Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.1963, Síða 8
jA.RIÖ 1902 í októbermánuði réðst
ég til verzlunar — örum & Wulffs á
P’áskrúðsfirði, sem utanbúðarmaður og
venkstjóri við fiskverkun. Um nýárs-
leytið sama ár réðist til sömu verzlunar
Sigurður Einarsson smiður og átti aðal-
starf hans að vera allskonar smíðar, eink
um við endurbætur og aðgerðir á hús-
um verzlunarinnar, sem upphaflega
höfðu verið byggð af Norðmönnum fyrir
síldveiðar þeirra um 1880—90. Sigurður
var mesti hagleiksmaður, bœði á járn
og tré, og í heila tekið hinn mesti mynd
armaður. Sigurður var ráðinn í 10 mán-
uði fyrir kr. 600.00 yfir tímann eða 60
kr. á mánuði. Ég aftur á móti var ráð-
inn sem árinu áður fyrir sömu laun
þ.e. 600 kr. eða 50 kr. á mánuði. Kjör
Sigurðar voru því að ýmsu leyti betri
en mín; auk þess sem þau voru hærri,
þurfti hann ekki að vinna nema 12
tíma frá kl. 6 að morgni til kl. 6 að
kveldi, og mun hann því hafa getað
aflað sér einhverrar smá-aukavinnu,
enda ekki veitt af, þar sem hann var
ailstór fjölskyldufaðir. Ég aftur á mó'ti
einhleypur, en vinnutími minn hinsveg-
ar ótakmarkaður, eða eftir því sem
þörf var fyrir á nótt sem degi.
Verzlunin hafði mikil viðskipti við
útvegsmenn um allan fjörðinn og einnig
fyrir norðan fjallið, einkum verstöðina
á Vattarnesi, sem liggur Reyðarfjarðar-
megin við enda fjallgarðsins, sem að-
Skilur firðina Fáskrúðsfjörð og Reyðar-
fjörð.
A Vattarnesi er mjög góð viðlegu-
höfn, enda var þar fjöldi báta til við-
legu að sumrinu bæði frá Reyðarfirði
og Fáskrúðsfirði, en þó einkum Reyðar-
firði og Eskifirði, sem skiljanlegt er, þar
sem Vattarnes liggur Reyðarfjarðar-
megin, en til Fáskrúðsfjarðar liggur leið
in um svokailaða Skrúðsála, sem var
vond leið sjófarendum, vegna mikilla
strauma, innan um boða og blindsker, sér
staklega landmegin framan við Vattar-
nesskriður, en um þær liggur lítt fær
vegur milli fjarðanna, þar sem þær
liggja snarbrattar við enda fjallgarðs-
ins í sjó fram. Þeir sem lágu við frá
Búðaikaupstað á Vattarnesi um sumar-
tímann urðu því að flytja ailt salt og
annað er útgerðin útheimti á sínum litlu
smábátum og fiskinn til baka, sem kost-
aði mikið strit og erfiði. En söfcum
þess hvað hafnarskilyrði voru góð á
Vattarnesi og fiskislóðir þóttu auðugri,
sóttu menn eftir þessu viðleguplássi öðr-
um fremur.
Á Vattarnesi var á þessum árum og
lengi fram eftir mikið af færeyskum
fiskimönnum til sumarfiskveiða á smó-
bátum, sem seldu fisk sinn til verzlana,
annaðhvort á Eskifirði eða Fáskrúðs-
firði. Verzlanir keyptu fiskinn blautan
upp úr sjó, og urðu því að annast flutn-
ing á salti og fiski frá og til heima-
hafnar. Eiríkur Þórðarson, sem þá bjó
á hálfu Vattarnesi, annaðist móttöku
á fiski þeim, er Örum & Wulff keypti
á þennan hátt, í eigin húsum, sem verzl-
unin greiddi fyrir ásamt launum hans.
Verð á fiskinum minnir mig vera 75
aurar á skipspund, skilað söltuðu úr
stakk. En að annast þessa flutninga á
saltinu og fiskinum var ýmsum vand-
kvæðum bundið á þessum tímum, bæði
hvað farkost og mannafla snerti, því
vélaöldin var ekki runnin upp, hvorki
á sjó né landi, og allir karlmenn stað-
arins komnir í verið. Það varð því að
ráði, að við Sigurður skyldum annast
þessa flutninga, og í því sambandi var
svo fenginn nýr nótabátur, sem talið var
að gæti borið 90 tunnur af síld háfaðri
úr landnót. Báturinn var norskur, sterk-
byggður, en auðvitað opinn eins og slík
ir bátar voru ávallt, mjög góður til
þeirra nota, sem hann var ætlaður til,
með 6 ræðum og trétollum og blaðbreið-
um árum. Farkostur þessi var því síð-
ur en svo tilvalinn til úthafssiglinga,
en á öðru betra var nú ekki völ, og
þá varð að tjálda því sem til var.
