Lesbók Morgunblaðsins - 22.01.1967, Blaðsíða 10

Bókmenntir.
Tremor of Intent. Anthony
Burgess. Hsinemann 1966. 21/-
Höíundur hefur skrifað
fjölda bóka, sem ætlaðar eru
til sikemmtilestrar. Þessi saga
segir frá Hillier, starfsmanni
leyniþjónustunnar brezku.
Hann er sendur frá Júgóslavíu
til þess að koma vini sínum
og bekkjarbróður Roper, aftur
til Englands. Roper er vísinda-
maður, sem hafði gengið í þjón
ustu Rússa. Sagan hefst á
skemmtiferðaskipi á Miðjarðar
hafi Hillier lifir í vellysting-
um og kemst í náin kynni við
sexbombur, svikara og morð-
ingja. Hann fær fylli sína af
ævintýrum þegar hann kemur
í höfn við Svarta-hafið og enn
frekar í Istanbúl. Persónur
höfundar eru vel mótaðar og
hraði í frásögn. Þetta er ágæt-
lu reyfarL
She Came to Stay. Simone
de Beauvoir. Translated from
the Freneh by Yvonne Moyse
and Roger Senhouse. Penguin
Books 1966. 7/6 Simone de
Beauvoir fæddist í hjarta Mont
parnasse 1908. Hún óx upp í
mjög borgaralegu umhverfi,
las heimspeki, kynntist Sartre
og kenndi um tíma við mennta
skóla í Marseille og Rúðuborg,
síðar í París. Þetta er fyrsta
skáldsaga hennar, kom út í
París 1943. Síðan hefur hún
skrifað nokkrar bækur, þar á
meðal „The Second Sex“ og
ævisögu sína í tveimur bind-
um „Memoirs of a Dutiful
Daughter" og „The Prime of
Life“. Efni þessarar bókar er
dregið út úr lífi höfundar og
kveikja hennar er afbrýðisemi.
Saga.
The Rise and Fall of Athens.
Nine Greek Lives by Plutarch.
Translated with an Introd-
uction by Ian Scott-Kilvert.
Penguin Books 1933. 6/—
Það gæti ef til vill orðið mönnum til nokkurs fróðleiks að
minnast þess snemma árs að víða um heim er áformað marg-
þætt hátíðahald á þessu ári til að minnast upphafs siðbótar
Lúthers. Tii þessara hátíðahalda er ekki aðeins stofnað af
kirkjum, heldur einnig af veraldlegum stjórnarvöldum. Af-
mæli þessarra fyrstu skrefa siðbótarinnar er á siðbótardag-
inn, sem menn finna auðveldlega í almanakinu með því að
athuga október mánuð. í haust verða liðin 450 ár frá því
að Lúther festi upp sínar frægu siðbótagreinar á hurð hall-
arkapellunnar í Wittenberg. Lítil von mun til þess að
bókaútgefendur vorir hafi vilja eða rænu á að gefa út nokk-
urt siðbótarrit. Fremur mætti vænta þess að menn reyni að
græða nokkrar krónur á siðspillingunni og á úrkynjun
smekks og fróðleiksfýsnar meðal almennings. Meiri von væri
til að bók um Jón Scandal & Co færði mönnum nokkurn
gróða hér á landi en bók um Lúther, Melanchton, Zwingli
eða Calvin.
Hins vegar mætti gera sér vonir um að blaðamenn vorir
gætu hér nokkuð til málanna lagt, því þeir þurfa jafnan á
efni að halda í blöðin, og hér vantar ekki efni, ef menn
nenna að lesa eitthvað nýtt og gamalt og lifa sig inn í ald-
arandann. Siðbótaröldin var hetjuöld, þá voru uppi margir
frábærir menn, sem síðari aldir eiga skuld að gjalda með
því að minnast veigjörða þeirra, fórnfýsi og afreksverka.
Menn voru fúsir til að leggja mikið á sig og lifa í lífshættu
vegna trúar sinnar og hugsjóna. Ekki er siðbótin brezka
síður merkileg en su þýzka. Um þessa tíma eru til margar
bækur og sumar góðar, aðrar illar og fullar af fordómum.
Val bóka þarf því að vanda vel. Ekki var valdafíknin
minni í þá daga en í nútímanum; valdhafar notuðu sér neyð
manna og trúarþcrf, enda fylgdi í kjölfar siðbótarinnar ægi-
leg ólga. Ein striðsbylgjan reis og skall yfir löndin á fæt-
ur annarri, og ólgan entist í meir en heila öld, unz heil
svæði í Þýzkalandi voru nærri komin í auðn í lok þrjátíu
ára stríðsins, og tímarnir eiga sér enga hliðstæðu í sögunni.
