Lesbók Morgunblaðsins - 08.12.1963, Blaðsíða 6

Orikki: landslagið, bókmenntirnar,
áþreifanleg og goðsöguleg fortíð þjóðar-
innar.
A f öðrum stefjum, sem mjög
koma við sögu í ljóðlist Seferis, má
r.efna konuna í sínu tvíþætta hlutverki
móður og ástmeyjar, almúgamanninn
sem er skáldinu áleitin ráðgáta, náttúr-
una og dauðann.
í umsögn sænsku akademíunnar segir,
að Seferis hafi m.a. hlotið bókmennta-
verðlaun Nóbels fyrir „mikilsverðan
skáldskap hans sem innblásinn sé af
hellenskum menningararfi“. Þessi skil-
greining á skáldskap hans er rétt, svo
langt sem hún naer, en hinu má ekki
gieyma, að ljóðlist hans er ekki síður
sprottin úr jarðvegi þessarar aldar, úr
hversdagsleik hins miskunnarlausa og
oft meiningarlausa lífs nútímamannsins
sem týnt hefur flestum miðum, en
neitar að leggja árar í bát. Þrátt fyrir
mikla menntun hefur skáldið forðazt
hefðbundna og hástemmda mælgi, en
leitað í stað þess að þeim einfalda sann-'
leik sem geri ljóð hans gild. „Söngurinn
er orðinn svo ofhlaðinn tónlist að hann
sekkur, list okkar hefur verið skreytt
þar til gullið gróf sundur ásjónu henn-
ar,“ segir hann á einum stað. Hann hef-
ur valið sór hljóðskrafið, og fyrir bragð-
ið hefur raust hans nú borizt til endi-
marka jarðar.
★
Það skal tekið fram til að girða fyrir
hugsanlegan misskilning, að Ijóðin, sem
hér birtast í íslenzkri þýðingu, hafa sama
form og á grísku.
Sigurður A. Magnússon.
| SVIPMYND |
Framhald af bls. 2
ýmsum ummælum, vingjarnlegum í
ga-rð austrænna rikja, og það hafði enn
ýtt undir hann, hve kæruleysislega
framámenn í Guineu höfðu trúað
kommúnistum fyrir kennslu hersveita
sinna. En þrátt fyrir þetta hefði komm-
únistamir getað sloppið hjá þessu, ef
þeir hefðu gefið Touré gaum og hug-
myndum hans, Sem virtust svo líkar
þeirra eigin hugmyndum. En þess í
stað lögðu þeir sama — eða líkan —
skilning í hugtök eins og nýlenduveldi
og and-nýlenduveldi, alríkisstefnu og
and-alríkisstefnu, frið og ófrið, og töldu
það vera eitt og sama hugtak hjá háð-
um aðilum.
Og samt hafði Touré oftar en einu
sinni lagt á það áherzlu, að öll hug-
myndafræði stéttabaráttu kommúnism-
ans væri honum andstyggð. „í Afríku
eru engar stéttir — hvað þá fjandsam-
legar stéttir". Og ennfremur bar hann
— og bar enn — heldur litla virðingu fyr
ir guðlausri efnishyggju. í fróðlegu við-
tali lét hann eitt sinn svo um mælt, að
Marx-Leninismi, gæti verið ágætur
til að gera grein fyrir þjóðfélagslegu
og hagfræðilegu ástandi, en neitaði jafn-
framt tilveru guðs:
„En nú á dögum munuð þér ekki
rekast á einn karlmann eða konu í
Afríku, sem ekki trúir á guð. Jafn-
vel þótt einhver segist elcki gera
það, eða telur sig skurðgoðadýrkara,
er hann samt trúaður".
Og enn kvað hann:
„Okkar tilveru væri lokið, ef við
skriðum inn í eitthvert hýði óraun-
hæfrar heimspeki. Og henni væri
enn fyrr lokið ef við færum að
heimta, að Afríka eða Guinea færi
að játa tilveru eða ekki-tilveru guðs.
