Lesbók Morgunblaðsins - 14.05.1967, Blaðsíða 13

Skýringar:
H = svefnherbergi
S = stofur
A = atríum, lokaður garður
G = gangur
B = húsbóndaherbergi
BST = borSstofa
E = eldhús
I> = þvottahús
X = geymsla og hiti
C = bilskúr
Mörgum hefur þótt eftirsjá að íslenzka
burstabœjarstílnum og eins og kunnugt er,
hefur verið reynt að endurvekja hann nú á
steinsteypuöldinni. Frekar verða þær til-
raunir að teljast misheppnaðar.
Það er athyglisvert að nútíma arkitektar
útlendir, grípa stundum til einhverskonar
afbrigðts af burstastít og nota hann þá mjög
frjálslega sem skreytingu eða iil þess að
gefa húsum svip.
Á meðfylgjandi mynd af bandarísku ein-
býlishúsi, sést hvemig arkitektinn notar
þrjár burstir og myndar með þeim þakið
á hluta hússins, sem að öðru leyti er venju-
legt, nýtizku hús á einni hæð. Fyrir utan
burstimar þrjár er þakið flatt.
Þetta er svokallað atriumhús; það er að
lokaður garður myndast í miðju hússins
og snúa að honum glerveggir á þrjá vegu.
Húsið er annars nokkuð dœmigert fyrir
bandarisk hús af þessu tagi; stofumar tvær,
(Family room og Living room). Eldhúsið
stórt og eldavélin höfð í „eyju" á miðju
gólfi. Eins og venjúlega hjá Bandaríkja-
mönnum, er vel í lagt hvað baðherbergi
snertir. Þau em þrjú, eitt við hvert svefn-
herbergi, og salerni eru samtals fjögur.
• ni £3
B f X BST 3 l.qj B h i Jfl X
P . ll=nin=r

var okkar elztur, fór margar ferðir
suður, venjulega með 5 hesta í lest.
Hann náði bæði í timbur og þakjárn
og það var áreiðanlega fyrsta þakjárn-
ið, sem hingað barst.
að var jafnað í rústunum og
byggð kassabygging úr timburgrind og
klætt á með járni. Við krakkarnir unn-
um að því að reita mosa, sem notað-
ur var í einangrun. Áfast við þetta hús
var byggður skúr og hánn notaður fyr-
ir fjós veturinn eftir. Það gekk vel
að drífa byggingarnar upp. Það var
allt komið upp um réttir, enda lagð-
ist þá í rigningar. Nú voru höfð laus
rúm í fyrsta sinn; áður höfðu þau ver-
ið fastur hluti af baðstofunni eins og
jafnan tíðkaðist. Menn höfðu mikla trú
á þakjárninu, en hallinn var hafður of
lítill á þakinu og sennilega hefur járn-
ið verið of lítið skarað því það bar
á leka. Gamla baðstofan hefði ekki lek-
ið dropa enda með vallgrónu, þykku
þaki. Bakatil var svo búið til eldhús
og eitt eða tvö herbergi. Það voru marg-
víslegar breyting0x, sem þessa atburð-
ur hafði í för með sér, meðal annars
kom þá eldamaskína í fyrsta sinn í
bæinn. Ég vissi að sjálfsögðu ekki
hvað þetta kostaði, né heldur hvernig
farið var að því að kaupa allt þetta
efni.
Víða komu sprungur í jörð og til
dæmis kom stór gjá, þriggja eða fjög-
urra metra djúp í brekkuna ofan við
bæinn. Við krakkarnir lékum okkur oft
í henni. Síðar seig hún saman en samt
sézt ennþá móti fyrir henni.
S vo var það hálfum mánuði
seinna eða þar um bil, að gerði feikna
jarðskjálfta neðar í sýslunni, einkum
í Ölfusinu. Eiríkur bróðir minn var
þá á ferð með baggahesta undir Ingólfs-
fjalli og kvað mikil grjóthrun hafa orð-
ið úr fjallinu. Hann var í áningar-
stað, líklega við Kögunarhól. Þessi
jarðskjálfti náði mjög lítið upp í
Kreppa en þó mín ég að við vöknuð-
um í skýlinu okkar og urðum vör við
titring.
