Lesbók Morgunblaðsins - 27.03.1966, Blaðsíða 15

Fjörukamburinn fyrir botni víkurinn-
ar var dálítið boginn og þegar kaup-
rrienn; reistu þar hús sín varð húsaröð-
in lika bogin. En svo fengu kaupmenn
útmældar lóðir á Austurvelli fyrir sunn-
an fjörukambinn og var þeim gert að
skyldu að girða þær. Kom svo þarna
nærfellt samfelld girðing og hún varð
líka bogin eins og húsaröðin. Sunnan
við girðinguna myndaðist brátt göngu-
stígur austur að læk og fékk hann nafn-
ið Tværgaden. Var þessi stígur bæði
blautur og illur yfirferðar. Því var það
að Moltke greifi réð því, að árið 1820
var gerð steinstétt alla leið frá Aðal-
stræti austur að læk og meðfram henni
álnar djúpt skolpræsi. Þótti þetta svo
merkilegt mannvirki á sínum tíma að
hætt var að kalla þarna Tværgaden og
nafninu breytt í Langefortov. Stéttin
varð ekki bein, eins og sést á uppdrætt-
inum. Og norðan undir Thoroddsenshúsi
var reistur skúr, sem gekk út á gang-
stéttina.
Þegar litið er nú á uppdrátt Lottins,
xná vel gera sér grein fyrir hvernig hinn
stórhuga og víðsýni maður, Tómas Sæ-
mundsson, hefir hugsað sér að fegra
Reykjavík: beinar götur þvert og endi-
langt yfir Kvosina og fjögur stórhýsi
umhverfis opið svæði á Austurvelli. En
það er alveg eins og hann hafi ekki ór-
að fyrir að Reykjavík mundi nokkru
sinni vaxa upp úr Kvosinni.
Hið opna svæði eða hið fagra torg,
sem hann talar um, hefði átt að tak-
markasl að vestan af götu sem hefði
náð frá sjónum hér um bil um mitt
Edinborgarhúsið og um mitt Aiþingis-
húsið suður að tjörn, en að austan um
götu er hefði legið frá Kolasundi suður
að Skólabrú, þar sem hún mætir Lækj-
argötunni. Að sunnan hefði torgið tak-
markazt af Kirkjustræti, en norðan af
Vallarstræti, sem þá hefði náð milli
Aðalstrætis og lækjarins. Milli þessara
íjögurra gatna hefði þá myndazt nokk-
urn veginn rétthyrnt svæði, ámóta stórt
og Austurvöllur er nú. Dómkirkjan átti
að gnæfa fyrir miðju þessu svæði að
sunnan og hin stórhýsin að mynda rétt-
an ferhyrning við hana. Mætti þá hugsa
ráðhúsið að vestanverðu og að það hefði
þá staðið rétt vestan við mynd Jóns
Sigurðssonar. Menntabúrið hefði þá
staðið að norðanverðu og lent í Póst-
hússtræti fram undan Reykjavíkur
Apóteki, en háskólinn að austanverðu
og staðið þar sem nú er bifreiðastæði
B.S.R.. Torgið hefði verið annar Aust-
urvöllur, en náð lengra til austurs, og
hefði því öll byggð í Kvosinni orðið að
miðast við það og hinar nýju götur, og
við það hefði Miðbærinn orðið ólíkur
því sem hann varð. Til gamans geta
menn svo spreytt sig á því að athuga
hvort hefði verið betra.
Hitt torgið, markaðstorgið, hefir Tóm-
as hugsað sér á fjörukambinum, þar sem
þá voru fiskreitar, um það bil rétt fyrir
vestan þar sem hús Eimskipafélagsins
stendur nú.
Leiðrétting
í Lesbókinni á sunnudaginn slædduSt
tvær leiðar prentvillur inn í kvæði Ein-
ars Benediktssonar um meitara Jón
Vídalín. í sjötta erindi, sjöttu línu, átti
að standa „heimstötrum" en ekki
„heimstöfrum", þannig að hendingarnar
verða: „Hann lýsti sín háborð í helgi
og kyrrð, / þótt heimstötrum væri hann
búinn — “. í annarri línu níunda er-
indis stóð „þar“ í stað' „var“, en upphaf
erindisins er þannig: „Um samsekt í
þögn yfir þjóðarvömm / var þungur
lestur hans reiði“.
Eru lesendur beðnir velvirðingar á
þessum mistökum.
Við langeldinn
í skálanum hetjurnar höfðust við, i
þá húmdökkva sló yfir eyju.
Þar litast ég um hið liðna svið
langra alda og heyri klið
af máli og athöfn, er annan sið
áttu með Þór og Freyju.
Höldsins öndvegið, helgast vé,
hábríkt og flúrað myndum;
rammefldum fyrir kraup á kné 1
kappanum og í duftið hné
sá er ei átti auð né fé
að ausa af gnægtalindum.
Margan glæstan og þrekinn þrekk
þjóðin átti við eldinn,
sem til víga gunnreifur gekk,
glæstan sigur í orrustu fékk,
eftir vilja og eigin smekk
ornaði sér á kvöldin.
'i
i
Reykur leikur um rjáfur í sal,
rokkið í eldaskála.
Þar saman er komið kappa val,
þeir komu að blóti framan úr dal.
Langeldsins bjarmar hrund og hal
hrífa til skuggamála.
Gunnar Magnússon, frá Reynisdal.
27. marz 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15