í stuttu máli sagt: Við höfum engan
áhuga á heimspeki“.
Það er Afríka ein saman, sem ríkir
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
og ræður yfir bugsunum og tilfinning-
um þessa manns, sem með sinn krafta-
lega vöxt og valdsmannlegu framkomu,
virðist vera allt annað en viðkvæmur
hugsuður, en er það samt á háu stigi. —
Áhugamál hans er Afríka, framtíð henn-
ar og eining, en alls ekki framtíð og
eining einhvers alheims öreigafélags
eða alþjóða-sósíalista. Hann hefur geng-
ið að þessu viðfangsefni á sinn eigin
persónulega hátt, og mætt meira mót-
læti en meðlæti á þeirri leið. Samband-
ið, sem hann stofnaði til við Mali og
Ghana og hugsaði sér sem kjarna Banda-
rikja Afríku, er enn ekki til nema á
pappírnum. Aðstoðin, sem hann hefur
veitt uppreisnarflokkum á Fílabeins-
ströndinni, Kamerun og í fleiri löndum
hefur fjarlægt hann valdamönnum á
miklum hluta meginlandsins. Casa-
blanca-sambandið hefur hvað eftir ann-
að sýnt vanmátt sinn til frekari sam-
einingar Afríku.
Hugsjónir og veruleiki.
Þ að, sem Touré taldi höfuðverk-
efni sitt, hefur heldur ekki haft heppn-
ina með sér. Guinea varð ekki fyrir-
myndarríki meginlandsins, heldur til-
raunastöð fyrir sundurleitar hugmynd-
ir og hugmyndafræði, og baráttumenn
þeirra — sem sjálfir voru enn ófull-
komnari. Fyrirætlanir um áætlaða og
sameiginlega hagstefnu fór svo hrapal-
lega út um þúfur, að trú landsins á
óskeikulleik foringjans varð fyrir miklu
áfalli. Andstöðuflokkar hafa risið upp
innan' og utan P.D.G. og verkalýðsfélag-
anna, hópar, sem hlusta daufum eyrum
á fyrirskipanh' Tourés. Það sem gerir
Touré svo erfitt fyrir um stjómaTstörf,
eru þessir hvimleiðu árekstrar, sem eru
svo algengir í stjómmálum, með hug-
sjónunum og raunveruleikanum. And-
litssvipur hans, göngulag og tilburðir,
allt þetta sýnir erfiðleikana og von-
brigðin, sem hrjá hann, og hann hefur
elzt um að minnsta kosti tíu ár á
síðustu fjórum. >að sem líklega liggur
þyngst á honum, er hugsunin um það,
að hann verði að ganga inn á mála-
miðlanir, finna krókaleiðir og fresta að-
gerðum til að ná markmiðum sínum.
Touré virðist nú vera farinn að stefna
að hógværð, enda þótt hún væri aldrei
neitt höfuðeinkenni hans. Hann hefur
breytt upprunalegu þriggja ára áætlun-
inni, horfið frá samyrkju-fyrirætlunum
og opnað aftur dyr Guineu upp á gátt
fyrir einkaframtaki annarra þjóða. Sam-
skipti hans við vestræn ríki eru nú orðin
laus við viðkvæmni og óvild, og enda
þótt hann bæri lengi þungan hug til
de Gaulle, fyrir að skáganga hann árið
1958, þá fékk fransk-alsírski samningur-
inn í Evian hann til að lofa „mikilleik
Frakklands og de Gaulles“, berari orð-
um en nokkur annar Afríkuleiðtogi lét
sér um munn fara. Alsírsamningurinn
— sagði Touré berum orðum — mundi
varpa geislum sínum á framtíðar-sam-
skipti Guineu og Frakklands.
Afrískur raunsæismaður.
