Lesbók Morgunblaðsins - 17.04.1966, Qupperneq 4
HJÁLPRÆÐISHERINN
Framhald af bls. 1
starfsaðferðum barna sinna.
Á efri árum hlaut William
Booth ýmsa viðurkenningu fyrir störf
sín, trúarleg og félagsleg. Hann var og
útnefndur heiðursborgari Lundúna,
einnig heiðursdoktor við Oxford-há-
skóla.
tJXBREIÐSLA
HJÁLPRÆÐISHERSINS
Þ egar William Booth lézt, hafði
Hjálpræðisherinn náð fótfestu í 58 lönd-
um. Voru þá við störf 16.000 foringjar
innan vébanda hersins. Árið 1879 fluttu
innflytjendur starf hersins til Banda-
ríkjanna, þar sem hann hefur náð mik-
illi fótfestu, sérstaklega sakir félagslegs
starfs síns. Sendi Booth hershöfðingi
kommandör George Scott Railton ásamt
sjö konum til að taka að sér stjórn
starfsins í Bandarikjunum. Tók dóttir
hershöfðingj ans Evangeline við foryst-
unni 1904. Var hún leiðtogi þess þar
til hún var kjörin hershöfðingi 1934.
Starfið óx ár frá ári, og árið 1950 voru
4 foringjaskólar á vegum hersins í
Bandaríkjrmum. Tók Hjálpræðisherinn
virkan þátt í báðum heimsstyrjöldunum
með því að hugsa um andlega þjón-
ustu og líknarstörf meðal hermann-
anna. Hlaut Evangeline Booth heiðurs-
merki að lokinni fyrri heimsstyrjöld-
inni fyrir þetta starf.
Starf hersins í Bandaríkjunum er
fólgið í gistihúsarekstri, kristilegum
samkomum, hressingarhælum, hælum
fyrir ógiftar mæður og börn þeirra,
barnaheimilum, sjúkraskýlum, fjöl-
skylduhjálp, aðstoð við fanga og fjöl-
skyldur þeirra, ráðningarskrifstofum,
leitarskrifstofum vegna týndra manna,
sumarbúðum fyrir konur og börn, og
félagslegum og trúarlegum leiðbeining-
um. Auðvitað er óþarfi að taka það fram,
að allar þessar stofnanir eiga rætur sín-
ar að rekja til fyrsta hershöfðingjans,
og þær eru allar reknar af Hjálpræð-
ishernum, hvar sem tök eru á. Verður
tnánar fjallað um upphaf hins félagslega
starfs Hjálpræðishersins í öðrum kafla.
Sem dæmi run hið víðtæka starf Hjálp-
ræðishersins skal árið 1952 í starfsemi
hersins í Bandaríkjunum tekið sem
dæmi. Þá voru haldnar 91.854 samkom-
ur á götuhomum. Þá voru 35.992 sjúkl-
ingar teknir til meðferðar í 8
sjúkrastofnunum. Hernum tókst að
finna 1.349 týndar manneskjur. Þá störf-
uðu 34 mæðraheimili og spítalar fyrir
ógiftar mæður, þar sem 9.384 konur
og börn hlutu hjálp. 16.874 mæðgin
voru send til dvalar í sumarbúðum.
Fyrir karlmenn voru reknar 108 stofn-
„Marskálkurinn“, Catherine Booth yiiigri, prédikar á knæpu í París. — Myndin
er máluð af Svíanum Cederström, árið 1886.
anir, þar sem veitt var húsaskjól og
atvinna fyrir 32.610 menn. Fangahjálp
þeirra aðstoðaði 8.449 leysta fanga og
gaf þeim vinnu. 1.988 fangar vom dæmd-
ir x umsjá Hjálpræðishersins. Auk þessa
var Hjálpræðisherinn oft kallaður til
aðstoðar, þar sem fellibyljir geisuðu.
Heimildir fyrir þessu er að finna í
Enc. Brit. ritaðar af kommandör Donald
McMillan, yfirmanni hersins í Banda-
ríkjunum. Þetta sýnir, hversu víðtækt
starf hersins hefur verið um allan heim,
því að víðast hvar eru allar þessar stofn-
anir reknar, þar sem herinn 'hefur starf
sitt.
Til Fraklklands fór dóttir Booths hers-
höfðingja-, Catherine, og hóf starf í París
1881. Hún var rétt um tvítugt, þegar
hún hóf starf sitt, og lenti hún því í
mestu vandræðum í byrjun. T.d. breytti
hún nafni Herópsins og kallaði blaðið:
„Kærleikann“ (L’amour). Síðan gekk
kvennahersveitin út í listamannahverf-
ið, og stúlkumar sögðu: „L’amour, un
sou.“ Af eðlilegum ástæðum var nafninu
breytt á næsta eintaki. Þá hét það „En
avant“ (Áfram). Kona þessi reyndist
hið mesta valkvendi, gáfuð og fram-
sækin, enda bar starf hennar mikinn
avöxt. Hún var í daglegu tali kölluð
„La Marechale", sem þýðir „Marskálk-
uilnn“.
Til Norðurlanda kom Hjálpræðis'her-
inn 1882, og nam fyrst land í Svíþjóð.
Þar var að verki kona nokkur að nafni
Hanna Ouchterlony, kommandör að tign.
Hún fór einnig til Noregs 1888 og stofn-
aði herinn þar í landi. Kona þessi hafði
upphaflega vaknað til meðvitundar um
tilgangsleysi hinnar opinberu kirkju
við lestur rita Sörens Kierkegaards. 1887
kom Robert Perry majór til Kaup-
mannahafnar og hélt hina fyrstu her-
samkomu þar í landi. Árið 1895 kom
Hjálpræðisherinn til íslands (sjá sér-
stakan kafla). Sermilega má segja, að
„Móðir“ Hersins, Catherine Mumford
Booth.
