Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.1963, Síða 13
| UM ALDAMÖT \
Framh. af bls. 8.
ríið gekk allvel, og við lögðum fiskinn
í verzlunina sem gaf um 20 kr. í part.
Okkur fannst það góður aukaskildingur.
Flutningar þessir fullnægðu þó ekki
saltþörf Vattarnesiniga yfir hásumarið,
og var því einatt verið að leita ýmissa
annarra ráða, og vil ég hér geta nokk-
urra.
Enskir línuveiðarar voru ailltiðir gest-
ir á Fáskrúðsfirði á þessum árum og
lágu þar len-gri og skemmri tíma, er
stormur var úti fyrir. Þetta voru smá-
gufuskip, sem flest eða öll fiskuðu í
„Dam“. Það er, þau fluttu fiskinn út
iifandi tii Eniglands, sem þá gekk mis-
jafnlega vel, því fiskurinn vildi drep-
ast í „Damminum" á langri leið í
vondu veðri. Verzlunarstjórinn, Olgeir
Friðgeirsson, fékk þá stundum til að
flytja nokkra poka af salti á dekki, en
ekki voru þeir hrifnir af því snatti, og
auðvitað varð að greiða allri skipshöfn-
inni þóknun fyrir, svo þetta var víst
nokkuð dýr flutningur.
E inu sinni fékk Olgeir Egil gamla,
skip Otto Watneserfingja, sem lengi
var í förum mifli Kaupmannahafnar og
Noregs til austur- og norðurlandshafna
á íslandi, til að flytja 200 poka af salti
til Vattarness. Skipstjóri hét Haugeland,
sem lengi sigldi þessa leið á skipum
þessa félags. Ég var sendur með skip-
inu til að sjá um sem greiðasta af-
greiðslu við uppskipun, en móttöku-
rnaður var Eiríkur Þórðarson bóndi á
Vattarnesi, sem hafði og annaðist fiski-
anóttökuna sem áður getur. Er skipið
kom til Vattarness í mesta blíðskapar-
veðri, en auðvitað öllum þar að óvörum,
var eimpípu skipsins „flautað" ákaflega,
en enginn sinnti því á Vattarnesi. Var
þá skipsbátnum rennt í sjó niður ásamt
mér með ströngum fyrirmaelum um að
fá menn til uppskipunar saltsins án taf-
ar.
Er í land kom lá mjög illa á Eiríki og
sagðist aiit annað hafa að gera við menn
sína, enda stóð þá heyskapur yfir sem
hæst og brakandi þerrir. Ég var nú
skyldugur að greiða götu mína, þar sem
reyndar á öðru máli og fannst hann
'hann væri fu/lltrúi verzilunarinnar á
staðnum, og það að veita saltinu mót-
töku heyrði algjört undir hans verka-
hring. En þar sem ég sá að hinum dýr-
mæta tíma mátti ekki eyða í þref við
Eirík, sneri ég mér fljótlega frá honum
og lei'taði ásjár Færeyinga, sem þá voru
nýkomnir að landi, og höfðu kastað afla
sínum upp í fjöruna og tilbúnir til að-
gerðar. En þeir voru nú ekki hrifnir af
að fara í saltvinnu, enda þreyttir af
sjónum og áttu þess utan eftir aðgerð
á aflanum. Eftir nokkurt þref við þá
fékk ég þó 3 bátshafnir til að gera
þetta, en með því skilyrði ég léti þá
hafa eitthvað milli 10 og 20 flöskur af
brennivini, en ég gekk að því. Það
fyrsta, sem ég svo gerði er um borð
kom, var að finna Tobías, en svo var
brytinn á Agli kallaður, en hvort hann
hét það í rauninni veit ég reyndar ekki,
en hann gekk undir þessu nafni. Hann
sigldi lengi sem bryti á þessum skip-
um og seldi mikið brennivín. Ég lagði
svo pöntun inn til hans og ákvað hún
skyldi tilbúin um leið og síðasti salt-
pokinn færi í bátana. Það gekk all-
greiðlega að rétta saltpokana yfir öldu-
stokik skipsins, og vann ég að því af
kappi með Færeyingunum. Ég hafði
reiknað með því að mér ynnist tími til
að ná í brennivínspokann, meðan skipið
létti akkerum, og beðið bát, sem lá við
skipshiiðina, að bíða mín við hliðar-
stigann. Bótur þessi var ekki við upp-
skipunina, en er ég kom upp frá Tobí-
asi brá mér heldur en ekki í brún, er
ég uppgötvaði að skipið var komið á
ferð og báturinn horfinn. Ég hafði nefni
Iega ekki tekið eftir því, að skipið hafði
aldrei kastað afckeri, og gat því sett
strax á ferð, um leið og síðasti pokinn
fór yfir öldustokkinn. Ég stóð nú þarna
eins og illa gerður hlutur með brenni-
vinspokann milli handanna. En þar sem
enguui tíma mátti spilla til frekari um-
hugsunar, snaraðist ég upp í brú til
Skipstjóra, sem virtist hissá á að s_já
mig, og spurði hverju þetta sætti. Ég
ga nú tæplega sagt honum ástæðuna,
enda hugarástand mitt illa lagað til
rökræðna.