Siðbót átti sér ekki eingöngu stað í þeim kirkjum, er síð-
ar urðu höfuðkirkjur mótmælenda, anglíkönsk, reformeruð
og lúthersk kirkja. Mikil siðbót varð einnig innan kaþólsku
kirkjunnar, þótt vér nefnum þá hreyfingu yfirleitt „gagn-
siðbót“ -— og á báða bóga var gripið til aðgerða, sem sízt
voru siðbætandi, jafnframt þeim, sem siðbætandi voru. En
upp úr öllu þessu myndaðist mikið djúp á milli kaþólskra
manna og mótmælenda. og saga vestrænnar kristni varð um
langt skeið átakanleg sorgarsaga.
Á vorri öld er samband milli kaþólskra og mótmælenda
betra en nokkru sirmi, og það er mikið fagnaðarefni. Nú get-
ur átt sér stað vinátta milli rómversk-kaþólskra manna og
mótmælenda, svo góð að sumum stendur stuggur af — og
kaþólskir menn kváðu hafa sungið sálma eftir Lúther, og
orðrómur er sterkur um að þeir lesi baekur hans, Karl
Barth og íleiri guðfræðinga mótmælenda. Áhyggjufullir ís-
lendingar segja jafnvel að hér séu menn á hraðri ferð „aftur
í kaþólsku“. En þeir, sem slíkt mæla, munu þó ekki hafa
kirkjuvit mikið — sennilegra heldur minna en það sem
Hallgrímur kallar kirkjuvit barna — og af þeim sökum virð-
ast þeir verða át.tavilltir. Segja mætti fremur að menn væru
á leið fram til nýrrar kaþólsku, það er að segja evangelistkrar
kaþólsku. Því kaþólsk kirkja er ekki neitt helvíti með ill-
um öndum og púkum, heldur eru innan hennar trúaðir menn
og vantrúaðir, góðir menn og illir, líkt og hjá oss. Framhjá
samstöðu trúaðra manna af öllum kirkjum verður ekki kom-
izt í himnaríki, þvi þar mun verða ein hjörð og einn hirðir,
svo sem Drottinn vor segir í æðstaprestsbæn sinni. Þessi
eining er ekki sýnileg erm, meðan vér lifum „á milli ald-
anna“ — Zwischen den Zeiten — en Guð mun leiða hana
í ljós á sínum tíma. — Kaþólskir menntamenn og mótmæl-
endaguðfræðingar eru nú miklu betur að sér en áður var og
vita betur um hug hvorir annarra. Symbólikin — kirkju-
deildafræðin, sem áður var ein grein, skiptist nú í sjö grein-
ar, til þess að auðvelda samanburð kirkjudeildanna á ýms-
um sviðum, og aldrei hafa verið til betri bækur í þeirri
grein en nú. Bilið rnilli vor og kaþólskra bræðra vorra er
enn mjög breitt (t.d. í dýrlingafræði, Mariufræði og Pét-
ursfræði), þótt margt sé sameiginlegt, svo sem sumar forn-
helgar játningar, heilög Ritning og ýmsir sálmar, þar á með-
al íslenzkir, í sálmabók vorri. Ef menn vildu leggja það
á sig að lesa þær frægu 95 greinar Lúthers — en við upp-
festingu þeirra miða menn afmælisdag siðbótarinnar — þá
munu menn verða undrandi yfir því hversu kaþólskur
Lúther var — og vafalaust finnast nóg um, og telja þann
lútherskan mann varla í húsum hæfan, sem skrifaði annað
eins. Þó verður að kynna sér þær, ef menn vilja ekki vera
sögulega daufir, blindir og mállausir eftirapendur siðbót-
armanna og lútherskir aðeins að nafni til.
Plutarch lifði á árunum 46
tii u. iz0. Var grískur, bjó
lengst af í Kerónea og talinn
hafa komið til Alexandríu,
Aþenu og Rómar. Veik hans
sýna, að hann hefur verið með
lærðustu mönnum sinnar tíðar.
Þau eru „Marolía", greinar um
margvísleg efni og „Ævir göf-
ugra Grikkja og Rómverja“.
Hann ritar einkum um mælsku
menn, heimspekinga og hers-
höfðingja og í þessum ævum
greinir hann frá ýmsum við-
burðum. Hann lífgar frásögn-
ina með samræðum hlutaðeig-
andi. í þessu riti, sem er hluti
rits hans, eru ævir níu frægra
Grikkja og um suma þeirra er
þetta svo til eina heimildin.
