Lesbók Morgunblaðsins - 27.03.1966, Blaðsíða 14

stráanna. Yfir honum rumdi I mettri
kýrvömbinni eins og af þrumuveðri.
Loksins komst hann aftur fram í dags-
ljósið. Var ekki eins klesstur og hann
hafði haldið. En ekki var hann blíðux
á manninn. Hann greip heiftartaki í
kúna og togaði eins og hann gat. Hún
haggaðist ekki. Hann tæmdi úr sýru-
geyminum yfir hana. Hann var reiður
og glorhungraður.
tr ess vegna bragðaðist blóðþrútin
þeffluga heldur ekki amalega. Þarna lá
ein og mókti, hún hafði étið yfir sig af
kúablóði. Maurirm dembdi sér yfir
hana og hjó hana þar sem hún var hör-
undssárust. Svo var bara að taka til mat-
ar síns. Maurinn át hvern bitann af öðr-
um og þegar hann hafði fengið nóg, tók
hann leifarnar af þefflugunni með sér.
Það var hið versta strit, en því miðaði
þó í áttina.
Jarðvegurinn var illur yfirferðar.
Þarna lá lítil, græn lirfa, sem hann át.
Hismið af henni tók hann með sér. Hann
rogaðist þar til hann blánaði í framan.
Rykið lagðist í andlitið á honum þ'ví
að hann megnaði ekki að lyfta höfðinu,
klyfjarnar þrýstu honum niður. Hann
arkaði lengra með bakhlutann á undan.
Það var verst með augun, sem fengu
hverja stunguna af annari.
Brennheit sólin var horfin. Það var
ekki vegna þess, að kvöldsett væri orð-
ið, hann var bara kominn inn í skuggann
af húsi. Það tafði ekki fyrir honum,
hann stefndi rakleitt á vegginn. Vegg-
urinn var ekki sléttari en svo, að það
tðkst, en byrðarnar voru of þungar. Óð-
ar og hann var kominn spölkom upp,
hrapaði hann niður aftur. Þegar hann
hafði gert það hundrað sinnum, var
hann svo ofsareiður, að hann komst
hálfa leið upp með afturhlutann á und-
an. En í reiði sinni steig hann líka út
í loftið tómt og þar með var hann kom-
inn á fleygiferð niður á jörðina aftur
með hlassið í klónum.
Það fór ekki slysalaust. Hann kom
niður á milli smásteina og kramdi á
sér auga og tómur sýrugeymirinn lagð-
ist saman. Föngin, sem hann bar, flugu
hvert í sína áttina og áður en hann
gæti jafnað sig, var ókunnur maur lagð-
ur af stað með þeffluguna og stór fugl
hafði tínt lirfuhismið upp. Hann byrj-
aði aftur að skríða upp.
(Hálflaraður var hann en miðaði þó
fet fyrir fet. Veggurinn var óendanleg-
ur. Að hann hafði kramizt á auga gerði
það að verkum, að hann gekk í stóra
hringi. En hann hélt áfram.
Hann raikst á op í veggnum og fór
umsvifalaust inn. Hann hafði næma þef-
skynjun og þarna að innan lagði þef,
sem hann hafði aldrei fundið fyrr, en
batt nú enda á alla bræðina og ofur-
kappið og allt saman. Það var sykur.
Mr arna stóð skál með molasykri.
Maurinn var kominn í hvíta hrúguna,
nærri því áður en hann skynjaði, hvað
hann gerði. Hann sat þar falinn og beit
og saug.
Hann át og át. Bragðið yfirgekk all-
an skilning. Hann ætlaði aldrei að fara
héðan. Aldrei að hreyfa sig framar. Að-
eins éta.
Skálinni var lyft upp og hún borin
inn á kaffiborðið. Hann varð þess ekiki
var. Sat falinn undir sykurmola og át.
Litlu seinna var sykurmolinn tekinn
upp og lagður niður í sjóðandi heitan
kaffibolla. Sykurinn bráðnaði úr stirðn-
uðum klónum á honum og hann flaut
ofaná. Hann hafði hlotið sinn bana.
Honum var í skyndi fleygt út um op-
inn gluggann með öllu, sem i bollanum
var. í hvissandi boga niður í grasið.
Óðara kom urmull af smákvikindum
upp úr jörðinni og fór að éta hann.
Torfey Steinsdóttir þýddi.
— Húmanismi
Framhald af bls. 4.
mikilvægt fyrir þroskun persónuleikans,
hefur stytzt til muna. Þetta ásamt
auknu stressi verður þess valdandi, að
margir ná aldrei fullum geðlþroska —
verða geðvisnir — en geðvis lýsir sér
í því, að geta ekki sýnt þá sjálfsafneitun
í bili, sem nauðsynleg er til þess að
keppa að fjarlægu marki. Slíkir menn
sjá aðeins það keppikefli, sem er í
næsta námunda við þá og snertir þá
sjálfa, og það verður að grípa þegar í
stað, án tillits til annarra. Hjá þeim
eru bilaðar þæir hömlur, sem eru frum-
skilyrði menningarinnar, gerir manninn
að hæfri félagsveru og traustum þegni
í þjóðfélaginu. Ábyrgðarleysi og ístöðu-
leysi gagnvart sínum eigin augnabliks-
hvötum er mest áberandi í fari þeirra.