S igurður bjó svo til skýli (lúkar)
í framstafni fleytunnar, Sniðin voru
segl úr því bezta lérefti (stoot), sem fá-
anlegt var í verzluninni, eftir fyrir-
mælum Sigurðar, sem að sjálfsögðu var
þegar ákveðinn formaður eða skipstjóri
á skipinu. Við vorum nú reyndar báðir
talsvert vanir sjómenn, en Sigurður var
10 árum eldri, og bæði vegna þess og
ýmissa annarra verðleika var það sjálf
sagt, að hann hlyti skipstjórnina, enda
enginn ágreiningur um stöðuvalið, og
hin bezta eining ríkti meðal skipshafn-
arinnar. Ég fékk aftur á móti kladdann
og næigan pappír til að skrifa á inmlegg
og úttekt viðskiptamannanna; nótubæk-
ur voru þá ekki komnar í móð, svo að
fyrst varð að skrifa í kladdann og gefa
svo afrit á lausum blöðum. En höfuð-
tilgangurinn með útgerð þessari var a-uð
vi'tað að flytja salt til Vattarness og
saltfisk til baka. öllum var ljóst að
ferðir þessar gátu ekki farið fram nema
við hin beztu veðurskilyrði, þar sem
sjóleiðin fyrir landið frá Andey til Vatt-
arness utan við Fles og Bak, innan
við Skrúð, er háð afar miklum straum
um og einn lítill straumhnútur gat ver-
ið nægilegur til að sökkva opinni og
fullhlaðinni fleytu, sem hér var um að
ræða. Ógerningur var líka að ætla sér
að fara leiðina nema í meðfalli, en vind
ur og straumar fara ekki ávallt saman,
og væri vindurinn móti fallinu, versn-
aði sjólagið til muna, svo hér var margs
að gæta, en án þess að hafa leiði, sem
kallað var, gat því varla gengið. Þó
kom það fyrir, að við Sigurður rerum
alla leið frá Vattarnesi til Búðakaup-
staðar, en þá var auðvitað blíða logn
alla ileiðina og meðfall.
ið Sigurður vorum við þessa
flutninga í tvö sumur, og þó segja rmegi
þeir gengju slysalaust,.þá kom þó margt
fyrir, sem gat orkað tvímælis hvernig
leysast myndi, og vil ég nú reyna að
sýna eina iitla svipmynd af þvi.
Við lögðum á stað frá Vattarnesi
snemma morguns í blíðskaparveðri með
fullfermi af saltfiski. Suðurfall var á
og sarma sem logn, aðeins austanandvari
og þvi hagstætt leiði. Við reiknuðum
með að vera tæpan klukkutíma fyrir
landið, en er kom suður fyrir Bakinn
breyttist vindstaðan og varð suðlæg og
því á móti fallinu. Þó sunnangolan væri
lítil og sjór ládauður, yigldist þó báran
fljótlega vegna straumsins. Til þess nú
að ná settu marki varð að breyta
stefnu og sigla beitivind út og suður í
áttina tiil Skrúðs, með það fyrir augum
að ná í næsta bóg öðru hvoru sundinu,
sem er á neðansjávarhrygg er liggur úr
Andey til Flesjar, sem er skammt undan
landi.
Þessi sund, sem venjlega voru farin á
bátum og smærri skipum, einikum eftir
að mótorbátarnir komu til sögunnar,
heita Engihjallasund, sem liggur nokk-
urn veginn miðja vegu milli Andeyjar
og Flesjar, er nokkuð djúpt og allgóð
leið, enda mest farin, en sundið fram
með Flesinni er örmjótt og grynnra. Sá
ljóður er lika á þeirri leið, að rétt utan
við Flesina er stór undirvatnsboði, og
gæta verður ýtrustu nákvæmni með að
ná réttu striki 'fram með honum, eink-
um ef strauimur er harður.
