Lesbók Morgunblaðsins - 04.06.1967, Side 13

MINNZT SÉRA BRANDS TÓMASSONAR
í ÁSUM - EFTIR SÉRA CÍSLA BRYNJÓLFSSON
Enda þótt sögusviffið í þessari grein breiðist alllangt út fyrir sjónhring Jóns
Sverrissonar meðan hann var að alast upr í Meðallandi, má skoða hana sem
einskonar framhld af frásögnum hans — Myndum úr Meðallandi — sem birtust í
16. tölublaði Lesbókar.
Við þá grein skal gerð eftirfarandi leiðrérting: f myndatexta var Sigurbergur
Einarsson í Fjósakoti nefndur Sigurfinnur.
Sömuleiðis fór fram guðsþjónustugjörð
að Reyni miðvikudag 10. þ. mán., margt
fclk, þó óveður.
Miðvikud. 17. þ. mán.: Guðsþjónustu-
gjörð að Dyrhólum — full kirkja af
fólki.
Þessi messuskýrsla sýnir hvernig sr.
Brandur þjónaði Guði og söfnuðum hans
í Skaftárþinigi austan og vestan Mýrdals
sands. — Auk þess sem greinir í skýrsl-
unni, segist sr. Brandur hafa leyft sér
„að messa á þrettándanum, sem þó er
aftekinn með lögum sem messudagur,
en þareð verkahringur minn nú er svo
afar-víðlendur og kirkjurnar 7, sem ég
Kirkjugarðurinn í Ásum.
þjóna, og í annan stað þareð þetta var
samkomulag prests og safnaðar og Dyr-
hólakirkja áminnstan dag full af fólki,
vona ég að herra biskupinn líti á ástæð-
urnar og sjái um að ég ekki verði vítt-
ur fyrir þetta fyrirtæki".
M
ifJ. annfagnaðurinn, sem getið er
um í messuskýrslunni að valdið hafi
messuíalli í Ásum á 20. sunnudegi eftir
trinitatis, er eflaust brúðkaup þeirra
Hallfríðar prestsdóttur og Magnúsar
Sigurðssonar, sem þá var vinnumaður
í Ásum. Þau voru foreldrar Guðbrands
Kirkjugarðurinn á Búiandi.
Séra Brandur Tómasson.
vínsölustjóra. En sjálfsagt hefur hinn
fátæka Ásaklerk ekki órað fyrir því að
dóttursonur hans yrði æðsta ráð yfir
öilu áíengi íslands. — önnur messuföll
í skýrslunni eru flest óviðráðanleg af
völdum óveðra og ófærðar, sem hindrar
söfnuðinn í að koma þrátt fyrir mikla
og almenna kirkjurækni. Sjálfur lætur
klerkur sig ekki vanta.
Ailir, sem nokkuð þekkja til staðhátta
austur þar, geta ráðið í hvert þrekvirki
það hefur verið að rækja prestsþjónustu
í Skaftárþingi á þessum tima, með þeim
hætti sem skýrslan ber með sér. Eitt
dæmi um það, hvern vaskleik sr. Brand-
ur sýndi í starfi sínu, nefnir sr. Þór-
hallur Bjarnarson í Kirkjublaði sínu, er
hann minntist hans látins: Maður í Ása-
sókn bað prest að jarða fyrir sig á laug-
ardegi, en messa var boðuð daginn eftir
á Sólheimum. Sr. Brandur brást vel við
beiðni mannsins, jarðsöng, skírði barn
á eftir annarsstaðar og lagði síðan á
Mýrdalssand í náttmyrkri og vonzku-
veðrL Náði hann að Sólheimum til messu
gerðar í tæka tið. Þetta var á þorra.
Taiið var að þetta hefði verið gert
a£ glettni við prest og til að gera honum
ei fiðara með að rækja þjónustuna í Mýr.
dalnum.
