Lesbók Morgunblaðsins - 17.04.1966, Side 14

og árnaði Reykjavík heilla um ókomin
ár.
Að samssetinu loknu kl. 6.30 hófst
svo aðalhátíðin á Austurvelli. Var þá
kveikt á ljóskerjunum mörgu á grind-
unum, en er skyggja tók voru allir
gluggar í húsum umhverfis völlinn upp-
ljómaðir, og þótti það mikil nýlunda
og hátíðarbragur. Tvö frönsk skip lágu
þá í höfninni, og skaut annað þeirra
nokkrum fallbyssuskotum og síðan flug-
eldum fram eftir kvöldi. Á vellinum
var simgið kvæði Steingríms Thorsteins-
sonar „Yfir fornum frsegðarsti,1öndum“
og hafði Helgi Helgason samið lag við
það. Síðan rak hver ræðan aðra, og er
ekki hægt að rekja þær, en minnast
má á sumt, sem ræðumenn sögðu.
Séra Jakob Guðmundsson alþingis-
maður talaði um að það væri áríðandi
að Reykjavík gæti eflt hjá sér allskon-
ar iðnað, svo að íslendingar þyrfti ekki
að sækja allt til útlanda, en Reykjavik
yrði aðalmarkaðsstaður fyrir innlendar
vörur.
Jón Ólafsson alþingismaður talaði um
verzlunarfrelsið og hve dýrmætt það
væri og að með því hefði hafizt við-
reisnarsaga Reykjavíkur og alls lands-
ins.
Benedikt Sveinsson sýslumaður og al-
þm. talaði um að Reykjavík hefði erft
Alþingi eftir Þingvöll við Öxará, og
brýndi fyrir mönnum hve nauðsynlegt
væri að Reykjavík hlynnti að þessu
fósturbarni sínu á allan hátt.
Sigurður Stefánsson alþingismaður
talaði um, að upphefð og vegur Reykja-
víkur í framtíðinni væri einkum undir
því komið, að hún sem höfuð hins ís-
lenzka þjóðfélags væri iimum
þess samtaka og samverkandi í
efling allra þjóðlegra framfara
og sjálfsforræðis hinnar íslenzku
þjóðar.
Þessir þingmenn skildu hlutverk
Reykjavíkur og að Alþingi ætti hér að
vera, en ekki annars staðar.
Hátíð þessi stóð til kl. 2 um nóttina
og þótti takast vel. Næsta sunnudag
héldu svo Templarar aðra minningar-
hátíð á Landakotstúni, en um kveldið
var samkoma í Glasgow, sýndur sjón-
leikur og dansað.------
Þess var varla að vænta að hér yrði
veglegri hátíðahöld á 100 ára afmælinu,
því að óhugur var í fólki út af harð-
indum og slæmri verzlun og skuldabasli.
Verð á íslenzkri vöru var afar lágt, t.d.
20 kr. skippundið af sólþurrkuðum salt-
fiski, en kaupmenn gengu hart eftir
að menn greiddu skuldir sínar. Hafís
lá þá við land frá því í marz og fram
í ágúst. Margir menn guggnuðu þá alveg
í hinni hörðu baráttu og talið er að 400-
000 manns hafi flúið land og farið til
Kanada. Skattar þóttu þá þungir. Út-
svförin í Reykjavík námu 17.300 krón-
um og hafði Pétur Fétursson biskup
hæst útsvar, eða 500 krónur, en alls voru
gjaldendur 764. Talið var að 3 af hverjum
5 gjaldendum hefði haft lægri árstekjur
en 2000 krónur. Hæstar tekjur höfðu
kaupmenn auðvitað, Fischerverzlun
25.000 kr. og Smithsverzlun 21.000 krón-
ur. f>ó nam tekjuskattur ekki nema
2350 kr. og voru gjaldendur 113.
— ★ —
Eitt erindið í Reykjavíkurkvæði Stein-
gríms skálds er þannig
Hvað mun verða að hundrað árum,
hugsum vér í kvöld,
þegar ný á himinhveli
hrmgrás lýkur öld?
Sjáum rísa rausnarhallir,
raðast knör við knör,
eða framsókn lítum lina,
lítið umbætt kjör?
Hér gætir nokkurs kvíða, og er það
afleiðing af slæmu árferði, enda þótt
skáldið sé sannfært um að „heill Ingólfs
lifi enn í byggð“. Nú eru liðin 80 ár síð-
an þetta var kveðið, og allt er breytt.
Hér hafa risið rausnarhallir og hér hefir
raðast knör við knör. A þessum árum
hefir Reykjavík þanizt út yfir holt og
hæðir, inn að ám og vestur á Seltjarn-
arnes, en íbúatalan hefir rúmlega tvít-
ugfaldast. Nú eru íbúar Reykjavíkur
20 þúsundum fleiri en allir landsmenn
töldust þegar staðurinn átti 50 ára af-
mæli.
Framhald af bls. 9.
um það, hvor okkar skyldi verða fyrst-
ur. Vann ég hlutkestið.