Everyday Life in Renaiss-
ance Times. E. R. Chamberlin.
Drawings by Helen Nixon
Fairfield. B. T. Batsford 1965.
21/ —
Það hefur mikið verið ritað
um listir og bókmenntir End-
ureisnartímabilsins, en minna
um það þjóðfélag, sem var for-
senda listablómans. Þessi bó<k
er rituð til þess að bæta nokk-
uð úr þessu. Höfundur bindur
sig ekki einungis við Italíu,
svið hans tekur yfir Niðurlönd,
England, Frakkland og Þýzka-
land. Höfundur lýsir daglegu
lífi og hátterni hinna ýmsu
stétta með því að lýsa dæmi-
gerðum einstaklingum þessa
tímabils. Bókinni er skipt í
Bingham, June: U Thant.
London 1966. 256 s.
Ævisaga Burmamannsins U
Thants, sem verið hefir aðal-
ritari Sameinuðu þjóðanna síð-
an Dag Hammarskjöld féll frá.
Höfundur er kona fyrrverandi
sendiherra Bandaríkjanna hjá
Sameinuðu þjóðunum og hefir
því haft gott tækifæri til að
kynnast starfi U Thants. Einn-
ig ferðaðist hún til Burma og
kynnti sér land og þjóð og afl-
aði sér upplýsinga um fyrri
ævi U Thants.
átta kafla. Fyrsti kaflinn fjall-
ar um heimsmynd miðalda-
mannsins, kortagerð, siglinga-
leiðir, skip og sjómenn. Næstu
þrír kaflarnir fjalla um hinar
ýmsu stéttir. Fimmti kaflinn
lýsir borg og borgarlífi. Sá
Dumitriu, Petru: Wcstward
Lies Hcaven. London 1986. 379
s.
Höfundur, sem er Rúmeni,
flúði fyrir sex árum vestur
fyrir járntjaldið. í þessari
nýju skáldsögu tekur hann fyr-
irheitna landið vestan tjalds
til athugunar. Ýmis vandamál
í þjóðfélagi okkar skýrast í
meðferð hans, þar sem hann
lítur á þau óhlutdrægum aug-
um aðkomumannsins.
Hawker, J. I*.: Outline of
sjötti er um pláguna, galdra-
trú, stríð og rannsúknarrétt.
Sjöundi er um vísindi og
menntun og sá áttundi um
páfastól og kirkju. Fjöldi
mynda er í texta og einnig sér-
prentaður, registur íylgir.
Bókin er liðlega skrifuð, en
mætti vera nokkuð ýtarlegri.
Batsford hefur gefið út nokkr-
ar aðrar bækur í þessum flokki,
svo sem um daglegt líf manna
í Grikklandi, Róm, Egyptalandi
og viðar.
Radio and Television. London
1986. VIII-399 s.
Höfundur lýsir sjónvarps-
og útvarpstækni, allt frá upp-
hafi til stökkbreytinga síðari
ára. Hér má kynna sér til
hlítar, hvernig viðtaka útsend-
inga fer fram og hvernig mót-
tökuskilyrði geta verið bezt.
Morris, Ramona og Desmond:
Men and Apes. London 1966.
271 s.
Bók þessi fjallar ekki um
líffræðileg tengsl manna og
apa, heldur öllu frekar um fé-
lagslega aðstööu apanna og
ýmislegar tilraunir, sem gerð-
ar hafa verið á þeim.
100 Great Events that Changed
the World. Edited by John
Canning. London 1966. 672 s.
Frásagnir ýmissa höfunda
um mikilvæga atburði verald-
arsögunnar allar götur frá
Hammurabi til de Gaulle.
Taube, Evert: Berattelser under
ett fikontrad. Halmstad 1964.
19 3 s. Vasabrot.
Undir skuggsælum laufkrón-
um í garði sínum í Antibes
rekur höfundur fornar minn-
ingar um fyrstu sporin á lista-
mannsbrautinni. Hann segir
frá mönnum, sem vel kunnir
voru í Stokkbólmi fyrir fimm-
tíu árum, sjóferðum á stríðs-
tímum og ferðalögum í Mexí-
kó og Suður-Frakklandi. Bók-
in kom fyrst út 1960.
Thomson, David: The People of
the Sea. A journey in search of
the seal legend. London 1965.
(12)-210 s.
Höfundur, sem er rithöfund-
ur, en ekki þjóðsagnafræðing-
ur, birtir hér safn þjóðsagna
um selinn, en hann hefir mest-
megnis safnað þeim á frlandi
og nærliggjandi eyjum.
E. H. F.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS------------------------------------------------------------- 22- janúar 1.