Lesbók Morgunblaðsins - 04.09.1966, Síða 9

Siguröur Heiðdal;
Kommúnismusinn og peningahrúgan
Ekki get ég að því gert, að
það fer oft ónotakennd um
mig, þegar ég heyri, að börn eru
atyrt fyrir forvitni þeirra. Og þó að
ég viti af reynslu, að það eru fleiri
skepnur forvitnar en mennirnir,
t.d. kýrnar, þá mun mega telja for-
vitnina frummátt menningarinnar,
og ætti hún að teljast meðal æski-
legra eiginleika hjá börnum.
Sjálfsagt var það forvitni mín, sem
olli því, að ég tók snemma að nauða
á því, að fá einhverntíma að fara til
Reykjavíkur. Reykjavík var eitthvað
dularfullt, sem ég gat ekki gert mér
grein fyrir, og því var það forvitnin,
sem aldrei lét mig í friði í þessu efni.
Þessu kvabbi mínu var lítill gaumur
gefinn enda ympraði ég sjaldan á því
nema í hálfum hljóðum, vegna þess,
að mér fannst þetta svo mikið stór-
ræði, að ég var í vafa um hvort það
væri í samræmi við fullkomið velsæmi,
að þessi ósk mín yrði uppfyllt.
Ekki man ég hvað ég var gamall,
þegar mér varð loks að ósk minni í
þessu efni. Þetta vor hafði ég einsett
mér að rella um þetta í hvert sinn,
sem hentugt tækifæri byðist, þangað
til að mér yrði að minnsta kosti veitt
áheyrn. Oft notaði ég tækifærið. Þegar
ég hafði leyst eitthvað vel af hendi, t.d.
verið duglegur að reka úr túninu. Þá
hafði ég það til að segja:
— Má ég fara til Reykjavíkur, þegar
farið verður með ullina?
Einn morgun, þegar ég var að reka
kýrnar, var ég sérstaklega heppinn í
hagalagðatínslunni. Ég hafði troðfyllt
aila vasa og þar að auki hafðj ég troðið
hagalögðum inn á mig að framan, svo
að ég átti erfitt um gang. Ég var í
mjög góðu skapi þegar ég kom inn í
búrið, en þar voru fósturforeldrar mín-
ir fyrir.
— Það er naumast, að þú hefur verið
heppinn núna, sagði fósturmóðir mín,
sem ég kallaði mömmu. — Þú átt held
ég nú orðið erindi til Reykjavíkur með
alla hagalagðana, sem þú ert búinn að
safna.
— Má ég fara til Reykjavíkur? sagði
ég og mændi á pabba, fósturföður minn.
— Eins og þú fáir ekki að fara til
Reykjavíkur, góði minn, sagði mamma.
•— Þú skalt bara hætta þessu sífellda
relli.
— Þú færð að fara til Reykjavíkur,
þegar farið verður með ullina ef þú
verður dugiegur að reka úr túninu,
sagði pabbi góðlátlega og brosti.
E g hljóp út himinlifandi glaður.
Mér fannst dagurinn allt í einu orðinn
stórhátíðardagur, næstum eins og jóla-
dagurinn. Og mér fannst heimurinn
Stækka' og ég einnig, því að nú hafði
ég vissu fyrir því að ég fengi að
skyggnast inn í heim, sem hingað til
hafði í vitund minni aðeins verið
draumiheimur. Ég tíndi af mér haga-
lagðana og tróð þeim í tvo smápoka,
sem ég geymdi í skemmuhorninu. í
annan pokann lét ég hvítu lagðana en
alla mislita í hinn. Ég horfði með vel-
þóknun á auðæfi mín, og hagalagð-
arnir breyttust í gráfíkjur, rúsínur,
axlabönd, hálsklút og ef til vill vasa-
hníf. Seinast iæddist í hugann mynd
af gljáandi munnhörpu, en það var eins
og hún væri hálffeimin.
Það var föst venja að flytja ullina
sjóveg til Reykjavíkur, enda fóru allir
aðdrættir að Saurbæ, þá á tímum,
fram sjóleiðis frá Reykjavík, bæði sum-
ar og vetur. Frá Saurbæ á Kjalarnesi
til Reykjavíkur var talinn fjögurra tíma
róður. Þetta hafði ég oft heyrt, og
þess vegna vissi ég að þessi Reykjavík-
urferð var feiknar mikill atburður. Það
yrði farið gegnum Músarsund, en sú
tilhugsun skaut mér dálitlum skelk í
bringu, því að ég hafði oft heyrt um
það talað, að Músarsund væri hættu-
legt. Ég huggaði mig þó við það, að ég
yrði ekki í meiri hættu á Músarsundi
en hinir mennirnir, sem yrðu með mér
á 'bátnum.