Þegar ég ætlaði svo að fara að stíga
upp í vélina og fljúga með flugmann-
inum, Cecil Faber, kom ritari félagsins,
Halldór Jónasson og sagði, að það kæmi
ekki til mála, að ég yrði fyrstur. Garð-
ar Gíslason, formaður félagsins ætti
auðvitað að verða fyrstur. Garðar vildi
það hins vegar ekki og varð af því
töluvert málþóf, sem endaði á því, að
Faber tók af skarið og sagði mér að
vippa mér upp í vélina, sem ég og gerði.
Hann var vist orðinn óþolinmóður á
biðinni. Garðar flaug síðan með í næstu
ferð.
— Var þetta löng flugferð?
— Ekki minnir mig nú, að það hafi
verið. Hann flaug svona dálítinn hring
umhverfis bæinn og lenti síðan aftur á
flugvellinum, sem var í Vatnsmýrinni,
skammt frá Briemsfjósi, er Eggert Bri-
em frá Viðey reisti á sínum tíma. Hins
vegar flaug ég síðar með Faber suður
til Keflavíkur, en þangað átti ég erindi
við karlana mína. Ætluðum við að lenda
í Njarðvikunum, en þegar þangað kom,
var svo hvasst, að ókleift var með öllu
að lenda. í staðinn dreifði ég út mið-
um með kveðjum til þeirra. Eru þessir
miðar margir hverjir til enn þar fyrir
sunnan og hanga innrammaðir uppi á
vegg.
Það var sögulegt við þessa ferð suð-
ur með sjó, að ég rak mig í rofa, sem
var rétt hjá mér og slökkti um leið á
vélinni. Ég var mikið dúðaður og því
fyrirferðarmikill, því að kalt var að
sitja í opinni vélinni. Tókst Faber að
gera mér skiljanlegt, hvað komið hefði
fyrir og gat ég því leiðrétt vitleysuna,
en þá vorum við aðeins í 40 feta hæð,
svo að segja má, að hurð hafi skollið
nærri hælum. Þessi gamla flugvél var nú
ekki það galdraverk, sem síðari tíma vél-
ar eru. Ekiki minnir mig einu sinni, að
nokkrir mælar væru í henni. Þetta virt-
ist allt mjög einfalt. Faber var og mjög
duglegur flugmaður, enda henti hann
ekkert slys hér og þó flaug hann hátt á
þriðja þúsund km alls, þennan stutta
tíma, sem hann dvaldist hér. Hann var
verulega góður og kaldur strákur, segir
Ölafur um leið og við kveðjum hann,
Allt hefir breytzt á hinn furðulegasta
hátt, nema þetta eina, að heill Ingólfs
lifir enn í byggðinni — guðirnir halda
enn hendi yfir Reykjavík.
og augun leiftra af æskufjöri, þótt hann
sé nú aldurhniginn nokkuð.
Þannig hefst þá saga fluglistar á Is-
landi. Hvað um flugvélina varð, vitum
við ebki, en líklegt er, að hún hafi ver-
ið seld, því að tekjur félagsins voru ekki
slíkar, að unnt væri að liggja með vél-
ina, en hún var skrúfuð sundur og
geymd í kassa þeim, er hún kom í til
landsins. Flugfélagið lognaðist síðan út
af nokkru seinna. Er áreiðanlegt, að
menn hafa ekki gert sér í hugarlund,
að árið 1966 ættu íslendingar fjórar
stærstu farþegaflugvélar heims, er
fljúga yfir Atlantsála.
— m.f.
SVIPMYND
Frhamhald af bls. 6.
fá margbreytileika. Lífið er samsett úr
ótal hlutum; það er margbrotið, en
fellur ekki að einni formúlu eða fáein-
um kennisetningum. f svari við spurn-
ingalista, sem honum var sendur frá
tímaritinu „Vandamál bókmenntanna",
segir hann: „í skáldskap eins og bygg-
ingarlist er það tæknin, sem unnið
hefur mestu afreksverkin. Hægt er að
láta hús halda jafnvægi á nálaroddi.
Rím er orðið leiðigjarnt. Tækni hug-
renningatengslanna er framtíðin í skáld-
skap okkar. Formið verður að vera
ljóst og skýrt, en óendanlega truflandi
og þankavekjandi og þrungið æðri merk
ingu, eins og heiður himinn, þar sem
þó einungis ratsjá getur skynjað nær-
veru flugvélar".
Voznesénskí talar um gagnrýnendur
sína án beizkju eða illgirni. „Þeir
stunda sína vinnu“, segir hann, „og ég
mína. En þeir gagnrýna margræði
kvæða minna, eins og lífið sé einfalt.
Þeir geta ekki skilið kvæðin mín. Geta
þeir skilið lífið, ástina? En ég held samt,
að gagnrýni sé að skána í Sovétríkjun-
um. Jafnvel þeir, sem enn ráðast gegn
mér, eru farnir að finna gáfulegri að-
ferðir til þess en áður“.
