Lesbók Morgunblaðsins - 04.06.1967, Síða 8

Hugrekki hans var viðbrugðið
Myndir og greSn um IdtSnn heSðursmann
.
: x:
: : :

Konrad Adenauer í rósagarðinum sínum í Rhöndorf,
að var í sexstrendu garðhúsi með
gluggum úr gleri, sem Konrad Adenauer
sat við skriftir og samdí þriðja bindi af
endiurminningum sínum. í þessu sama
húsi sátum við að tala saman þegar
hann lítur upp og segir: „Getið þér
gizkað á það hvílíka hugdirfsku þarf
til að semja þessar endurminningar og
að segja ætíð það sem sannast er, þrátt
fyrir allt?“ Honum hafði fundizt, að
hann mundi ekki framar eiga að lifa
komu vorsins, en allt um það varð hon-
um að ósk sinni — hann lifði fram á
vor. Blóm spruttu úti, hvert í kapp við
annað, og lengra frá gat að líta Rínar-
gljúfur, þessa skáldlegu sýn.
Maðurinn sem mótaði sambandslýð-
veldið er nú allur, hann hné undir
byrði sem orðin var of þung: ótta sín-
um við að gert yrði samband milli
Austursins og Vestursins á kostnað
I»ýzkalands. Hann óttaðist líka, að gerð-
ur yrði sá samningur um bann gegn
útbreiðslu kjarnorkuvopna, sem honum
þótti jafngilda Versalasamningnum, en
þriðja áhyggjuefni hans var vantrú á
það, að hin nýja skólaskipun kæmi að
fullum notum. Nú vex upp í Þýzkalandi
ný kynslóð, sem er langt frá því að
vera jafn vel upp frædd og sama kyn-
slóð í Frakklandi. Auk þess var honum
mikið í mun að geta lokið þessu þriðja
ibindi. Það er sárt að hljóta að deyja frá
þvílíkum verkefnum óleystum.
Frönsk kona gaf honum he'iffursimerki
manns aíns, som barizt hafffi
í styrjöldinini 1914—1918.
Adenauer áleit að bezta ráðið til
að tryggja þeim þjóðum öryggi, sem eru
nágrannar Þýzkalands að vestan, væri
að stofna Bandaríki Evrópulanda. Hann
var, í sannleika sagt, einn hinna fremstu
af þeim sem stofna vilja til varanlegs
samkomulags með þjóðum Evrópu,
hvatamaður þess að álfan gengi í banda-
lag.
Hann var líka framúrskarandi verk-
maður. „Ég lagði mér á minni“, segir
hann, „ráðið sem faðir minn gaf mér
einu sinni: „Þegar þú ert að vinna“,
sagði hann, „skaltu aldrei líta upp, og
ekki þó að byssukúla þjóti þér um eyr-
un‘.“
18. apríl 1951 var undirritaður með
hátíðlegri athöfn í Klukkusalnum í ut-
lanríkiismálaráðuneyti Frakklands sátt-
málinn um kola- og stálsamsteypuna.
Er Adenauer kom heim í hótel sitt frá
þessum fundi, fann hann á borðinu bréf
og í því heiðursmerki fransks hermanns
sem barizt hafði í stríðinu 1‘914—1918.
Sendandinn var ungur kvenstúdent í
París. Bréfið, sem þesisu fylgdi, var svo-
hljóðandi: „Faðir minn dó þegar lokið
var þessari miklu styrjöld, sem hann
barðist í frá upphafi til enda. Mig lang-
ar til að biðja yður, herra kanslari, að
þiggja af mér þetta heiðursmerki, sem
verið hefur í eigu franisks hermanns . . .
Með þessu vil ég iáta í ljós þá von, að
takast megi sættir milli þessara tveggja
þjóða, sem á liðnum öldum hafa orðið
að þola svo margt illt hvor af annarri".
Adenauer varð meira en undrandi. En
alla tíð eftir það þótti honum sem þetta
boðaði einlægan vilja Frakka til sátta
og samkom.ulags við Þýzkaland.
„Þetta þykir mér vænzt um af því
öllu“, sagði hann við mig eitt kvöld,
þegar hann var að minnast ýmislegs af
því sem á dagana hafði drifið.
