Lesbók Morgunblaðsins - 12.02.1967, Blaðsíða 1

í
Svo sem kunnugt er stendur
í íslenzkum sögukennslu-
bókum, að kristni hafi verið lögtek-
in á al'þingi árið 1000. Þessi fróð-
leikur á raetur sínar að rekja ti'l Ara
fróða eins og margt fleira í sögu ís-
lands fyrir 1100. í íslendingabók
Ara er frásögn um kristnitökuna og
síðan er sagt, að sama sumar hafi
Ólafur Tryggvason fallið fyrir
Sveini Haraldssyni Danakonungi,
Ólafi Eiríkssyni Svíakonungi og
Eiríki Hákonarsyni, jarli í Noregi.
Þetta tilfærir Ari samkvæmt sögn
Sæmundar fróða og bætir þvi við,
að það hafi verið 1000 vetrum eftir
burð Krists.
S ú skoðun, að kristnitakan hafi
farið fram árið 1000 hefur stundum ver-
ið gagnrýnd. Þannig áleit t.d. Guð-
brandur Vigfússon, að Ari hefði talið,
að kristni hefði verið lögtekin árið
999. Þetta byggði Guðbrandur á því, að
Ari segir í íslendingabók, að fósturfað-
ir sinn, Hallur Þórarinsson í Haukadal
hafi munað það, er hann var skírður
þrevetra af Þangbrandi kristniboða og
það hafi verið einum vetri fyrir kristni-
töku. Ennfremur segir Ari, að Hallur
hafi stofnað bú þrítugur í Haukadal og
verið 94 ára, er hann dó, en það gerðist
á hátíð Marteins biskups á 10. vetri eft-
ir dauða ísleifs biskups en þá hefði
Hallur verið 94 ára og hlyti því að vera
fæddur árið 995. Skírn hans hefði því
farið fram sumarið 998 og kristnitakan
orðið ári síðar, eða 999. Enda segir Ari,
að sama sumarið og kristnitakan fór
fram hafi, að sögn Sæmundar prests,
Ólafur Tryggvason fallið. Sæmundur
hafi hér verið á annarri skoðun en
Ari og haifi leiðrébt þetta, er Ari sýndi
honum handritið.
G egn þessari skoðun setti Björn
M. Ólsen hins vegar fram þau rök, að
upplýsingarnar um aldur Halls þyrfti
alls ekki að túlka eins og Guðbrandur
hefði gert. Björn leit svo á málið, að
Hallur hefði getað verið fæddur um
haustið 995 þar sem hann deyr 11. okt.
1189 og er þá ekki þriggja vetra fyrr en
haustið 998 og er það fram til næsta
hausts 999. Á þennan hátt geti hann
verið skírður 999, einum vetri fyrir
k-istnitöku. Grein sína um þetta skrif-
aði B.M.ó. í Aarbþger for nordisk old-
kyndighed og historie 1878 og síðan
hetur engin alvarleg tilraun verið gerð
til að hnekkja kristnitökuártalinu 1000,
fyrr en nú nýverið í ritgerð sem Ólaf-
ía Einarsdóttir hefur látið frá sér fara
og hlotið doktorsnafnbót fyrir frá há-
skólanum í Lundi. (Ólafia Einarsdóttir:
Studier i kronologisk metode i tidlig is-
landsk historieskrivning. 1964).
amkvæmt skoðun Ólafíu fór
kristnitakan fram árið 999 og sama ár,
einnig 999, féll ólafur Tryggvason. Að
áliti Ólafíu liggur þannig í þessu, að
Ari reiknaði með nýársdegi 1. septem-
ber. Hann segir, að árið 1000 hafi Ól-
afur Tryggvason fallið, en það gerðist
9. september samkvæmt tilfærðum
heimildum. Sama sumarið, en reyndar
fyrr um sumarið, var kristni lögtekin
og samkvæmt tímatali Ara var það ár-
ið 999. Samkvæmt okkar tímatali hafa
þó báðir atburðirnir gerzt árið 999, þar
eð við miðum nýársdag við 1. janúar.
Hverjar eru svo höfuðröksemdir
Ólafíu fyrir því, að Ari hafi miðað ný-
ársdag við 1. september:
1) Ari hafi notatf kirkjusögu Beda
prests, sem noti í þessu riti 1. septem-
ber sem nýársdag.
2) Með þessu móti verði skiljan-
Iegra, að Ari ársetji ekki kristnifök-
una öðruvísi en í sambandi við fall
Ólafs Tryggvasonar. Hann vilji hafa
auðvelda tölu til að reikna frá og 1000
sé mun þægilegri tala en 999. Þetta
skýri hvers vegna hann noti erlendan
atburð, fall Ólafs Tryggvasonar, í stað
kristnitökunnar sem viðmiðunarár.
Enda sé það í samræmi við það, að
Ari byggi bók sína upp aritmetiskt.
Hann tilfæri nokkur aðalártöl, fyrst
og fremst 870, 1000 og 1120. 999 muni
fara illa á slíkri talnaröð.
Framhald á blaðsíðu 10