Lesbók Morgunblaðsins - 03.05.1964, Blaðsíða 1

Hér er frásaga af starfsmanni brexku stjórnarinnar.
Kim Philby, sem njósnaði fyrir Rússa, hvernig hann
var afhjúpaður og hvernig hann flúði örlög sín
— eða gerði hann það?
Eftir Edward R. F. Sheenan
"í ANN var maður óframfær-
inn, jafnvel við drykkju, og stam-
aði, jafnvel utan drykkjar. Hann
var laglegur maður, en þó með
nokkrum þunglyndissvip, og per-
sónutöfra hafði hann takmarka-
lausa. Hann hét Harold Adrian
Russell Philby, en ailir kölluðu
hann Kim — sem gat minnt á sögu
Kiplings — enda var hann uppal-
inn í Indlandi.
Kim var fréttaritari í Austurlöndum
nær, fyrir tvö ensk vikublöð, The
Observer og The Economist, og ég hitti
hann fyrst í Beirut, 1958, skömmu eftir
að ég hafði tekið við starfi sem blaða-
fuiltrúi Bandaríkja-sendiráðsins þar. Ég
var vanur að hafa gaman af að sjá hann
koma inn í kokteilsamkvæmi. Þá var
hann vanur að koma inn í sal, fullan
af skrafandi diplómötum, fréttariturum'
og arabiskum menntamönnum, hikandi
og eins og hann væri að þreifa fyrir sér,
og leit út eins og bréf, sem hefur verið
afhent á skakkt heimilisfang. Þegar
hann tróðst fram hjá mér, og tautaði
„sæll, gamli kunningi", gat ég fundið
piparmyntuiyktina af honum og farið
að geta mér til um, hvenær dagsins
hann hefði skellt í sig fyrsta huggar-
anum.
•— Hvað má bjóða þér, Kim? gat hús-
móðirin sagt.
—- Áttu nokkurt vi-vi-viskí?
— Já, all't fullt af því.
■— Fy-fyrirtak!
Svo gat hann snúið sér við og séð, að
lagleg iliplómatsfrú kippti í ermina
hans.
— Pamela! Þú lítur dásamlega út!
Og svo var eins og hann varpaði frá
sér þessari venjuiegu feimni sinni og
faðmaði Pamelu með gamansömum ofsa
og kleip hana^í bakhlutann. Ef Pamela
reiddist þessu, var Kim vanur að kalla
til konunnar sinnar, sem hét Eleanor og
var amerísk:
— Ko-komdu hérna, eiskan, og taiaðu
við hana Pa-Pamelu!
FYRRI HLUTI
Eieanor Philby tók á öilu sinu til þess
að látast taka þessu gamni, flýtti sér til
þeirra og atyrti konuna, sem varð svona
fyrir hrifningu eiginmanns hennar: —
Vertu nú ekki svona snúin, góða mín.
Vertu almennileg við hann Kim!
— Ef ég hagaði mér svona, gat
hmeríski diplómatinn bætt við, — yrði
mér aldrei boðið aftur.
— En það er nú það einkennilega,
svaraði brezkur diplómat, — að Kim er
alltaf boðið aftur.
Og auðvitað voru Kim og Eleanor
boðin í viðhafnar-kvöldveizlu sem
Hugh Glencairn Baifour-Paul, fyrsti
sendisveitarritari í Beirut, hélt að
kvöldi 23. janúar fyrir rúmu ári, fyrir
nokkra brezka og ameríska vini sína,
sem höfðu áhuga á fornfræði. Eleanor
kom ein síns liðs, en sagði, að maður
sinn hefði hringt og sagzt koma „dálítið
seinna“.
Hún bragðaði varla á mat og eftir
því sem á kvöldið leið, var hún sýnilega
áhyggjufull yfir fjarveru Kims. Loksins
fór hún úr samkvæminu, frá sér og úr-
vinda, en gestirnir urðu hissa á þessu,
þar eð Kim var nú einu sinni frétta-
maður og sennilega væri kona hans orð-
in alvön svona fjarveru hans. Hún fór
heim i íbúðina þeirra á fimmtu hæð i
Kim Philby mcðan allt Xék í lyndi.
húsi við Kantari-götu og beið þar vel
fram yfir miðnætti. Einu sinni eða
■tvisvar sofnaði hún, en vaknaði aftur
„með einhverja hræðilega tilfinningu“,
eins og hún sagði síðar frá, „að eitt-
hvað hefði komið fyrir Kim“.