Margt hjónaband og heimilislíf strandar
á þessu skeri.
Almenningur gerir sér að jafnaði ekki
Ijósan muninn á taugaveiklun (neurosis),
geðveilu, sem hér er kölluð geðvis
(psyohopathia), og geðveiki eða sálsýki
(psychosis). Taugaveiklun er skortur á
aðlögunarhæfileik, nokkurskonar of-
næmi fyrir srtressi, þar sem einstakling-
urinn gerir sér ljósan veruleikann, en
bregzt við honum á rangan hátt. Geð-
visinn (sbr. pervisi) einblínir svo á
skjóta uppfyllingu sinnar eigin ósk-
hyggju, að hann gefur ekki gaum að
ábyrgð og skyldum, en sálsjaikan mann
skortir möguleikann til að gera sér rétta
grein fyrir veruleikanum og sér því
staðreyndir í villuljósi. Geðvisinn er tal-
inn ábyrgur gerða sinna af dómstólum,
en sálsjúki maðurinn ekki.
í þessu samibandi er rétt að minnast
á andlegar farsóttir, sem ekki eiga skylt
við sálsýki frekar en t. d. mislingar við
líkamsheiisu manna að öðru leyti. En
menn eru misjafnlega næmir fyrir
mislingum og svo er einnig gagnvart
þeirri múgsefjun, sem hrindir andlegum
farsóttum af stað, og kemur öryggisleysi
þar einnig einkum til greina. Gyðinga-
hatur hinnar gáfuðu og dugmiklu þýzku
þjóðar á dögum nazismans er dæmi um
slíka farsótt, sem kom upp í öryggis-
leysi kreppuáranna, svo og tíðar stjórn-
arbyltingar og aðrar ofsafengnar mót-
mælaaðgerðir nú á tímum viiða um lönd,
en frægasta dæmið frá fyrri öldum er
galdrabrennuæðið, sem jafnframf er ein
sú lengsta andleg farsótt, sem sagan
greinir frá, því að venjulega ganga þær
fljótt yfir og mynda oft ónæmi á eftir.
Stundum er þeim hrundið af stað af
ófyrirleitinni valdastreitu, en oft eru
að verki sem smitberar geðvisar, sem
skortir andíégt jafnvægi öðrum fremur.
Slíkir menn hafa líka oft forustuna í
þeim ungþrjótaflokkum, sem hér hafa
verið gerðir að umtalsefni.
Um sálarlegar orsakir afibrota og þá
einkum áhrif óholls æskuumhverfis
fjallar bókin Crime and Mind (1948)
eftir Walter Bromberg, áður yfirlækni
við sálsýkisdeild Bellevue-spítala og
aðalráðunaut æðsta sakadómsins í New
York. Þar er gerð ljós grein fyrir geð-
visum í sambandi við ofbeldisverík,
áfengi og nautnalyf, svindl, kynferðis-
afbrot, kynvillu og sifjaspell, þjófnað,
rán og morð. Rætt er þar og um læknis-
fræðilega og sálfræðilega meðferð
slíkra manna, en ekki er rúm til
að rekja þessi efni nánar hér.
BÓKMENNTIR
Framhald af bls. 6
dómi meistarans eins og maður hennar
og þótti mikill heiður að njóta viníengis
hans. Þau hjónin áttu ágætt landsetur
fvrir utan borgina og þar var Johnson
alltaf velkominn. Þarna fékk hann úr-
vsls mat og drykik og þarna var dekrað
við hann og hann naut sín.
1773 fóru þeir Boswell í ferðalag til
skozku hálandanna og Hebrideseyja.
Fjarlægir staðir þar sem fólk lifði frum-
stæðu lífi vöktu mjög forvitni manna
á þessum tímum og á þessum slóðum
var talið að fólk lifði við sv-ipuð kjör og
á miðöldum og hættir allir og siðir voru
taldir mjög frumstæðir. Fyrir áeggjan
Boswells var ferðin hafin og reyndist
doktorinn hinn duglegasti ferðamaður,
þótt hann væri þá orðinn sextíu og
fjögurra ára gamatl. Þeir settu báðir
saman bækur um þessa ferð og eru
báðar ágætar. Johnson fór einnig í ferða-
lag með Thrale-hjónunum um Norður-
Vfales 1774 og sú ferðasaga var prent-
uð 1816.
Um páskana 1777 fékk hann heim-
sókn nokkurra manna, sem voru fulltrú-
ar fjörutíiu bðksala í London, sem báðu
hann um að sjá um útgáfu safnrits
enskra skálda og rita ævisögu skáld-
anna. Þessi bók er eitt bezta verk John-
sons. Hann var mikill meistari persónu-
lýsinganna, þess að draga fram ein-
kenni og sérstæði einstaklinga. Þessi
bók varð þegar mjög vinsæl. Þótt höf-
undur slægi oft fram hæpnum skoð-
unum og fuliyrðingum, þá er bókin
mjög skemmtileg.