átti að viðurkenna völd túnlögreglunn-
ar. Og oftast dugði það ekki til. Hún
rak Kol hiklaust á flótta, ef hann átti
einn að fást við hana. Varð þá sjálfur
túnlögreglustjórinn að koma til skjal-
anna og lýsa óhelgi lögbrjótsins og reka
hann með ógnandi kaðalspotta burtu af
hinu lögverndaða túni.
Og þetta taldi ég ekki eftir mér niú.
Ef Gulkolla hefði mátt ráða, þá hefði
hún vissulega ekki lagt til, að mér yrði
leyft að fara til Reykjavíkur.
E ins og nærri má geta óx ágirnd
mín á hagalögðum um allan helming
er ég vissi, að ég fengi að fara til
sunnan með stormi og rigningu. Yrði
þá erfitt að verja ullina fyrir regninu,
þegar komið yrði suður á Kollafjörð.
Ég þagði og hiustaði á viðræðurnar.
Eftirvæntingin brann í mér. Einar
vinnumaður leit á mig og hefur sjálf-
sagt tekið eftir því, að ég var í mikilli
g'eðshræringu. Það brá glettni fyrir í
svip hans.
— Það er ekkert vit að fara að flækj-
ast með strákinn, ef veðrið verður ekki
gott, sagði hann.
Hann sagði þetta eingöngu til að
stríða mér. Það sá ég. þegar ég leit
framan í hann. Annars hefði ég orðið
ofsareiður. En ég vissi að hann meinti
ekkert með þessu, þ.ví að hann var mér
Þessi fyrirhugaða Reykjavíkurferð
gerði mig að nýjum og betri manni. Ég
var miklu viljugri við að reka úr tún-
inu en ég hafði nokkurn tíma verið.
Gulkoila gamla, skæðasti túnvargurinn,
mátti jafnvel vara sig á mér, því að nú
kom það ekki að haldi fyrir hana að
fela sig með lömbunum sínum tveimur
í Hjálmsgilinu eða Akragilinu. Ég taldi
það ekki eftir mér að skoppa alla leið
ofan í gilin og leita hana uppi. Áður
hafði mig nú stundum grunað, að hún
feldi sig í öðru hvoru giljanna, en ég
lét þá mér til samvizkufróunar Kol
gelta í gríð og ergi, og þótt við Kolur
værum í ailmikilli fjarlœgð frá giljun-
um, þá hlutu þær kindur, sem í þeim
leyndust, að heyra geltið, enda létu allar
sæmilegar siðaðar rollur sér segjast, er
þær heyrðu geltið, og hlupu sem leið
lá upp úr giljunum og út fyrir tún. En
Gulkolla var ekki í þeirra hópi, sem
hræddust hundagelt, sízt þegar hún var
í felum. Hún varð að sjá seppa, ef hún
Reykjavíkur. Hvar sem ég kom auga
á hvítan díl, var ég óðara þotinn þangað.
En oft urðu þetta fýluferðir. Díllinn
reyndist oft allt annars eðlis en ég hafði
vænzt.
Það fór eftir veðri hvenær farið yrði
með ullina. Þess vegna gat ég ekki talið
dagana til neins ákveðins dags. Á einu
gat ég dálítið áttað mig. Það var ullar-
þurrkunin. Ég vissi, að þegar búið yrði
að þurrka alla ullina, þá mundi verða
farið með hana þegar veður leyfði.
Svo kom að því að allt var tilibúið
undir ferðina til Reykjavíkur. Það var
ákveðið að næsta morgun snemma yrði
farið, ef veður leyfði.
Um kvöldið stóðu piltarnir og fóstri
minn úti á hlaði. Ég var auðvitað með
í hópnum. Veður var stillt og þokudrungi
í loftinu, sem huldi allar fjaliabrúnir.
Menn ræddu um veðrið og spáði hver
eftir sínu viti. Einhver hélt að verða
mundi rigning að morgni. Annar bjóst
við að hann kæmi á austan eða land-
alltaf góður.
Ég lá lengi vakandi í rúmi mínu eftir
að ég var háttaður. Ferðahugurinn hélt
fyrir mér vöku fram eftir nóttinni. Loks
sofnaði ég þó.
— Á ekki að vekja barnið?
Þetta var það fyrsta, sem ég heyrði
um morguninn. Ég glaðvaknaði á auga-
bragði reis upp og leit út í gluggann. Það
var glaða sólskin. Allir á bænum voru
komnir á fætur. í baðstofunni var ys og
þys bæði uppi og niðri. Það var auðséð
hvað til stóð. Ég hentist fram úr rúm-
inu. Mamma kom upp stigann með beztu
fötin mín, nýja sauðskinnsskó og sokka.
Hún sagði að ég yrði að flýta mér á
fætur því að piltarnir væru farnir að
bera ullina niður að sjónum.
Það var áreiðanlegt að ég dró ekki
af mér við að klæða mig. Það stóð ekki
á mér. Ég hafði meira að segja nóg ráð-
rúm til að ná í ullarskaufann minn. Nú
voru hagalagðarnir orðnir eins og hver
Framhald á bls. 13
23. ágúst 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9