S uðurbógurinn gekk vel, og er til
Skrúðs kom var annar tekinn í átt-
ina til 'lands, í von að ná Engihjalla-
sundi með tilstyrk suðurfallsins, en því
miður reyndist svo ekki og var því það
ráð tekið að fara Flesjarsund, sem gekk
sæmilega, en strax er kom inn úr sund-
inu, bilaði vindurinn, og við lágum þar
ósjálfbjarga. Vindurinn var að sönnu
hinn sami rétt fyrir sunnan okkur, en
sökum hinna háu fjallahamra, sem
þarna eru rétt fyrir ofan, myndast
þarna lognbelti með smá-endurkasts-
hviðum frá hamrabeltinu, er þau kasta
vindinum til baka eftir að hafa sogað
hann til sín. Sjórinn var líka ókyrr, og
báturinn veltist með seglin hangandi í
dragreipum. Milli lands og Flesjar er
langt grunnt sund, sem aðeins var far-
ið á smábátum og fullt af undirvatns-
hraunnibbum. Upp og út að þessu sundi
bar nú Skip okkar í algjöru stjórnleysi,
og að reyna að forða okkur frá þvi með
árum var með öllu tilgangslaust. Það
var því ekki annað að gera en láta akk-
erið falla og reyna að bíða tækifæris
að komast úr þessari sjálfheldu, sem þó
ekki gat orðið, nema með þeim hætti,
að vindurinn glæddist og næði til okk-
ar svo sterkur, að við á seglum gætum
náð inn og suður til Æðarskers, sem er
stórt og langt sker spölkorn innan við
Andey. Aðstaða okkar var því nokkuð
tvísýn. Eftir nokkuð langa legu þarna
kom allsnögg vindhviða, sem við héld-
um að yrði nógu löng til að fleyta okk-
ur úr ógöngunum, og varð til þess, að
við rukum í akkerið, sem var með
langri og þungri járnkeðju, líklega leif-
ar frá einhverri franskri skútu, og er
við höfðum dregið niðurstöðuna inn að
sjálfu akkerinu, varð annar að fara til
stýris og hagræða seglum, en hinn varð
svo að draga akekrið einn úr botni og
innbyrða það. Þetta kom auðvitað x
minn hlut sem háseta. Enda þótt ég
vœri tæplega maður fyrir því, þá hafð
ist það þó, en jafnskjótt og það var
búið, var vindhviðan þrotin og ekki
um annað að gera en láta það fallj
aftur og árangurinn sá einn að við
höfðum þokazt nær hættusvæðinu
nokkrar faðmslengdir, dauðuppgefnir
og vonsviknir.
Ég man nú ekki hve langan tíma þetta
taugastríð okkar félaga stóð, he£
kannske aldrei vitað það, eða mælt það
við klukkuna, en það var dálítið kvelj-
andi að sjá jafnan og góðan vindinn
nokkur hundruð metra fyrir sunnan
ofckur, án þess að geta á nokkurn hátt
náð til hans, en vera staddur í hálf- eða
algerri lífshættu, ef nokkuð út af bæri,
sem ég held þó að við Sigurður höfum
ekki gert okkur neina grein fyrir þá,
eða helzt ekki fyrr en löngu seinna, er
við fórum að endurskoða þetta ferðalag.
S kömmu eftir hið árangurslausa
átak með akkerið fór fram hjá okkur
róðrarbátur með 6 ræðurum á leið frá
Vattarnesi ti'l Fáskrúðsfjarðar. Við veif
uðum þeim og fórum fram á það við
þá, að þeir drægju okkur á árum sín-
um suður í vindinn, en þeir skelltu við
því skollaeyrum og sögðu við skyldum.
bara bíða, hann kæmi bráðum til okk-
ar, sem og líka varð, en ekki held ég
að neinar góðar bænir hafi fylgt þeim
frá okkur, sem þó vonandi hafa ekki
rætzt.
Vindhviðurnar héldu svo áfram að
ná til okkar með stuttu millibili, en
allar svo veigalitlar, að ekki var viðlit
að sinna þeim, enda máttum við ekki
við því að tefla á tvær hættur, því nær
skerjum máttum við ekki lenda, þá var
voðinn vís.
Við lágum þarna svo lengi dags, hvað
lengi man ég nú ekki, en um síðir kom
snörp og að okkur virtist einlæg vind-
hviða, svo við réðumst í að létta, og
reyndist hún standa nógu lengi til að
við losnuðum úr þessari óhugnanlegu
úlfakreppu, svo við náðum suður í fjörð-
inn til Æðarskersins, þar sem vindurinn
var einlægur. En er kom inn á móts
við Kolfreyjustað gerðist hann vestlæg-
ur og því óhagstæður. En með því að
tafca nokkra bóga (krusa) náðum við
undir Víikurtanga, og þar hírðumst við
svo yfir hálá'gnættið. Þar var lægi gott
og við gátum bundið bátinn við klapp-
irnar. Við höfðum reyndar oft áður leg-
ið undir þessum tanga, sem var gott
skjól í norðan- og vestanátt. Annars má
það segja, að þessar ferðir milli Búða-
kaups'taðar og Vattarness fyrir tvo menn
á opnum 90 tunnu nótabáti voru leið-
inda-atvinna, en brýn þörf fyrir þær frá
sjónarmiði verzlunarinnar, svo og þeirra
sem við hana skiptu og nutu þeirra
þæginda, sem ferðirnar veittu. Þótti því
óhjákvæmilegt að halda þeim áfram,
enda ekki talin völ annarra úrræða.
E inu sinni lágum við undir Andey
í heilan sólarhring og gerðum okkur
það tiil afþreyingar að fiska á færi, sem
við höfðum ávallt með ti'l að veiða, ef
svo bar undir. f þetta skipti fórum við
að heiman seinnipart nætur í blíðskap-
arveðri, en úti fyrir mil'li Skrúðs og
land's var suðvestan-stormur, svo ekfci
var viðlit að leggja fyrir landið. Fiski-
Frah. á bls. 13,
g LESBÓK MORGUNBLiAÐSINS'
2. tölublað 1963