Sören Grausland stabskafteinn (deildarstjóri), leggur hornstein að Herkastal
anum í Reykjavík 11. mai 1916,
mesti sigur Hjálpræðishersins í Sviþjóð
hafi orðið, þegar aðalsmaðurinn Her-
mann Lagercrantz gerðist Hjálpræðis-
hermaður. Þessi maður var síðar sendi
mann Lagercrantz gerðist hjálpræðis-
mannahöfn, en áður hafði hann verið
foringi hersins á Indlandi.
Hin mikla velgengni hersins varð
þess valdandi, að augu kirkjuhöfðingja
í Englandi tóku að beinast að honum.
Lögðu þeir fast að Booth hershöfðingja
að láta herinn starfa innan vébanda
biskupakirkjunnar. En hann neitaði þeim
tilmælum. Hann sá, að það kynni svo
að fara, að vera hersins innan einhverr-
ar kirkjudeildar kæmi í veg fyrir, að
hann gæti breiðzt út. Af þessum or-
sökum meðal annars hætti Hjálpræð-
isherinn að hafa sakramenti um 'hönd.
Þá tók enska kirkjan til þess ráðs,
að hún stofnaði 1882 hinn svonefnda
kirkjuher („The Church Army“). Þar
var tö forystu presturinn William Carl-
ile. Tók kirkjuherinn upp starfsaðferð-
ir Hjálpræðishersins og beitti þeim inn-
an biskupakirkjunnar. Svipuð stofnun
var sett á stofn í Danmörku undir nafn-
inu Kirkens Korshær.
Hershöfðingjar eftir daga Williams
Booths.
Upphaflega var til þess ætlazt af
William Booth, að hver hershöfðingi
útnefndi eftirmann sinn og héldi nafni
hans leyndu eða innsigluðu þar til
hann létist. Árið 1904 var gerð stjórn-
arskrárbreyting um herstjórnina þess
eðlis, að herráðið (The General Staff)
hefði leyfi til að setja þann hershöfð-
ingja af, sem óhæfur reyndist í starfi
sínu. Að öðru leyti stóð við sama og
áður. Hershöfðinginn hafði skilyrðis-
laust vald yfir öllum hlutum innan
hersins.
Bootih útnefndi sem eftirmann sinn
son sinn, Bramwell, og tók harm til
starfa þegar að honum látnum. Bram-
well Booth reyndist hinn nýtasti hers-
höfðingi. Lenti það á honum að koma
í framkvæmd hinum þjóðfélagslegu
hugsjónum föður síns. Honum tókst
einnig að hrinda hernum klakklaust
yfir hindranir fyrri heimsstyrjaldarár-
anna, og þótti það þrekvirki. En undir
lok þriðja tugs aldarinnar dró til alvar-
legra tíðinda innan yfirstjórnar Hjálp-
ræðishersins. Hershöfðinginn, Bramwell
Bootlh, var orðinn sjxikur. Ekki gat liðið
á löngu, þangað til leiðtogaskipti yrðu
í hernum. Þær sögur gengu baik við
tjöldin, að hershöfðinginn hefði auga-
stað á systur sinni, Catherine, sem eftir-
manni sínum. Herráðið hugsaði málið.
Var það meiningin að reka Hjálpræðis-
herinn sem fjölskyldufyrirtæki Booth-
fjölskyldunnar um alla framtíð? Fór
svo að lyktum, að það beitti heimi’ld-
inni frá 1904 og setti hershöfðingjann
af. Hann áfrýjaði til brezka þingsins.
Það krafðist þess, að hershöfðinginn
fengi að verja sig, sem honum var og
leyft. En atkvæðagreiðslan fór á sömu
lund. Er talið, að atburðir þessir hafi
flýtt fyrir dauða Bramwells Booths.
Hann var síðustu misserin orðinn al-
gjörlega sinnulaus vegna veikinda. Þetta
gerðist árið 1929.
Eftirmaður hans varð Edward J. Higg-
ins, sem áður hafði verið forseti her-
ráðsins.
Jafnframt var sú breyting gerð á
kjöri hershöfðingjans, að herráðið
skyldi framvegis kjósa hann. Jafnframt
voru sett aldurstakmörk við starfstíma
hans. Voru þau miðuð við 70 ára ald-
xrrinn.
Hershöfðingjar hafa verið þessir frá
1929:
Edward J. Higgins 1929-34
Evangeline Booth 1934-39
George Carpenter 1939-46
Albert Osborn 1946-54
Wilfred Kitching 1954-64
Frederic Coutts 1964-
Um kenningu Hjálpræðishersins.
S tofnendur Hjálpræðishersins
voru meþódistar. Þar af leiddi, að þeir
drógu í kenningaratriðum dám af sinni
fyrri kirkjudeild. Það kemur greinileg-
ast fram í sambandi við hugmyndir
þeirra um helgunina. Á hverjum sunnu-
dagsmorgni hafa hjálpræðishermenn
samkomu, sem kölluð er helgunarsam-
koma. Hugmyndin um helgunina, hina
kristnu fullkomnun, er arfur fná John
Wesley. „Jafnvel bezta þjónusta vor
er ófullkomin, en Guð er ánægður, þeg-
ar hann sér, að hún er sprottin af sönn-
um kærleika". Hershöfðinginn sagði, að
Kristur hefði ekki dáið til að búa til
föt handa hræsnurum, heldur til að
gera raunverulega syndara að sannhelg-
um mönnum. Helgunarkenningin, eins
og hún birtist í starfi Hjálpræðishers-
ins, er fyrst og fremst verk Catlherina
Framhald á bls. 10.
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
17. apríl 1966