Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1965, Síða 2

SVIP-
MVND

Poy Thomson, blaðajöfurinn
frá Kanada, er svo tæki-
færissinnaður, þegar peningar og
upphefð eru annars vegar, að kalla
má hann næstum því samvizkulaus-
an. Annar blaðakóngur á heims-
mælikvarða, Beaverbrook lávarður,
reyndi einu sinni að ræða trúmál
við Thomson.
„Ég trúi á eld og brennistein í
víti“, sagði Beaverbrook. „Ég skal
segja þér mitt álit á þessu öllu“,
svaraði Thomson, sem keypt hafði
dagblað í Edinborg fyrir nokkrum
árum. „Þegar ég kom fyrst til Skot-
lands, var ég spurður, hvort ég væri
í skozku öldungakirkjunni. „Ég er
það núna“, svaraði ég“. Beaverbrook
gafst upp á að ræða málið nánar.
í augum Beaverbrooks var Thomson
ný og áður óþekkt stærð í blaðaheimin-
um, sem hann botnaði ekkert í. Thom-
son er óhugnanlega raunsær og hrein-
skilinn, þegar um blaðaútgáfu er að
ræða. Hann viðurkennir ófeiminn, að
hann gefi blöð út eingöngu til þess að
græða peninga á þeim. Stefnumál og
hugsjónir skipta hann engu máli. „Ég
kaupi dagblöð til þess að græða fé til
þess að kaupa ný blöð til þess að græða
meiri peninga", sagði hann við eitt tæki-
færi.
■Roy Thomson, sem nú er 71 árs, á
samtals 128 blöð og 80 tímarit. Hann
sagði einu sinni af strákslegri ósvífni, að
ritstjórnarefni blaða væri draslið, sem
fyllti upp í á milli auglýsinga.
Öll ævi hans hefur verið eftirsókn eft-
ir peningum. Fjórtán ára gamall fór
íhann að vinna hjá reipslagara, og þá
þegar fór hann að safna peningum af
ástríðu. Hann gaf sér rétt tíma til þess
að kvænast rauðhærðri stúlku, sem heit-
ir Edna, og um það leyfir hann sér að
segja: „Einhver beztu kaup, sem ég hef
nokkru sinni gert“.
mr egar hann var 24 ára gamall, á-
kvað hann að gerast bóndi í Saskatche-
wan-fylki í Kanada. Hann var einmana
þar og fluttist brátt afíur til austur-
fylkjanna. Um tíma fékkst hann við að
selja útvarpsviðtæki í norðurhéruðum
Ontario-fylkis, en síðan reisti hann sína
eigin útvarpsstöð. Þegar blað eitt í fylk-
inu, „Timmins Citizen", reyndi að þvinga
hann til þess að fella niður fréttaþátt af
dagskránni, varð hann reiður og keypti
blaðið fyrir 6.000 dollara. Án þess að
gera sér það ljóst, var þetta upphafið á
hinu gífurlega blaðaveldi hans.
H ann langaði til þess að betrum-
bæta blaðið, en vissi ekki enn, hvernig
ijijijíÍWStffii
Hi i
SjKHHi
WMá