V oznesenskí fæddist í Moskvu 12.
maí 1933, sonur verkfræðilegs teiknara
við vatnsvirkjunarrafstöð. Afi hans var
þekktur skurðlæknir. Móðir hans, sem
lagði stund á bókmenntir við Moskvu-
háskóla, átti mikið safn bóka í þröngri
íbúðarbytrunni. Skáldið er því komið af
svokölluðu „betra fólki“ 1 Moskvu, þótt
efnahagurinn væri ekki rúmur á vest-
rænan mælikvarða. í heiðurssæti á
bókahillunum voru allar bækur Paster-
naks, Dostóévskís, Mandelstams og
Bloks.
Það voru kvæði Pasternaks, sem tóku
hug hins unga Andrésar fanginn. „Ég
varð yfir mig hrifinn af músíkinni i
kvæðum hans“, segir hann. „Ég skildi
ekki allt, en ég var heillaður af þessu
músíkalska einkenni á ljóðagerð hans“.
13 — 14 ára gamall var hann farinn
að yrkja sjálfur. Sum kvæða sinna sendi
hann Pasternaki og lét þessa orðsend-
ingu fylgja: „Mér geðjast að kvæðum
yðar og sendi yður nokkur eftir mig“.
Pasternak svaraði um hæl og bauð hinu
unga skóldi að heimsækja sig. Andrei
lét ekki segja sér það tvisvar, og upp
úr þessu spratt náin vinátta, sem entist
meðan báðir lifðu. Pasternak dó árið
1960.
F yrir nokkru ræddi Voznesenski
um Pasternak og sig við bandarískan
blaðamann í Leikaraklúbbnum, meðan
þeir drukku eina flösku af Kindzma-
rauli, Georgíuvíni, sem var í miklum
metum hjá Stalín og hann þambaði ó-
mælt alla sína hundstíð. Voznesenskí tal
aði um Pasternak eins og persónulegan
guð sinn. „Hann var trú mín og háskóli
minn. Vinátta okkar var mér allt. Ég
minnist fyrsta dagsins, sem ég var sam-
vistum við hann og fjölskyldu hans. Þau
fóru með mig inn í látlausa íbúðina, þar
sem mest bar á mynd af Majakovskí og
tveimur sverðum frá Georgíu. Hann
sagði mér, að hann hefði fundið greini-:
legan vott um skáldskapargáfu í kvæð-
um mínum, en ég held, að hann hafi
haft meiri áhuga á að kynnast mér
vegna þess, að hann langaði til þess að
kynnast hugsunarhætti ungs fólks og
vita, um hvað það væri að hugsa á
þeim tíma. Hann var einangraður frá
lífinu fyrir utan. Þetta var á valdatím-
um Stalíns, og ég held, að hann hafi
aðallega fengizt við þýðingar um þessar
mundir. Hann átti fáa vini, af því að
flestir voru hræddir við að láta sjá sig
með honum. Þegar Stalín hrökk loksins
upp af, flykktust rússneskir listamenn
tii hans unnvörpum. Þá var hann fluttur
í smáhýsi í Peredelkínó fyrir utan
Moskvuborg. Hann var Ásaættar, —<
magnaður og stórkostlegur gnæfði hann
yfir smámenni og skítmenni, andlega
dverga og þursa. Hann var seinasti stór-
snillingurinn í rússneskum skáldskap".
P asternak var samt meira en
mikið skáld í augum Voznesenskís. Hann
var gagnmenntaður maður, heimspek-
ingur, sem var óvenjuvel að sér í öllum
greinum lista og fékkst við margar
þeirra, en þessa hæfileika telur Vozne-
senskí mjög skorta hjá listamönnum í
Sovétríkjunum. Flestir þeirra séu mjög
einhæfir og sjóndeildarhringur þeirra
þröngur. Hann nefndi til dæmis þekktan
rithöfund, sem sá fyrir skömmu impres-
sjónistískt málverk á safni og hrópaði
upp yfir sig: „Svei-attan! Kemur einn
abstrakt-klessukarlinn enn!“ Vozne-
senskí bætti við með ógeði: „Þessi ná-
ungi veit ekki einu sinni, að impress-
jónistarnir hafi verið til“.
í kringum árið 1955 hóf Voznesenskí
nám í Arkítektaskóla Moskvu. í tvö ár
samfleytt orti hann ekkert. Hann lagði
stund á sögu byggingarlistarinnar, lá
yfir teikningum og líkönum, teiknaði og
reiknaði án afláts. Árið 1958 tók hann
brottfararpróf og fór að yfirfæra hina
nýju þekkingu sína yfir á svið skáld-
skapar, að því er hann segir sjálfur, —
breytti henni í skáldskaparreglur.
Fyrsti árangur skáldskaparmála hinna
nýju var gerólíkur fyrri kveðskap hans
að formi til. Hann sendi ljóðin til
Pasternaks, sem svaraði stutt og lag-
gott: „Já, þetta er ekki lengur Paster-
• ^ v _ -Í. -'ss i. i-yy' \ . • -yjy .

Eitt hinna 500 kr. bréfa Flugfélagsins. Myndin tJi. er eftir Ásgrím Jónsson.
Bréf þetta var eign fyrsta formanns félagsstjórnar h.f. Árvakurs, útgáfu-
félags Mbl., Magnúsar Einarsonar, dýralæknis.
BERNSKA . . .
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
17. apríl 1966