Nú tekur að halla undan fæti, hann
missir ýmsa nána vini sina, Henry
Tharle deyr og missætti kemur upp
milli ekkjunnar og doktorsins, við það
að hún giftist ítölskum hljómlistar-
rnanni, sem hún ein virðist hafa séð eitt-
hvað við. Þetta hjónalband varð John-
son tii leiðinda og vakti með honum
sárindi, sem minna nokkuð á afbrýði-
semi. Síðustu árin þjáðist hann mjög af
sma og lézt 13. desember 1784.
Þessi sýnisbók verka Johnsons er ágæt-
lega valin og inngangur útgefanda ítar-
legur og tengdur Verkum hans. Verk
doktorsins eru góð en hann var sjálfur
enn betri og hans sjálfs er fyrst og
fremst að leita í riti Boswells.
ÁRNI ÓLA
Framhald af bls. 7
þegar hann lét taka niður Arnarhól; þar
er nú græn þúfa, og sönn bæjarprýði
að. Nú er aftur kotunum að fjölga uppi
í holtunum, að sama skapi sem húsun-
um á fletinum. Væri nær að úthluta
þeim, sem þurrabúðir vilja reisa þar í
nánd, svæði einhvers staðar við sjóinn
öllum samt, svo þar af mætti verða
fiskimannaþorp, sem minni væri óprýði
að. Sýnist mér þeir, sem slóra svo marg-
an dag hvort sem er, og eru að labba
um strætin með hendur í vösum, eða
styðjast fram á búðarborðið í brennivíns
sníkjum, ekki vera of góðir til að aka
þangað steinum til bæjargerðar.
En ekki er heldur fullnægt fegurðar-
innar kröfum í bænum sjálfum; nýju
húsunum er hrófað upp öldungis f
blindni, án nokkurrar aðgæzlu á því
hvað laglegast sé, eða haganlegast verði
síðar meir, þegar þrengjast fer. Nýja
strætið Langafortov sem gengur jafn-
síðis Ströndinni (ef við eigum að dirf-
ast að kalla röndina meðfram sjónum
eins og fjölfarnasta strætið í Lundúna-
borg) mátti verða fallegt stræti, því
Kóngsgarðurinn blasti rétt á móti því,
en þegar vestureftir dregur hefir tekizt
svo ólaglega til, að það beygist allt til
hægri handar niður undir hús Jóns
Gíslasonar — sællar minningar. Bæjar-
menn segja, að öðru hafi ekki orðið við
komið, því gamla húsið hans Thorodd-
sens hafi orðið að ráða stefnunni; en þar
var hægt úr að ráða: láta strætið halda
sinni stefnu eftir sem áður og húsið
fyrst um sinn lenda þar sem verkast
vildi, því nærri má geta, að það sem
nælt er saman úr fjölum muni einhvern
tíma trosna, og var þá kostur að þoka
hússtæðinu þangað sem vera bar, er
byggja skyldi í annað sinn. Svo er
ævinlega með farið, þegar menn vilja
ná bugðum af strætum. Þar að auki er
strætið of mjótt þegar vesturetftir dreg-
ur.
ímyndaðu þér þessa götu (Langafor-
tov) beina og tvær aðrar jafnhliða henni
eftir endilöngum Austurvelli, en þess-
ar aftur þverskornar af öðrum þrem-
ur neðan frá sjó og upp undir Tjörnina,
þó að það sé nú einnig aflaga borið,
þar eð húsin á Austurvelli, svo fá sem
þau eru, slysast þó til að standa þvert
fyrir öllum þeim, sem þessi stefna hefði
átt að vera ætluð. ímyndaðu þér kaup-
torg upp frá sjónum fyrir miðri strönd-
inni, og annað torg fallegra með norð-
urvegg kirkjunnar á eina hlið og til
hinna þriggja: háskóla, menntabúr og
ráðstofu, en á miðju torginu heiðurs-
varða þess manns, er slíku hefði til
leiðar komið. Settu ennfremur suður
með Tjörninni að austanverðu skemmti-
göng, og kirkjugarð hinum megin sunn-
an til á Hólavelli — og þá sérðu hvern-
ig mig hefir dreymt að Reykjavík eigi
að líta út einhvern tíma“.
Rétt er að gefa nokkrar upplýsingar
viðvxkjandi þeim nöfnum, sem eru í
þessu bréfi:
Peter Fjeldsted Hoppe var stiftamt-
maður 1824-29. Hann lét rifa bæinn á
Arnarhóli og slétta yfir rústirnar. —-
Hús Jóns Gíslasonar stóð nærhæfis þvl
sem nú er norðurhorn Aðalstrætis og
Austurstrætis. — Hús Thoroddsens var
kennt við Klement Lint Þóroddsson
skraddara frá Reykhólum, sem reisti
þetta hús 1825. Þarna stendur nú ísa-
foldarhúsið, reist 1886.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
27. marz 1966