ROY THOMSON
fara ætti að því. Þá datt honum í hug að
senda 100 smábæjarblöðum í Bandaríkj-
unum 10 cent hverju og biðja um ein-
tak. Hann grandskoðaði blöðin í því
skyni að rekast á eitthvað, sem hann
gæti notfært sér. Smám saman fór hann
að kaupa fleiri smáblöð í Kanada, en
hann setti jafnan það skilyrði, að blaðið
væri hið eina, sem út kæmi í bænum.
Stundum keypti hann blöð, þótt svo
væri ekki, en þá veitti hann hinum blöð-
unum mjög harða samkeppni, aðallega
m.eð því að lækka augiýsingaverð i blaði
sínu svo mjög, að hann hirti allar blaða-
auglýsingar fyrirtækja í heilum héruð-
um. Að lokum neyddust keppinautarnir
til þess að gefast upp eða selja honum
blöð sín.
Thomson hefur alla tíð fylgzt mjög
nákvæmlega með blaðaauglýsingum og
auglýsingaverði. Á hverjum degi liggur
hann yfir verðtöflum dagblaða hvaðan-
æva að úr heiminum, ber saman verð og
gerir aðrar athuganir. Hann fylgist mjög
vel með fjárhagsástæðum allra blaða
sinna og ákveður sjálfur öll útgjöld.
Segja má, að hann stjórni öllu bókhaldi
þeirra sjálfur.
H ins vegar skiptir hann sér ekk-
ert af því, hvaða stefnu blöð hans fylgja
í þjóðmálum eða öðrum málum. Þau
mega fylgja hvaða stjórnmálaflokki sem
er að málum, aðeins ef þau skila ágóða.
„Ég býst við, að ég yrði að gera eitt-
hvað í málinu, ef einhver ritstjóranna
snerist gegn guði eða brezka konung-
dæminu. En ef þeir láta þetta tvennt í
friði, þá. .. .“. Hann ypptir öxlum.
Hann fylgir þeirri reglu sinni út í yztu
æsar að gefa ritstjórunum algerlega
frjálsar hendur, meðan blöðin seljast
og auglýsendur vilja auglýsa 1 þeim.
T
JL homson bauð sig fram til þings í
Toronto árið 1953. Sum blöð hans studdu
ekki framboð hans og voru því jafnvel
andvíg. Hann féll í kosningunum með
2.400 atkvæða mun.
Hvar sem Roy Thomson kemur, fer
hann á fund útgefenda helztu blaðanna
og spyr blátt áfram, eins og ekkert sé
sjálfsagðara: „Viljið þið selja“. Útgefend
urnir svara venjulega neitandi í fyrstu,
en oft taka þeir boðinu síðar.
Þegar hann gat ekki keypt fleiri blöð
í Kanada, brá hann sér til Skotlands og
keypti hið virðulega og áreiðanlega blað
„The Scotsman“, mörgum til mikillar
skelfingar, sem óttuðust, að þessi múga-
mannslegi Kanadamaður mundi breyta
biaðinu í skrílblað. Þeir þekktu ekki
reglur hans um að skipta sér ekki a£
innihaldinu, þegar auglýsingar eru frá-
taldar. í þetta skipti breytti hann þó
nokkuð út af reglunni, en til góðs, að
því er Skotum fannst. Hann ruddi aug-
lýsingum út af fornfálegri forsíðunni og
lifgaði upp á fréttaþjónustu blaðsins.
C
O íðan Tagðf hann út í rekstur sjón-
varps og kom fyrstu auglýsingasjón-
varpsstöðinni í Skotlandi á fót. Þá keypti
hann blaðahring Kemsleys lávarðar og
settist að í Fleet Street sem eigandi hins
virðulega „Sunday Times“.
Frá Fleet Street stjórnaði hann síðan
útþenslu blaðahrings síns og keypti blöð
í Afríku, Vestur-Indíum, Bandaríkjun-
um og Bretlandi.
Hann fór að gefa út litprentað auka-
blað með „Sunday Times“ árið 1962.
Þetta var rándýrt fyrirtæki, og menn
spáðu illa fyrir því, enda tapaði Thom-
son gífurlegu fé á því fyrsta útkomuárið,
eða sem svarar rúmum áttatíu milljón-
um íslenzkra króna. Næsta árið bætti
biaðið við sig 120 þúsund áskrifendum,
og síðan hefur það borið sig. Aðrir
blaðaútgefendur í Lundúnum flýttu sér
þá að feta í fótspor hans, en hann hafði
öruggt forskot.
T
X homson hefur breytzt töluvert
síðustu árin, eins og honum finnist eklci
lengur, að peningarnir einir skipti öllu
máli í lífinu. „Ég er ekki mjög góðgerða-
samur maður“, segir hann. Þó hefur
hann nýlega sett á laggirnar stofnun fyr-
ir 500 til 600 milljónir íslenzkra króna,
sem á að efla menntun í Afríku. Skæð-
ar tungur segja, að hún sé til þess að
kenna svertingjum að lesa blöðin hans.
Árið 1963 bauð hann brezkum kaup-
sýslumönnum að fljúga með sér til
Moskvu og hitta Krúsjeff að máli. Krús-
jeff tók ágætlega á móti Thomson, og
virtust þeir eiga vel skap saman. „Við
búum við tvö ólík hagkerfi“, sagði blaða-
jöfurinn við einvaldinn, „en þau hafa
lyft undir okkur báða. Ég er kapitalisti,
sem hef komizt áfram í lífinu, og þú ert
kommúnisti, sem hefur komizt áfram í
lífinu".
Jr ótt Krúsjeff hafi e.t.v. verið gott
dæmi um valdastreitumann í kommún-
ísku þjóðfélagi, er varla hægt að segja,
að Thomson sé heppilegt dæmi um mann,
,,sem kemst áfram“, í kapítalísku þjóð-
félagi.
Hann hefur gert sig dálítið spaugi-
legan seinni árin í hlutverki sinu sem
meðalgöngumaður milli austurs og vest-
urs. Hann hefur sjálfur búið þetta hlut-
verk til og tekur það mjög hátíðlega,
áreiðanlega miklu alvarlegar én efni
standa til. f september síðastliðnum fór
hann aftur til Moskvu, og nú til þess að
ræða heimsvandamálin við Kosygin.
Thomson hefur einnig gerzt hégóm-
legur hin síðari ár. Til marks um það er
fíkn hans í aðalstitil. Þegar hann komst
að því, að Kanadamenn geta ekki öðlazt
slíka titla, gerðist hann umsvifalaust
brezkur ríkisborgari, og hóf síðan að
kvabba á öllum áhrifamönnum, sem
hann þekkti í brezkum stjórnmálum. Að
lokum var látið undan honum, og hann
kaus sér nafnið „Lord Thomson o£
Fieet“.
Hvers vegna nennti hann að standa f
Öllu þessu stappi? „Það er bezta leiðin",
segir hann, „til þess að sanna Kanada-
mönnum, að ég hef komizt áfram í líf-
inu“.
I’rarakv.stJ.: Siglas Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason fré Vigur.
MattHías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Ami Garðar Krlstinsson.
Ritstjórn: Aðalstrætl S. Sími 22480.
Utgefandi: Hi. Arvakur. Reykjavftc.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
40. tbl. 1965