Lesbók Morgunblaðsins - 31.07.1966, Blaðsíða 5

Komið við hjá Stephen Spender
Stephen Spender er eitt
helzta skáld á enska tungu
um þessar mundir. Hann er að ég
held jmgri en Auden og hefur ekki
verið krýndur kórónu höfuðskálds
eins og þessi ódrepandi unnandi
íslenzkrar menningar. Auden segir
í einu ljóða sinna að nafn sitt sé
komið úr íslenzku, Auðunn. Og
hann gefur einnig í skyn að hann
sé af íslenzkum ættum. Þegar ég
hitti Spender um daginn, varð ég
að viðurkenna að ég hefði alltaf
tekið þessa ættfærslu Audens eins
og hvem annan brandara. „Nei,
nei“, svaraði Spender, „þú verður
að taka þetta alvarlega. Hann er
sannfærður um að hann sé af ís-
lenzkum ættum — og ég er viss um
að það er rétt“.
Spender er forstöðumaður Ijóðlistar-
deildar þingbókasafnsins í Washington,
eða Library of Congress, og þar hitti
ég hann. Þetta er virðingarstaða og
styrkur um leið. Ýmis merk ljóðskáld
Ihafa haft þetta starf með höndum, en
það er einkum fólgið í því að flytja
fyrirlestra um bókmenntir, og þá auð-
vitað aðallega Ijóðlist. Spender er vel
að því kominn að skipa þessa stöðu, því
fá skáld hafa haft eins mikil áhrif á
þróun og stöðu ljóðlistar í Englandi og
Ameríku og hann. Auk þess sem Spend-
er er gott skáld eins og ég sagði áðan,
og raunar frábært skáld í beztu ljóð-
Stephen Spender.
um sínum, hefur hann ritað margt um
Ijóðlist og menningarmál, ekki sízt í
Encounter sem hann hefur starfað við
mörg undanfarin ár, lengst af sem rit-
stjóri, en undanfarið hefur hann verið
ritstjóri bandarísku deildar ritsins. Eins
og allir vita, sem eitthvað hafa fylgzt
með heimsmenningunni undanfarin ár,
er Encounter leiðandi menningarrit og
verður æ áhrifameira. Það kemur út
hvern mánuð, hefur upp á að bjóða
margar ágætar greinar, ljóð og sögur
eftir fræga sem lítt fræga rithöfunda,
auk þess sem fjöldi greina er í ritinu
um menningar- og stjórnmál. Geri ég
ekki ráð fyrir að neitt tímarit á okkar
dögum hafi haft eins mikil áhrif og
Encounter, þó ég verði að viðurkenna
að mér finnst það stundum heldur ein-
hliða — og þó einkum áður fyrr.
JLibrary of Congress er hin merk-
asta stofnun, líklega stærsta bókasafn
í heimi þegar allt er með talið. Það
stendur skammt fyrir ofan Þinghúsið
og eru neðanjarðargöng á milli. Öðrum
megin við það er nýja öldungadeildar-
byggingin, þar sem senatorarnir hafa
skrifstofur, en á hina hönd er Hæsti-
réttur. Enn ein bygging er á þinghús-
hæðinni sem vert er að geta, ný bygging
fyrir þingmenn Fulltrúadeildarinnar. í
bókasafninu eru bókahillur, sem eru
samanlagt 430 km. að lengd, þar eru
tveir stórir lestrarsalir og fjórtán
smærri. Til skamms tíma var lestrar-
salurinn í bókasafni Harvardháskóla
hinn stærsti hér í landi, en nú hafa
aðrir tekið við. Ekki veit ég, hvort
lestrarsalirnir tveir í þingbókasafninu
eru meðal þeirra. Byggingin var full-
gerð 1891, hún er fagurlega skreytt og
gerð í ítölskum renessans-stíl.
í Library of Congress eru 44.189.000
uppsláttarefni, bækur, skjöl, plötur
filmur o.s.frv., þar af á 14. milljón bóka
og tæpar 20 milljónir handrita. Þá eru
í safninu um 150 þús. bindi af dagblöð-
um, 82 þús. kvikmyndir, 156 þús. plöt-
ur og segulbönd með ræðum og upp-
lestrum, þar á meðal frábært safn með
upplestrum Ijóðskálda. Meðal dýrgripa
sem safnið á er Gutenbergs-biblía, upp-
kast Jeffersons að Sjálfstæðisyfirlýs-
ingu Bandaríkjanna og tvö fyrstu upp-
köst Lincolns á Gettysburg-ræðunni.
Ég læt þetta nægja um Library of
Congress, enda ekki ástæða til að lýsa
því frekar en mörgu öðru sem kemur
manni fyrir sjónir hér í Bandarikjun-
um. En þetta safn er sem sagt ramminn
utan um núverandi starf Stephens
Spenders.
