Lesbók Morgunblaðsins - 17.04.1966, Blaðsíða 1

Hélpræðisherinn er talinn stofn-
aður 3865. Átti hann því
lwindrað ára afmæli á síðastliðnu ári.
Hann átti samt sem áður drjúga þró-
u-n að baki sér í lífi eins manns, sem
mótaði starfsemi hans í u.þ.b. tvo
mannsaldra. Þessi maður var William
Booth. Er því venjan að lýsa upphafi
Hjálpræðishersins sem hluta úr ævi-
sögu þessa mikilmennis. Verður byrj-
að hér á því að lýsa í stórum dráttum
sögu þessa manns.
WILILIAM BOOTH
illiam Booth fæddist í Notting-
ham á Englandi 10. apríl 1829. Faðir hans
vai fasteignasali, sem lónið hafði hlaupið
frá í kapphlaupi iðnbyltingarinnar. Gaf
hann þá skipun fyrir dauða sinn, að
sveinninn William skyldi settur til náms
hjá veðlánara. Þar væru líkindi til, að
hann gæti orðið auðugur maður. Frá
honum sagðist Booth hafa erft ágirnd
á öllu, sem hann komst í tæri við. Móð-
irin hét Mary Moss Booth og var af gyð-
inigaættum. Sór sveinninn sig mjög í
hennar ætt. Hún kenndi honu-m eftirfar-
andi lífsreglu: „Vertu góður, og þá mun
ailt ganga vel“. Hún hélt heimilinu sam-
an af fádæma dugnaði eftir dauða
manns síns.
Booth hinn ungi hóf nám sitt hjá veð-
lánara í Nottingham. í starfi sínu kynnt-
ist hann fátæktinni í ömurlegustu mynj^
•um símum, reyndar’ úr hæfilegri fjai'-
lægð. Og á hinu leitinu sá hann hina
auðugu og vel höldnu borgara, sem
græddu af striti hinna fótæku. Honum
iblöskraði það, sem hann sá, og sór þess
dýran eið, að hann skyldi berjast af ö'll-
um mætti gegn þessu, þótt síðar yrði.
Er hann varð 15 ára, átti hann aftur-
hvarf sitt í meþódistasöfnuði nokikrum
í Nottingham. Skömmu síðar tók hann
að prédika á götuhornum fyrir bönnum
og fátæklingum. 1847 var hann útnefnd-
ur prédikari af meþódistum. Vegna
vinnu sinnar hélt hann til Lundúna. Þar
fékk hann vinnu hjá veðlánara, og
leiddist honum þar mikið. En hann
hélt áfram prédikunarstarfi sínu. Starfs-
löngun hans þoldi engin bönd. Hann
byrjaði að halda útisamkomur á eigin
epýtur, þvert ofan í vilja prestsins síns.
Það kostaði rifrildi, sem endaði með
því, að Booth gerðist meðlimur í ann-
arri deild meþódismans, sem nefndist
„'Hhe New Connection“. Þar settist hann
á skólabekk, en líkaði illa kyrrsetan. Þó
fór svo, að hann hlaut prestsvígslu
3858.
Þegar hér var komið sögu, var Booth
giftur. Hin útvalda var Catherine Mum-.
ford, mikill kvenkostur. Er sennilega
óhætt að segja, að hana megi teija eina
mestu konu, sem uppi hefúr verið í allri
kristninni. Voru þau jafnaldra. Hún var
tilfinniniganæm og skarpgáfuð. Hann
Jagði áherzlu á að kalla menn til aft-
wihvarfs. Hún kallaði menn aftur á
onaóti til heQgunar. En það áttu þau sam-
eiginlegt, að þau vildu vinna sólir. Þau
gengu i hjónaiband 1855. Varð hjóna-
*T* /1 i •
Hjalpræoisheruin
Eftir Kolbein Þorleifsson stud. theol.
band þeirra mjög gæfusamt, og sam-
heidni þeirra viðbrugðið. Það kom einn-
ig til að setja svip sinn á starfsemi
Hjálpræðishersins síðar. Catherine
Booth var sannfærð um það, að konur
ættu að taka þátt í boðun orðsins.
Skrifaði hún þvi bók um starf kven-
presta, „Female Ministry“ (1859). Var
Catherine um margt fremri manni sín-
um. Má segja, að þau hafi bætt hvort
annað upp. Meðan hún var á lífi, hafði
Booth bersböfðingi ailtaf konu sína sér
til ráðuneytis á herráðsfundum.
Arið 1861 dró til tiðinda innan meþód-
tækrahverfum Lundúna, og fannst það
nánast ægilegt. East End var „risastör
sorphaugur, þar sem hinir ríku ræktuðu
sveppi sína.“ Hann gekik fram hjá
kránum, þar sem drukknir menn fiug-
ust hver við annan. Berfættar og skít-
ugar blómasölustúlkur flæktust fyrir
honum. Þegar hann kynnti sér útbún-
að kránna, sá hann, að sérstökum þrep-
um hafði verið komið fyrir handa
smábörnum til að komast að skenki-
borðinu. Enda stóðu íimrn ára smóbörn
út úr drukkin fyrir utan. Eitt kvöldið
þarna í hverfinu stóð hann frammi fyr-
þegar kona hans lézt eftir mikil harm-
kvæli árið 1890 af krabbasjúkdómi, sem
hún hafði þjáðst af lengi. Einmitt um
þessar mundir var hið félagslega starf,
sem kona hans hafði borið svo mjög
fyrir brjósti, að bera ávöxt sinn í
breyttri refsilöggjöf í Englandi. Sérstak-V
lega hafði hú-n borið íyrir brjósti af-
vegaleiddar ungar stúlkur. Er ómælan-
legt það gagn, sem Hjálpræðisherinn
hefirr gert með þessu hjálparstarfi sínu.