Hvort sem gjörðir fylgja þessum
orðum eða ekki, virðast Guinea og
Sékou Touré einráðinn — við lok fyrsta
fjögurra ára tímabils Guineu sem sjálf-
stæðs ríkis, að forðast snöggar stefnu-
breytingar, skörp viðbrögð og hvatvís-
legar framkvæmdir. Þessi afríski draum-
óramaður virðist vera orðinn afrískur
raunsæismaður, enda þótt áhorfendur
utan Afríku geti haft tilefni til getgátna,
heilabrota og efasemda. Touré er og
verður alltaf Afrikumaður, og þess
vegna hefðbundinni evrópskri hugsun,
torskilinn.
(Forum Service).
Úr „GOÐSÖGU" Framhald af bls. 1
III.
/ „Mundu baöiö þar sem þú varst drepinn
Aiskýlos
i Ég vaknaði með þetta marmarahöfuð í höndunum,
I Þa® örmagnar mig í olnbogunum og ég veit ekki hvar á að
. . leggja það.
Það datt inní drauminn þegar ég var að fara útúr draumnum,
svo örlög okkar fléttuðust og verða vart greidd sundur aftur.
Ég horfi á augun: hvorki opin né lukt,
ég tala við munninn sem látlaust reynir að mæla,
ég held um kinnarnar sem hafa farið úr skinninu.
Ég á ekki meiri mátt:
hendur mínar hverfa og koma til mín aftur
limlestar.
IV.
Argó-liöiö
Og sálin,
vilji hún þekkja sjálfa sig,
verður hún að horfa
inní sál:
ókunna manninn og óvininn, hann sáum við í speglinum.
Förunautarnir voru vænstu piltar, þeir kvörtuðu ekki, -
hvorki um erfiðið, þorstann né frostið,
háru svip trjánna og háranna
sem sætta sig við v.ind og regn,
sætta sig við nótt og sól
ánþess að breytast í umskiptunum.
Þeir voru vænstu piltar, dögum saman
sveittust þeir undir árum, niðurlútir,
drógu andann samtaka,
og blóðið roðaði undirgefið hörund.
Stundum sungu þeir, niðurlútir,
þegar við sigldum hjá eyðieynni með þyrnifíkjunum
í vestri, handanvið höfða hundanna
sem gjamma.
Vilji hún þekkja sjálfa sig, sögðu þeir,
verður hún að horfa inní sál, sögðu þeir,
og árarnar lustu gull hafsins
í sólarlaginu.
Við sigldum hjá mörgum höfðum, mörgum eyjum yfir hafið
sem liggur að næsta hafi, mávum og selum.
Stundum grétu ósælar konur
og syrgðu týnd börn sín,
og aðrar leituðu vitstola að Alexander mikla
og orðstír sem sökk í djúp Asíu.
Við lögðumst við akkeri á ströndum þungum af næturilmum
með söng fugla, vötn sem skildu eftir á höndum okkar
minningu um mikla hamingju.
En á ferðalögunum varð ekkert lát.
Sálir þeirra runnu saman við árarnar og keipana,
við alvöruþunga ásjónu stafnsins,
við kjölfarið,
við vatnið sem splundraði mynd þeirra.
Förunautarnir létust einn af öðrum,
niðurlútir. Árar þeirra
marka legstaðinn á sjávarströndinni.
Enginn man þá. Réttlæti.
V.
Við þekktum þá ekki
það var vonin í djúpinu sem sagði
að við hefðum þekkt þá frá fyrstu bernsku.
Við sáum þá kannski tvisvar, síðan héldu þeir til skipanna;
farmar af kolum, farmar af korni, og vinir okkar
týndir að eilífu handan úthafsins.
Dögunin finnur okkur hjá þreyttum lampa,
teiknandi á blað afkáralega og með erfiðismunum
báta, hafmeyjar eða skeljar;
undir kvöld förum við niðrað fljótinu
afþví það vísar okkur veginn til hafs;
og við eyðum nóttunum í kjölluruin sem lykta af tjöru.
Vinirnir yfirgáfu okkur
kannski sáum við þá aldrei, kannski
hittum við þá þegar svefninn
flutti okkur ennþá uppað andandi bárunni,
kannski leitum við þeirra afþví við leitum annars lífs
handanvið líkneskjurnar.
33. tölublað