En hvað sem um það er, kunnu sókn-
arbörn sr. Brands vel að meta kosti hans
og báru til hans óblandna hlýju sakir
hjartagæzku hans og ljúfmennsku. Og
svo mikið er víst að hjálpsamir reynd-
ust þeir honum og freistuðu að rétta við
hag hans, þótt lítt stoðaði.
Skúií fræðimaður Helgason segist
hafa heyrt frá því sagt, að eitt sinn sem
oftar voru Skaftfellingar í kaupstaðar-
ferð úti á Eyrarbakka. Gekk þá einn
þeirra í búðina og mælti stundarhátt:
„Hvað skuldar Brandur prestur hér?“
Höfðu bændur samtök um að greiða
skuld hans, svo að hann fengi úttekt
eins og aðrir.
c
íra Brandur Tómasson varð ekki
gamall. Hann andaðist 54 ára á miðju
sumri 1891. Það var á sunnudegi og
messa boðuð í Ásum en varð eigi af.
Prestur bað að lesið yrði úr Vídalín, ef
fólk kæmi til kirkju. Þetta var 8. helgi
eftir trinitatis, guðspjallið: Mattheus 7.
Um falsspámenn: Gætið yðar fyrir fals-
spámönnum, sem koma til yðar í sauðar-
klæðum en eru hið innra glefsandi varg-
ar . . .
Ekki er nú vitað hvort nokkur varð
til þess að lesa Tungumönnum Jóns-
bókarlesturinn þennan eftirminnilega
sunnudag, svo að það er með öllu óvíst
að þeir hafi fengið að heyra útleggingu
Meistara Jóns á því hversu „hræsnin
gjörir alla Guðs þjónkan ónýta í hans
augliti“. Hins vegar þurftu sóknarbörn
Ásaprestakalls ekki að fara í neinar
grafgötur með það, að ekkert hafði stað.
ið fjær skapi þeirra látna sálnahirðis en
breiða gæru yfirdrepsskaparins yfir
mannlegan breyskleika.
Séð inn eftir kirkjugólfinu. Á myndinni að neðan
eru munkamir við söng.
Suðausturhlið kirkjunnar og gluggar hliðaikapellunnar.
Grunnflötur kirkjunnar.
Sumstaðar úti í löndum virðast menn efins um að til sé hin
EINA SANNA AÐFERÐ í kirkjubyggingum. Sumir ágætir arki-
tektar bafa haldið þeirri skoðun fram, að í kirkjubyggingum gef-
ist þeim miklu meira svigrúm til frjálsnar sköpunar og þess að
láta hugmyndaflugið fá að njóta sín. Það er af ýmsum ástæð*
um nokkuð bundið, hvernig íbúðarhús verður að vera, sömu-
leiðis verzlunarhúsnæði, eða skóli. En um kirkjubyggingu gegnir
öðru máli. Þá kemur tU álita, hvort kirkjan á einungis að vera
Ihús fyrir söfnuðinn, þar sem hann kemur saman tU guðsþjón-
ustu, eða hvort hún á að vera annað og meira: Listaverk, sem
vekur lotningu, eða jafnvel minnismerki um einhverja látna
trúarhetju. Allt um það, sýnist þarna vera mikið svigrúm fyrir
byggingarlistina, eins og sagan raunar sannar. A meðfylgjandi
myndum sést ný kirkja, sem byggð hefur verið í Sviss, og höfund-
ernir eru nokkriir arkitektar frá Ziirich. Þarna er um leið byggt
yfir klausturskóla og á kirkjan í senn að rúma starfsemi skólans
6VO og guðsþjónustur. Hér eru aUar línur bognar; meginskip
kirkjunnax er sporöskjulagað og þó óreglulegt í lögun eins og
grunnmyndin sýnir. Að innan er kirkjan
úr ljósri eik, en anrnars er hún hlaðin úr
steinum og múru? með mjög grófri
áferð. Veggimir eru þannig gerðir, að
þeir þynnast eftir þvi sem þeir hækka.
Hvernig væri að byggja eins og eina
4. júni 1967
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 13