N oklkrir farþegar voru þarna í
brúnni hjá skipstjóra, þar á m.eðal full-
trúi Gudmands-Efterfölgere frá Akur-
eyri, hr. Sörensen, o.fl. að norðan, sem
ég vissi að voru rasandi óánægðir yfir
þeirri töf, sem orðið hafði vegna við-
stöðunnar á Vattarnesi. Þessir farþegar,
einkum Sörensen, litu til mín ögrandi
augum og virtust hafa ánægju af vand-
ræðaástandi mínu, enda get ég búizt
við hann hafi fylgzt með gerðum mín-
um og þá að líkindum lagt þær út
þannig að eiginhagsmunir lægju á bak
við. Slífct vill oft henda, þegar menn
vantar fulla þekkingu á hlutunum, en
dæma svo eftir því, sem þeir sjá, en
þekkja ekki undirstöðuatriðin. En það
var langur og óþægilegur krókur að
þurfa að fara inn á Reyðarfjörð og fara
svo labbandi með brennivínspokann á
bakinu yfir Stuðlaheiði til Fáskrúðs-
fjarðar. Það var ekki glæsileg tilhugsun,
svo að þótt reiðin syði í mér bæði tii
farþeganna og þó einkum til skipstjór-
ans fyrir hið að mér fannst mikla og
óverðsbuldaða ranglæti er ég var beitt-
ur í þessum viðskiptum, þá afréð ég
þó að láta í minni pokann og biðja
skipstjórann að stöðva skipið, sem hann
svo gerði góðfúslega án frekari um-
svifa. Bátur sá, er upphaflega ætlaði að
taka mig en varð að sleppa niðurgöngu
stiganum er skipið tók ferðina, kom
nú að skipshliðinni fljótlega, svo ég
slapp í land og gat afhent Færeyingun-
um vinnulaunin. En hafi þeir orðið
fegnir að fá vinnulaunin, þá var ég
áreiðanlega fegnari að sleppa úr þessu
öngþveiti.
Við Sigurður önnuðumst þessa filutn-
inga í tvö sumur en í september 1904
sendi örum & Wulff mótorbátinn Jenný
til Fáskrúðsfjarðar ca. 8 tonn að stærð,
með 8 hesta Möllerupsvél, og þar með
var þessi neyðarflutningur úr sögunni
öllum hlutaðeigandi til stórra haigis-
bóta.
Marteinn Þorsteinsson.
| TYRKNESKI |
Framhald af bls. 1.
fyrrverandi blaðamaður sjálfur, hafði
hann góða hugmynd um, til hve margra
frásagnir blaðamannanna af því, sem
hann ætlaði að segja, mundi ná. Hann
hélt áfram að sökkva sér niður í bókina.
í huganum var hann þegar farinn að
lesa línurnar í þessum tvö þúsund
blöðum, sem þessir tvö hundruð blaða-
menn þjónuðu: „Þegar við komum inn
í salinn, leit svartskyrtu-einræðisherr-
ann ekki upp úr bókinni, sem hann var
að lesa, svo mikil var einbeiting hans
að henni o. s. frv.“
E g læddist á tánum aftur fyrir
hann, til þess að sjá, hvaða bók hann
væri að lesa með svona mikilli athygli.