Var hann á hnotskógi eftir einhverri
frétt? Kim hafði alltaf verið þagmælsk-
ur um verk sitt — jafnvel við hana.
En síðustu vikurnar hafði eitthvað legið
þungt á honum. Skap hans hafði ýmist
verið þumbaldalegt, eða hann hafði
verið gripinn næstum óhemjulegri kæti,
og svo hafði hann drukkið meira en
hann átti að sér.
En meðan hún beið, tóku viss atvik
undanfarinna tveggja mánaða að fá
óhugnahlega merkingu í huga hennar.
Kim hafði haft áhyggjur út af fjár-
málum. Hann hafði samið við einn út-
gefanda í London og annan í New York
að skrifa bók um Austurlönd nær, en
úr því hafði ekki annað orðið en hrúga
af böggluðum blöðum óg fjöldi hálfsam-
inna setninga. Og hann hafði þjáðst af
martröð. Eina nóttina — sagði Eleanor
vinkonu sinni síðar — hafði hún vakn-
að og séð, að hann sat uppi í rúrninu,
með lokuð augu, og var að reyna að
stama upp veini um hjálp — og þetta
var í fyrsta sinn, sem hún hafði heyrt
hann stama upp úr svefni. í annað sinn
— að því er hún síðar sagði frá — hafði
hún farið út í baðherbergið og fundið
Kim þar sem hann stóð yfir vaskinum
og starði í spegilinn, snöktandi.
— Hvað gengur að þér, Kim? sagði
hún.
— Ekkert, góða mín. Farðu upp í
aftur.
]VÍ rguninn eftir kvöldboðið hringdi
hún upp náinn vin þeirra, umsvifamik-
inn, amerískan kaupsýslumann, sem
hafði samband við háttsetta embættis-
menn í Beirut. „Þú verður að hjálpa
mér að finna hann Kim“, sagði hún.
Kaupsýslumaðurinn hringdi tafarlaust
í Tewfim Jalbout ofursta, yfrmann
leynilögreglunnar í Líbanon. Jalbout
ofursti þekkti Kim þegar að nafni, og
lágu til þess ýmsar ástæður. Hálfum
mánuði áður hafði hann heyrt, að Kim
hefði verið að spá yfirvofandi byltingu
Nasser-sinna í Saudi-Arabíu. Það var
vitað, að Philby var andvigur konung-
dæmi Sauds — hafði hann verið að
blanda sér í arabisk stjórnmál? Höfðu
Saud-sinnar — eða einhver annar stjórn
málaflokkur — rænt honum? Lögregla
Jalbouts ofursta setti þegar í gang víð-
tæka leit í öllum sjú.krahúsum og fang-
elsum og athugaði skrár yfir burtvikna
menn hjá flugfélögum og annarsstaðar.
En ekkert fannst. Philby var horfinn!
N
Xlæsta dag, innan tveggja sólar-
hringa frá kvöldboðinu hjá Balfour-
Paul, hringdi Eleanor til ameríska kaup
sýslumannsins frá sendiráðinu brezka,
og afturkallaði leitina. Hún hafði farið
í Normandy-hótelið — sem tók við bréf-
um þeirra — og fundið þar kveðjubréf
frá Kim. Hann var í blaðamennskuer-
indi og „snöggri ferð um Austurlönd
nær“. Þetta var allt í lagi, sagði hún.
En var nú það? Eleanor hafði þegar
trúað vinkonum sínum fyrir því, að per-
sónulegir hlutir í eigu Kims, svo sem
tannbursti, rakvél og þessháttar, hefði
verið kyrrt heima. Enda þótt þessi
snögga ferð hans hefði verið það mikið
íyrirfram vituð, að hann hefði haft tíma
til að skrifa kveðjubréfið/ hafði hann
samt ekkert tekið með sér nema fötin,
sem hann stóð í. Ennfremur hafði Jal-
bout ofursti fengið upplýst, að Kim
Framh. á bls. 12