Það var hinni gömlu kempu einnig þung
raun að sjá þrjú af börnum sínum gef-
ast upp í baráttu sinni og ganga undan
merkjum hersins. Var sökin í rauninni
eins mikil hjá honum sjálfum, þar sem
hann vildi ekki láta að lýðræðislegri
Framhald á bls. 4.
FYRRI HLUTI
ir köilun sinni. Hann skyldi í Guðs
nafni uppræta þennan djöfulskap og ó-
þverra. Upp úr þessu hóf hann prédik-
unarstarf í Whitechapel-kirkjugarðinum
í Eas>t End. Fyrstu samkomuna hélt
hann 2. júlí 1865, og er þessi dagur tal-
inn hinn opinberi stofndagur Hjálp-
ræðishersins. Varð hann á samkomum
þessum að þola barsmíðar og skítkast.
Fúlegg lentu framan í honum oftar en
einu sinni. En vilji hans var ódi-epandi.
Hann hélt áfram starfi sínu og fékk
ýmsa góða áhangendur. Þar eru meðal
annarra til nefndir George Scott Railton
og Theodor Kitching, kvekarinn. Hreyf-
ingin nefndist fyrst „The Christian Rev-
ival Association“, síðar „The Christian
Mission“. En árið 1878 var nafninu
breytt í „The Salvation Army“, og átti
elzti sonur Booths, Bramwell að nafni,
rikan þátt í þeirri nafnbreytingu.
Starfið tók á sig sífellt meiri her-
mvnd. William Booth var í rauninni ein-
valdur hershöfðingi. Allt fór um hans
hendur. Heimili hans var í raun og veru
eins og járnbrautarstöð, þar sem gestir
komu og fóru. Og hann skipulagði fjár-
málalegu hliðina á starfinu eins og sni'll-
ingur. Dugnaður hans við öflun sam-
skota var annálaður. Síðan eru sam-
skot fastur liður á samkomum Hjálp-
ræðishersins. Og sjálfsafneitunarvikurn-
ar voru honum hin mesta alvara. Af-
rakstur þeirra var upphaflega þunga-
rniðja þeii-ra fjármuná sem héldu starfi
Hjálpræðishersins uppi. Nú fer hann
beint til trúboðsstarfsins.
Meginatriði boðskapar Hjálpræðishers-
ins hefur alltaf verið hjálpræði einstakl-
ingsins. Þetta var ástríða þeirra Booth-
hjóna. Og Hjálpræðisherinn hefur hald-,
ið þessari hugsjón við allt til þessa dags.
Sigurvinningar hersins voru metnir í
frelsuðum sálum. Við það voru allar
stríðsáætlanir miðaðar.
Booth hafði mjög glöggt auga fyrir
því mikla neyðarástandi, sem ríkti í fá-
tækrahverfum Lundúna. Það var brenn-
andi löngun þeirra hjóna að uppræta
þetta ástand. Um hið félagslega starf
hersins verður nánar fjallað í sérkafla.
Það er nónast risavaxið.
En starf Hjálpræðishersins var ekki
alltaf rósadans. Hann varð fyrir heift-
arlegum árásum af hálfu drukkinna
manna og fjandmanna trúarinnar. Árið
1882 voru 662 hjálpræðishermenn, þar
á meðal 251 kona, slegnir niður, rotað-
ir eða misþyrmt á annan hátt. Sama árið
voru 56 eignir þeirra eyðilagðar. Stund-
um voru hermennirnir settir í fangelsi
af embættismönnum stjórnarinnar. Ár^
ið 1884 var tala þeirra 600, sem sátú
inni fyrir boðun fagnaðarerindisins.
Það olli Booth mikilli hiyggð,
istakirkjunnar. Þá var haldin ráðstefna
þeirra í Liverpool. Booth bar fram
beiðni um að mega ferðast um landið
í prédikunarerindum, óbundinn af sókn-
armörkum. Ráðstefnan reyndi að kom-
ast að málamiðlun, sem jafnframt
þýddi það, að Booth batt sig tjl hlýðni
við skipulagið. Hann hikaði um stund.
Þá kvað við rödd konu hans af álheyr-
endapöllunum: „Never“. — Aldrei. Og
það var úrslitaorðið. William .Booth
gekk út úr salnum, og hætti þar með
sem prestur hjá meþódistum. Nú hófu
þau hjönin ferðalög um landið í trú-
boðserindum. Þegar kirkjurnar voru
þeim lokaðar, gripu þau til annarra
ráða — tóku á leigu sirkushús og leik-
hús.
Árið 1865 komu þau hjónin til Lund-
úna. Hann kynnti sér ástandið í fá-
Stofnandinn William Booth.