Það var frönsk-ensk orðabók — og sneri
öfugt.
Hin myndin af Mussolini er frá sama
degi, þegar hópur ítalskra kvenna, bú-
settra í Lausanne, kom til íbúðar hans
í Beau Rivage-hótelinu, til þess að færa
honum rósavönd. Þetta voru sex konur
af vinnustéttunum, og þær stóðu fyrir
dyrum úti og biðu þess að heiðra hina
uýju þjóðhetju ftala — sem auðvitað
var um leið þeirra hetja. Mussolini kom
út úr dyrunum, í diplómatfrakkanum,
gráu buxunum og með hvltu öklahlíf-
arnar. Ein konan gekk fram og hóf
ræðu sína. Mussolini hleypti brúnum að
henni, glotti háðslega, renndi þessum
hvítumiklu Afríkuaugum sínum yfir
hinar konurnar fimm, og gekk síðan
aftur inn i stofuna. Þessar óásjálegu
sveitakonur í sunnudagastássinu sínu,
stóðu eftir og héldu á rósunum. Musso-
lini hafði sýnt þeim einræðisherrann.
Hálfri klukkustund síðar hitti hann
Claire Sheridan, sem hafði brosað sig
inn í mörg viðtöl — og talaði við hana
í þrjátíu mínútur.
T itanlega kunna blaðamennirnir
á Napóleonstímunum að hafa séð eitt-
hvað svipað í fari Napóleons, og menn-
irnir, sem unnu við Giornale D’Italía á
Cæsars-tímum, kunna að hafa séð eitt-
hvert svipað ósamræmi hjá téðum Júlí-
usi, en að vandlega athuguðu máli,
virðist Mussolini hafa meira en Napó-
leon af eiginleikum Bottomleys — hins
risavaxna, hermannlega einvígismanns
— heppins ítalsks Bottomleys.
Og þó er samlíkingin ekki fullkomin.
Bottomley var heimskingi. Mussolini er
enginn heimskingi og hann er mikill
skipuleggjari. En það er bæði voði og
vandi að skipuleggja ættjarðarást heill-
ar þjóðar, fyrir þann, sem er ekki ein-
lægur, einkum þó ef sá hinn sami æsir
svo mjög upp ættjarðarást manna, að
þeir bjóðast til að lána stjórninni fé,
vaxtalaust. Ef rómanskur maður hefur
lagt fé sitt í fyrirtæki, vill hann sjá ár-
angur af þvi, og hann mun sýna herra
Mussolini, að það er miklu auðveldara
að vera í stjórnarandstöðu en stjórna
sjálfur.
Ný andstaða mun rísa og er þegar
orðin til, og henni verður stjórnað af
þessum gamla, sköllótta — ef til vill
svolítið brjálaða en gagnheiðarlega og
guðdómlega hugrakka hrokagikk —
Gabriele d’Annunzio.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2.
Svik Sjang Kaí-séks við kommúnist-
ana í Sjanghaí árið 1927 kenndu Maó þá
lexíu, að ekki er hægt að treysta þjóðleg
um, borgaralegum byltingarmönnum —
það verður að berjast við þá. Gera má
sáttmála eða bandalag við þá, en aðeins
í því skyni að sigrast á hættulegri og
voldugri óvini, eins og t.d. Japönum.
Þetta gerir ekki aðeins hégóma úr frið-
arstefnu manna eins og Nehrus, heldur
felur það í sér að það sé ófyrirgefanleg
villa að tala um möguleikann á friðsam
legri sambúð við Bandaríkin, þar sem
slík sambúð er ekki helguð af tilveru
annars meiri og hættulegri óvinar. Vin-
átta Maós við Sovétríkin og leppríki
þeirra helgast af sjálfsögðu af engu
nema þessu.
M
1" eðan Mao var aðþrengdur og mag
ur byltingarforingi í Yenan, var hann
ekki aðeins vartkár, heldur einnig mjög
þolinmóður; hann horfðist í augu við
staðreyndir og varaði stranglega við
hvers konar kreddu. Hann sagði einu
sinni, að jafnvel kúamykja væri gagn-
legri til umbóta en kreddur.