ÉC HRÓPAÐI
Framhald af bls. 3
ar og brestirnir í jörðinni bergmái-
uðu úr einum fjallshnjúk í annan
svo að sums staðar heyrðist ekki
mannsmál, og alla nóttina var sem
jörðin léki á þræði. Fólkið stóð úti
um jörðina í hópum, lostið ótta og
skelfingu og fól sig guði. Þráðu
menn þá ekki annað meira en birta
tæki af degi. Má það furðu heita,
að ístöðulítið kvenfólk missti ekki
vitið.“
B ærinn í Arnarbæli gjörféll. Ofn i
baðstofu, nærri mannhæðarhár kastað-
ist tólf álnir frá suðri til norðurs að
afturkastinu, og maður, sem sat á hey-
sátu, kastaðist langt af henni í sömu
átt. Allt var í graut, grjót og torf,
amboð og ínnanstokksmunir. Dallar úr
búrinu voru jafnvel komnir út í sálu-
hlið. Bæjaþorp í miðju Ölfusi féll allt
í rúst; á Krókólfsstöðum féll eins og
á nálægum bæjum, hver bygging til
grunna. Kippurinn kom þar svo snöggt
og sviplega, að engin bylgjuhreyfing
fannst, en allt lá í beðju á einu augna-
bliki. Um kvöldið er kippirnir hófust,
höfðu menn allir á Krókólfsstöðum flutt
sig út í heygarð og lagt sig til svefns
þar í heyinu. En er aðalkippurinn kom,
köstuðust menn hver um annan og hver
ofan á annan og engum manni var stætt.
E ftir skaðræðiskippinn heyrðist
um alla byggðina í hálfa aðra klukku-
stund ógurlegur niður og þytur, eins
og mesta fossfall. Voru margir hræddir
um, að jarðeldur væri upp kominn, en
fyrir austan Varmá héldu sumir, að
sjórinn væri að brjótast inn á slétt-
lendið. í fyrstu var þyturinn að heyra
eins og org í gufuskipspípum með ógur-
legum þyt. Ólæti voru öll af hver ein-
um miklum, sem hafði myndazt við
kippinn ofan við Hveragerði. Næsta
morgun, þegar birti, sáu menn að reykj-
armökkurinn stóð upp úr hvernum
jafnhátt Reykjarfjalli og innan í mökkn-
um sást gufustrókur spýtast upp.
Björn Jónsson ritstjóri ísafoldar lýsti
ástandinu svo eftir ferð um lands-
skj álf tasvæðið;
„Einkennileg sjón er, hvar sem
komið er um landsskjálftasvæðið, öll
tjöldin og bráðabirgðaskýlin úti um
túnin. Sums staðar ekki annað en
það, að lagðir séu bútar af brotnum
máttarviðum úr bæjarhúsunum hver
ofan á annan, svo sem álnarhátt og
síðan flatreft yfir. Skriðið þar inn
á fjórum fótum og legið þar í flet-
um. Tjöldin viða ekki annað en
samansaumuð brekán og ábreiður en
reft einhvem veginn undir tjald-
grindarmynd. En dreift út um völlinn
allt i kring búsáhöldum, hylkjum og
ílátum, brotnum og heilum. Börn að
leika sér þar innan um eins og ekk-
ert væri um að vera, en fullorðnir
hafa nóg að gera að laga og bæta
það, sem laga verður, eða sinna bú-
verkum."
E ins og nærri má geta stóð marg-
ur maðurinn heldur illa uppi eftir þessi
ósköp og hófust fljótlega víða um land
samtök til þess að aðstoða þá, sem
verst höfðu orðið úti. Hver sveitin af
annarri lét hjálp í té eftir frenvsta megni.
Verkafólk úr Reykjavík var sent austur
og menn úr fjarlægum sveitum komu
til hjálpar. Þá var og stofnaður sam-
skotasjóður til að veita aðstoð að-
þrengdu fólki. Það þótti og tíðindum
sæta, að hans hátign konungurinn, gaf
úr sínum eigin sjóði tvö þúsund krón-
ur og hennar hátign drottningin, eitt
þúsund krónur. Um þessar mundir voru
Rússnesku keisarahjónin stödd í Fre-
densborg og gáfu þau fjögur þúsund
krónur, þegar þau heyrðu inn náttúru-
hamfarirnar, en móðir Rússakeisara,
María Fedorofa gaf þrjú þúsund krón-
ur.
J arðskjálftinn fannst raunar víðaf
en á Suðurlandsundirlendinu. Hreyfing-
arnar fundust allt austur í Hornafjörð,
á Reykjanesskaga og í Borgarfirði voru
kippirnir allsnarpir og töluvert kvað
að stærstu kippunum í Dalasýslu og á
Vestfjörðum. Jarðskjálftinn fannst einn-
ig á vestanverðu Norðurlandi, en þar
gætti hans samt mjög lítið.
Fyrir 160 árum
Rak þá niður svo mikinn snjó fyrir
austan fjall, að varla varð kornizt millx
næstu bæja. Tók þar og víðast fyrir
jarðir, en hér um kring voru alltaf snöp
nokkur, en gaf sjaldan að standa á.
Frost voru þá bæði hörð og langvinn,
svo lagði alla firði, og af Valhúsinu
sást hvergi í auðan sjó. Riðu menn sá
og runnu alla firði innanverða þvers
og langs. Þessi veðrátta varði allt fram
að jafndægrum, þá kom æskilegur bati,
og hefur það góða veður varað allt til
fyrir skemmstu. Nú eru komin af ur
frost og kuldar.
(Úr bréfi Geirs biskups 17. apríl 1807)
14. maí 1967
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 13