Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1966, Page 6

Ottó Bank
sálarlífi barna, heilbrigðra jafnt sem
sjúikra, og er ekki vafi á, að hefði hon-
um enzt aldur til að ljúka þvi verki,
befði Laxness getað fengið einlhverjar
leiðbeiningar um hvernig súblímasjón fer
fram, þvá það var einmitt eitt af verk-
efnum rannsóknarinnar að fá þeirri
spurningu svarað.
Kris ritaði mikið urn sálkönnun og
list á árunum milli 1930—1950. Árið
1953 kom út safn helztu ritgerða hans
1 bókarformi (8). Þó að þessar ritgerðir
séu síður en svo neinn áfnlaupalestur,-
hafa þær samt ýtt all rækilega undir
rannsðknarstarfsemi sáltfræðinga, eink-
um í bókmenntum og listum.
Því fer váðsfjarri, að menn telji sig
hafa leyst gátuna uim, hvers vegna
RABB
Framhald af bls. 5.
smekk þeirra og lífsviðhorfum.
Úr því íslenzk lög hafa nefnd
ákvœ&i, sé ég ekki betur en blöð-
um og tímaritum hérlendis beri
skylda til að taka upp þá reglu að
birta ekki greinar öðru vísi en und-
ir fullu nafni, enda er það lang- 1
heiðarlegast. Ýmsir skriffinnar
með algeng fangamörk eiga auð-
velt með að fela sig bak við hálf-
gert eða alegrt nafnleysi, og er það)
út af fyrir sig siðlaust hátterni. Ef
menn á annað borð finna sig knúða l
til að koma skoðunum sínum á
framfœri í blöðum eða tímaritum,
er það lágmarkskrafa að þeir þori
að cannast við skrif sín frammi 1
fyrir alþjóð. Það er föst regla á-
byrgra blaða víðast hvar erlend-
is að birta ekki ritsmíðar nema
undir fullu nafni og stuðlar án efa
I að heilbrigðari blaðaskrifum. Fast-
ráðnir blaðamenn œttu að sjálf-
sögðu líka að skrifa sínar greinar
undir fullu nafni, en hins vegar er
sá háttur eins dagblaðs í Reykja-
vík að setja fangamörk blaðamanna
við almennar fréttir dálítið hjá-
kátlegur og leiðir á stundum til
hvimleiðrar mælgi um aukaatriði,
i eins og þegar blaðamaðurinn rekur
í löngu máli eftir hvaða leiðum
hann hafi aflað tiltekinnar frétt-
ar. Fangamörk blaðamanna við er-
lendar fréttir eru vitaskuld hrein- .
asta firra.
Sigurður A. Magnússon.
menn skapa bófcmenntir. Segja má að
rannsóknir séu enn á byrjunarstigi. En
svo að menn átti sig svolítið á í hvaða
átt helzt virðist stefnt núna, vil ég tína
til skoðanir nokkurra höfunda, sem rit-
að hafa um þessi mál eftir 1950. Allir
hafa þeir orðið fyrir miklum áhrifum
frá Ernst Kris.
ark Kanzer, Bandaríkjamaður
og þekktur sálfræðingur þar í
landi, er einn af þeim sem
vildu líta á málið frá öðrum
sjónarhóli en áður tíðkaðist (9).
Hann taldi fnáleitt að jafna saman list-
gáfum og taugaveiklun. Rannsókn á list-
gátfum yrði framar öðru að styðjast við
rannsókn á verkum höfundanna, og
væri þá fyrsta vandamálið að meta
gæði verkanna. Vafalítið væri snilligátfa
að öðruim þræði ás'köpuð, en að hinu
leytinu fóilgin í skapgerðarmótun. Enn-
fremur sýndi hann fram á það með ýms-
um dæmum, hvernig taugaveiklun ork-
ar á innblástur O'g leikni listamannsins.
Enda þótt þetta segi ekki mikið, er þó
igreinilega komið annað hljóð í strokik-
inn. Taugaveiklun og listgiáfa er nú eklki
lengur eitt og hið sama, og augun hafa
opnazt fyrir því, að verið geti um
áskapaða hætfileika að ræða að einhverju
leyti. En Ihvað er þá áskapað, og hvers
konar skapgerðarmótum er nauðsynleg?
Daníel nokkur Sohneider ritaði árið
1950 'bólk, sem hei'tir Tlhe Psydhoanalyst
and i)he Artist (10). Þar setur hann
fram nokkrar grundvallarkenningar um
samkenni listamanna, og þó að mér
finnist skoðanir hans nolkkuð loðnar og
spekúlatívar, er ekiki annað að sjá en
heldur miði í rétta á'tt. Hann setur kenn-
ingar sínar fram í tfjórum liðum, sem
nú skulu raktir: (a) Sniiligáfan er
ásköpuð. Hiún getur þrozkast á raunsæj-
an hátt, en andlegar truflanir geta einn-
ig hamlað þrosika eða fænt hann úr lagi.
(íb) Einn hinna ásköpuðu eiginleika, sem
koma fram snemma á barnsaldri, er
hætfileiki til mikillar samsömunar. Gáf-
að barn samsamast 'því ekki eingöngu
foreldnum sínum, heldur leitar það
fanga miklu víðar og samsamast jafn-
vel hinu óþekkta og óíkannaða, sjálfri
sköpunar-athötfninni. Þetta víkkar sjón-
deildarhring barnsins til mikilla muna
og leiðir 'til frumlegrar hugsunar, bæði
í vísindum og listum. En í þessu er einn-
ig fólgin viss 'hætta. Himurn verðandi
snillingi, sem finnur sköpunarmáttinn
í sjálfum sér, er hætt við óhóflegri sjálfs-
dýrkun og einangrun í sjálfum sér. Þeg-
ar hinn frjósami sköpunarkraftur þurr'k-
ar út landamerki hugarflugs og raun-
venuleika, er skamimt til þess að snill-
ingurinn skoði sjálfan sig sem almátt-
ugan skapara allra hluta. En hinn vak-
andi samsömunarhæifileiki opnar einnig
leið til verulegs sálræns innsæis, einik-
um iþó ef listamaðurinn nýtur ástar og
elslkar sjálfur. Ástin tforðar honum frá
stöðnun, sjúkleguim hömilum og sjálfs-
dýrkun, og því ættu þeir listamenn, sem
halda, að ást muni rýra listgáfuna, að
athuga hvort trú þeirra á eigin hæfileik-
um sé ekki tfull lítil. (c) Hinar bældu
duiivituðu hræringar sálarlífsins eru
mjög sveigjanlegar hjá listamanninum.
Auðveldlega getur losnað um þær, svo
að 'þær ge'ta komið honum að haldi í
sköpunarstarfinu og aukið á dýpt og
víðfeðmi listaverksins. (d) Sköpun lista-
verka er borin uppi atf mikilli sálrænni
orku. Listiðkunin sjáiM veitir listamann-
inum mjög mikla fullnægju. Hún losar
um andlega spennu og er mjög skyld
kynferðislegri nautn, otf't samofin henni.
Þetta voru kenningar Sdhneiders.
Hann bætir önlitlu við sfeoðun Kanzers,
þar sem hann útlistar einn af hinum
ásköpuðiu hætfileikuim listamannsins. En
víkjum nú að einum sálfræðingnum
enn.
(jF ustav Bychowski hefur skrifað
nokkrar ritgerðir um list og listamenn.
August Strindberg
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
6. febrúar 1966