selvogs. — Lífsskilyrðin
þarna reyndust góð, og þeim fjölg-
aði mjög ört á næstu árum, svo að
von bráðar sáust stórir flokkar
þeirra á beit í fjöllunum og á heið-
unum. Sjö árum eftir komu þeirra
til landsins töldu menn sig sjá 500—
600 í hóp norður við Bláfjall. En á
eftir góðu árunum komu hörð ár,
og í harðindunum 1880—81 féllu
þau unnvörpum og voru felld.
Harðindin og hungrað fólk hjuggu
stór skörð í ,hreindýrahjarðirnar.
Þegar komið er fram á 20. öldina,
fer dýrunum ört fækkandi, voru
vafalaust miskunnarlaust skotin,
og svo gekk frostaveturinn 1918
frá eftirhreytunum. Árið 1920 er
talið, að síðustu dýrin hafi sézt í
Henglafjöllum, og þar með lýkur
eitthundrað og fimmtíu ára sögu
fótfráu hreinahjarðarinnar, sem
endur fyrir löngu fyrst steig fót-
um sínum á íslenzka jörð hér við
Hafnarfjörð og spretti úr spori
þarna upp með Hvaleyrinni og
stefndi í faðm íslenzku fjallanna,
þar sem síðustu leifar hennar að
lokum báru og bein sín. Saga
þeirra er í rauninni sár harmleikur
í ríki íslenzkrar náttúru. — Á
Reykjanessvæðinu hefur íslenzk
náttúra beðið tvo ósigra. Annar
þeirra var eyðing hreindýranna.
Hinn var sýnu ferlegri. Það var
útrýming geirfuglsins af yfirborði
jarðar. En telja má hann aldauða,
er þeir síðustu voru skotnir árið
1844. — Vonandi geldur íslenzk
náttúra ekki svipað afhroð í’okkar
tíð. Þó skulum við gæta okkar, ef
næsta áfallið á ekki að verða við