Nú er Maó orðinn holdugur og lotinn;
Cassius hefur breytzt í Cesar .Augu hans
eru fjarræn, hárið farið að grána og
hörfa upp frá enninu. Lágur rómurinn
og tjáningarfullar hendurnar búa enn
yfir þokka, en andlitið er oft þungbúið
og hugsi.
Maó hefur haldið áfram að svigna fyr
ir vindinum endrum og eins — fyrir Rúss
um og fyrir hægfara tækniþrælum i kln
versku valdaklíkunni — en hann virð
ist vera orðinn óþolinmóðari en áður.
Þegar Krústsjov réðst á Stalin-dýrkun-
ina árið 1956, var það bein ögrun við
Maó, sem var kynntur fyrir fólkinu eins
og hálfguð, „Stalín Kínverja", í einföld
um gráum, upphnepptum einkennisbún
ingi sínum og svörtum baðmullarskóm.
Þegar komið var fram á árið 1958
var Maó farinn að gera tilkall til að
verða leiðtogi hins alþjóðlega kommún
isma. Hann heimtaði „Stökkið mikla
fram á við“, lagði áherzlu á járn- og
stálframleiðslu á kostnað landbúnaðar,
og átti það að færa Kínverjum nýjan
styrk á alþjóðavettvangi. Hann stóð að
baki hinni fljótfærnislegu áætlun um að
senda hundruð milljóna manna í komm
únur í því skyni að tryggja Kínverjum
fyrsta sess meðal kommúnistaríkjanna.
Efnahagsöngþveitið og óstjórnin, sem
af þessu leiddi, birti heiminum nýjan
Maó Tse-tung — mann sem geistist á-
fram með óraunhæfar og barnalega ein
faldar áætlanir til að réttlæta pólitískar
kreddur sínar og var jafnvel reiðubúinn
að eyðileggja algerlega lífshætti þeirra
manna, sem hann hafði lengst barizt fyr
ir — kínversku bændanna.
Maó Tse-tung er að því leyti hættu-
legur maður, að hann einblinir á eitt
mark sem jafnan hefur verið hamrað á
í kinverskri heimspeki: Kína skal verða
ráðandi ríki sameinaðs heims og samein
ingaraflið skal verða sú tegund kommún
isma sem Maó prédikar: kommúnismi
sem miskunnarlaust upprætir alla and-
stöðu.
Maó Tse-tung er þjóðrembingsmaður,
sem hefur varla nokkurn tíma komið
út fyrir kínversk landamæri, og sagt er
að hann sé ótrúlega fáfróður um heim
inn utan Kína og mjög tortrygginn í
garð hans. Hann þykist ekki óttast kjarn
orkustyrjöld, því mannafli sé meira virði
en efni og tækni — og Kínverjar eru 700
miHjónir talsins.
Aldrei í sögunni hefur nokkur einstak
lingur haft jafnóskorað vald yfir jafn-
stórum fjölda manna — og Maó er einn
þeirra sem trúa á valdbeitingu gagnvart
andstæðingnum. Hann sýnir enn merki
þolinmæði, þegar það á við, en bak við
þau merki leynist mikil og vaxandi óþol
inmæði. Maó Tse-tung varð sjötugur á
annan í jólum, og Sun Wú hefur ekki
getað kennt honum neinn þann skæru-
hernað er unnið geti bug á sjálfum timan
um eða Elli kerlingu.
Leiðrétting
í JÓLALESBÓK Morgunblaðsins varð
mér á að rangfeðra vísuna: „Öls við
bikar andinn skýr“. Hið rétta er, að
Benedikt Valdimarsson frá Þröm orti
þessa vísu og bið ég hlutaðeigandi vel-
virðingar á því.
Halldór Blöndal.
SKRÍTLUR
— Segðu aldrei, að konur geti e'kkt
þagað yfir leyndarmálum, sagði rosls-
•inn heiðursmaður, — fyrsta konan mín
og ég vorum trúlofuð í tvo mánuði og
hún sagði mér ekki orð um það.
o—O—o
— Gunna, af hverju komstu mér ekki
til hjálpar, þegar þessi Jón sagði, að ég
væri heimskur og gamall bjáni?
— En Friðrik minn, ég sagði honum
þó hreint út að þú værir alls ekki eins
gamall og þú lítur út fyrir að vera.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13
2. tölublað 1963