V ið Spender töluðum fyrst um
heimsókn ungra rússneskra skálda hing-
að til Bandaríkjanna. Hann sagði að
þau væru eins konar bítnik-skáld og
tiltók í þeim hópi bæði Évtúsénkó, sem
allir þekkja, og Voznésenskí sem fáir
þekkja, en er af sumum talinn bezta
ljóðskáld af yngri kynslóðinni í Sovét-
ríkjunum í dag. Aðrir nefna Önnu
Akmadúlínu eins og kom fram í sam-
talinu sem ég átti við. Tarsis. Spender
sagði, að þessi imgu rússnesku skáld
væru andborgaraleg, þau litu hina
„nýju stétt“ Sovétríkjanna óhýru auga
og hefðu raunar jafnóborgaralega af-
stcðu þegar þau kæmu til vestrænna
ríkja. Sagði Spender, að það hefði mátt
á þeim heyra, þegar þau voru hér á
ferð.
Þá sagði hann, að þau hefðu ekkert á
rnóti boðskap i ljóðum og legðu áherzlu
á ljósa dramatíska túlkun, en þó verð
Andrei Voznésenskí.
Eftir Matthias Johannessen
Heimsókn U Thants, fram-
kvœmdastjóra SameinuSu þjóð-
anna, vakti verðskuldaða athygli
hér á landi,
þótt fólk sé
annars farið
að venjast
heimsóknum
stórmenna
hingað á síð-
ari árum.
Hann er virðu
legur og geð-
felldur mað-
ur, og lík-
lega er eitt-
hvað hæft i því, sem Þór Vilhjálms-
son, borgardómari, sagði í útvarps-
þœttinum „Um daginn og veginn“
fyrra mánudag, að lyndisein-
kunnir þcer, sem venjulega eru
gefnar austrœnum mönnum og
vestrœnum, virðast hafa snúizt við
hjá Hammarskjöld og U Thant.
Hammarskjöld hefði verið hneigð-
ur til dulhyggju, þótt hann teldist
til hinna raunsœju Svía, en U
Thant vœri aftur á móti raunsœr
Austurlandamaður.
Kjörtímabil U Thants (fimm ár\
er á enda runnið nú í haust, og
fyrir ágústlok verður hann að
hafa lýst því yfir, hvort hann hygg-
ist gefa lzost á sér að nýju. Fram
að þessu hefur hann ekkert látið
uppi, og hann sagði nýlega, þegar
hann var spurður um þetta: „Eng-
inn veit, hvar skórinn kreppir,
nema sá, sem hefur hann á fœtin-
um. Minn skór kreppir að á mörg-
um stöðum“. Starf hans er alltaf
lýjandi og oft vanþakkað, enda
hefur hann stundum gefið í s'zyu,
að sér finnist fitnm ár alveg nógu
langur tími og sig langi til þess
að snúa sér aftur að kennslu og
ritstörfum. Hins vegar er það svo,
að því nœr sem dregur að lokum
kjörtímabils hans er fastar að hon-
um lagt að halda áfram. Þeir, sem
bera hag Sþj. fyrir brjósti, segjast
ekki geta ímyndað sér neinn ann-
an, er orðið geti jafnoki hans. Vilji
hann gefa kost á sér að nýju, má
telja víst, að enginn verði í fratn-
boði á móti honum.
Léti hann persónulegar tilfinn-
ingar sínar og einkalíf ráða, hefði
hann sennilega þegar lýst því yfir,
að hann vilji ekki gegna embœtÞ.nu
lengur. Starfið hefur gengið nœrri
honum andlega og líkamlega, og
magasár, sem hann fékk, en hefur
nú verið grœtt, er talið hafa staf-
að af of miklum áhyggjum og of
löngum vinnudegi. Þá er einnig
vitað, að honum finnst hann van-
rœkja fjölskyldu sína. Kona hans
er heilsutœp, er lítið gefin fyrir
að vera á mannamótum og hefur
ekki tekizt að lœra ensku til fulln-
ustu. Hún á afar erfitt með að
halda uppi samrœðum við dipló-
mata í kokkteilboðum, eins og
henni finnst að staða hennar krefj-
ist, og dregur sig alltaf í hlé við
fyrsta tækifœri. Bœði tóku þau
það mjög nærri sér, þegar sonur
þeirra lézt af völdum umferðar-
slyss í Rangún í Birma fyrir fjór-
um árum, og nánir vinir þeirra
telja, að U Thant hafi þá heitið
henni því að gegna starfinu ekki
lengur en til loka kjörtímabils-
ins.
Hins vegar finnst honum það
pólitísk skylda sín, sem örðugt sé
að komast hjá, að gegna embætt-
inu áfram, verði þess eindregið
óskað. Undanfarið hafa sendiherr-
ar Bandaríkjanna, Sovétríkjanna
og Bretlands fullvissað hann um
stuðning ríkisstjórna sinna, og full-
trúar smœrri rikja hafa fylgt í
kjölfarið. Af þessum ástœðum er
skiljanlegt, hve lengi hann hefur
dregið að tilkynna ákvörðun sína.
Tvö öfl togast á um hann, og hon-
um finnst hann vera skuldbund-
inn báðum.
U Thant er nú í ákaflega góðri
aðstöðu til þess að setja skilyrði
fyrir þvi, að hann sitji áfram í
Framhald á bls. 6
31. júlí 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5