□
H eimilislæknir kanslarans, sem
lengi hafði stundað hann, Ella Bebber
Buch, vildi að hann færi á spítala sein-
ast, en Adenauer, sem alltaf hafði verið
einþykkur, afsagði að fara að heiman,
því hann þóttist finna það á sér, að ef
hann færi, kæmi hann aldrei aftur.
Hann vildi vera kyrr í Rhöndorf og
deyja þar innan um rósirnar sínar, ef
guð vildi unna honum þess. Það var í
Rhöndorf, sem hann fékk hæli, eftir að
nazistar höfðu hrakið hann frá ættborg
hans, Köln. Þeim nægði ekki að svipta
hann stöðu sinni — hann var borgar-
stjóri í Köln — heldur var honum bann-
að að láta sjá sig í lögsagnarumdæmi
hennar í 16 ár — frá 1917 til 1933 hafði
hann haft æðstu völd í þessari miklu
borg. Nú brá honum öðruvísi. Múgurinn
gerði að honum óp ef hann sást á götu.
SS-menn tónuðu um leið og þeir lömdu
járnvörðum hælunum niður í grjótið
á spásséringunni: „Einn eyri fyrir Ad-
enauer". Og borgarstjórinn, sem kosinn
hafði verið í stað hans, skrifaði honum
21. marz svolátandi: „Þér eruð glæpa-
maður, herra Adenauer". — „Það er ekki
auðvelt að komast hjá því að fyllast við-
bjóði og fyrirlitning.u á sumum mönn-
um við að kynnast þeim“, segir Aden-
auer að lokum.
mt að sem honum sárnaði mest var
að vita konu sína verða fyrir ókurteisi
og árásum. Á þeim nóvem-berdegi er þau
voru gripin af Gestapo, skildist Aden-
auer hve hlálega herfileg ýmis tildrög
geta orðið. „Gerið nú enga skömm af
yður“, sagði útsendari Gestapo um leið
og hann lokaði að honum fangelsisklef-
anum. „Þér sem eruð orðinn 68 ára,
ættuð að vera búinn að læra“. Það
voru tekin af honum axlaböndin, reim-
arnar úr skónum, og hnífurinn hans.
Nú virtist fokið í öll skjól, öll sund
lokuð. Og meðan á þessari ömurlegu
fangelsisvist stóð, áttu þau hjónin silf-
urbrúðkaup. En svo kom að því að fang-
elsisdyrnar opnuðust. „Bíðið þér dálítið
við“, sagði sá sem opnaði, „afgreiðslu-
maðurinn er ekki viðistaddur“. „Eftir
•hverju á ég að bíða?“ spurði Adenauer.
„Við ætlum að skila axlaböndunum“.
„Það skuluð þið ekki gera“, svaraði
hann. Þar stóð hann sem þvara frammi
fyrir nautheimsku Gestapo-lögreglunn-
ar.
•: að má með sanni kalla þetta
óvenjulegan æviferil. Við lok hinnar
síðari heimsstyrjaldar bað yfirmaður
bandaríska setuliðsins í Köln, Hyles
undirofursti, Adenauer að koma aftur
til Köln og gerast borgarstjóri. Borgin
var þá auð að mönnum og öll í rústum.
Hann gegndi þessu kalli, að taka við
þessum líka þokkalega arfi Hitlers,
þessari háborg Gestapo, sem nú var
yfirgefin af þeim, „þessu ræningjabæli“,
sem hann kallaði borgina. Borgarskrif-
stofurnar voru auðar og tómar, skjöl
dreifð um allt eða fokin út í veður og
vind, rottur nöguðu það sem eftir var
af stöflunum. Á borði sem háttsett-
ur embættismaður hafði haft, sá Aden-
auer kertastjaka úr eir. Hvar hafði
honum verið stolið? Adenauer tók hann
og fór með hann heim til sín, í R'hön-
dorf. „Ég vil hafa hann fyrir augum
á hverjum degi, svo hann minni mig
á rangindi og kvalir hins liðna“.
Kona Adenauers dó. Hún hafði ekki
þolað misþyrmingarnar í fangelsinu í
Brauweller. Við þekktum hana nóg til
þess að vita hve viðkvæm hún var og
Isftirlætisútsýni hans: Niffur eftir Rín.
Adenauer a fcrmingaraldri.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
4. júní 1967