Lesbók Morgunblaðsins - 24.09.1967, Side 4

Laugar í Suður-Þingeyjarsýslu þar sem Sigurjón Friðjónsson átti lengst heima.
aðeins skynvilla mín?
Allt sem mér hefir birzt
endurspeglun míns eigin vilja?
Einskonar hilling?
— Ó, hversu sál mín er þyrst.
Ljóðlínumar eru stuttar og áleitnar:
Einmana.
Harmur sem bjarg.
E nda þótt ljóðræn skynjun og
rómantík sitji í fyrirrúmi hjá Sigur-
jóni, veltir hann oft fyrir sér vandamál-
um fornum og nýjum. Og það er ekki
síst sú tilhneiging hans, sem veldur því
að ljóðheimur hans tekur þeim þroska
með árunum, sem forðar honum frá
gleymsku og sinnuleysi. Ljóðið Móðir, er
vel þess virði að geymast í minni. í>að er
ort af sömu goðbornu einlægni og
Mamma ætlar að sofna, eftir Davíð
Stefánsson:
Það rökkvar hægt og hljóðnar.
Þú hlýtur stundarfrið.
Og litlar, ljósar varir
þú leggur brjóstið við.
Þú gleymir þreytu og þykkju
og þungri, duldri sorg.
Og loginn helgi leiftrar
og lýsir hugarborg.
Með þökk í þagnarhljóði
þú þrýstir vör á kinn.
Af ósýnd leggur ljóma
á litla drenginn þinn.
Þó falli margt í fyrnsku
og fjölgi hríðarél;
þó líði langt á æfi
þann ljóma man hann vel.
Eða Hið eilífa vor, sem birtist í þriðja
bindi Heyrði ég í hamrinum:
Uppspretta er til við andans tind
Ástú’ð heitir sú tæra lind.
Stundum gróður, er grær við trega,
þar glitrar í hvömmunum ýmislega.
Og lindarniður um lífsins spor
leikur sem heit um eilíft vor.
Heyrði ég í hamrinum, er ekki ein
þeirra bóka, sem lyftast í hæðir vegna
óvéfengjanlegra snilldartaka höfundar
síns; hún er aftur á móti í þeim flokki
bóka, sem ljóma og skína í þokka sín-
um fyrir það að heilsteyptur maður sýn-
ir þar sitt góða handbragð.
E itt af því athyglisverðasta, sem
liggur eftir Sigurjón er Skriftamál ein-
setumannsins, gefin út á Akureyri 1929.
Skriftamálin eru sambland af ljóðum í
óbundnu máli og lífsspeki höfundar,
stundum er erfitt að greina á milli, og
þa’ð er þá sem verkið rís hæst:
Þú vitjaðir mín í myrkri. Ég heyrði
fótatak þitt í næturkyrrð.
Og í sálu minni er mikill fögnuður.
Og mikil sorg.
heimkynna þinna.
Því langan veg á ég ógenginn til
En sá, er þú hefir snert með dýrðar-
sprota þínum er merktur þér.
1 veikleika og þrá. —
Qg í trú, von og kærleika. —
Merktur þér.
(Návist hins ósýnilega)
Upphaf bókarinnar gæti verið eftir
nútímaskáld, svo skylt er það mörgu
nýstórlegu í bókmenntunum hvað fram-
setningu varðar:
Blótt. Allt loftið blátt. Dökkblátt; fagur-
blátt. Og í þessu bláa hafi sindrandi
sólkringla yfir heiðarbrún.
Eg leita að orðum og eg finn lengi
ekki anna'ð en þetta: Blátt; dökkblátt;
fagurblátt. Og sindrandi sólkringla yfir
lágri heiðarbrún — eins og hún væri á
næstu grösum.
Svo tínast orðin að: Þögn. Unaður.
Sumardýrð. Helgidagskyrrð.
I þessu verki glímir skáldið við gátur
lifsins. Hann segir: „Liðin æfi er á að
sjá stutt eins og andartak. En hið
ókomna er eins og haf, þar sem hvergi
sér til landa.“ Og í Niðurlagi, ávarpar
hann „hinn mikla og dularfulla", og
lýkur bókinni á þessum orðum: „Og
ég hefi lært að finna hina dásamlegu
hvíld við hjarta þitt. — — Einstaka
sinnum — — —.“ Þannig endar þetta
einstæða iitla kver Sigurjóns Pri'ðjóns-
sonar með játningu, sem þó er blandin
efa: „Einstaka sinnum.“ Það hlýtur að
hafa komið á óvart víða að sjá þessa
bók eftir skáldið, sem árinu áður gaf
út Ljóðmæli.
S igurjón Friðjónsson átti enn eftir
að koma á óvart. Árið 1943 sendi hann
fró sér Barnið á götunni, safn kvæða,
ævintýra og þátta. Ljóðaflokkurinn, sem
bókin dregur nafn af, er óríma'ður, og
það voru alls ekki svo lítil tíðindi á þeim
tíma. Ljóðin eru í sársaukafullum tón
og haldin feigðarkennd. Auðfundið er
að skáldinu þykir nú farið að halla und-
an fæti, en það tekur því með karl-
mennsku, og lætur sig dreyma:
um nýtt vor.
Á nýrri og mildari jörð.
Stutt dæmi um vinnubrögð skáldsins
er Stormur:
Stormur.
Hráslagastormur.
Bleikir möar, holt og rindar.
Og lífið hljótt.
Daúðinn hávaðasamur.
Snjór í lautum og giljum;
mörauður af ryki.
Og í snjónum lauf á víð og dreif;
gulnuð og blaut.
Og fræ á stangli.
Og i breiðum.----------
Nokkur þeirra munu vaxa næsta vor.
Lifa.
Og gróa —
Og önnur munu visna. ' -
Önnur og miklu fleiri munu visna.
Því að herra lífsins er sóunarsamur
— svo að hjarta rnitt skelfur við.-----
Pramhald á bls. 6
— Hváð hefur hann fyrir stafni?
— Ég sé það ógreinilega. Hann er ein-
hvers staðar þarna til hægri. Bíddu dá-
lítið. (Þögn) Nei, ég sé það ekki.
— Stattu hérna heldur.
— Það verður ekkert betra.
— Reyndu.
(Þögn)
— Nei, ég sé ekkert.
(Þögn)
— Hvað er þetta þarna til hægri?
— Rúmið og eitthvert hengi.
— Er hann bakvið hengið?
— Ég veit ekki, kannske bakvið rúm-
ið.
— Stendur rúmið ekki við vegginn?
— Veggurinn er lengra í burtu.
— Hann hefur kannske lagt sig aftur?
— Ég sé það ekki. (Þögn) Nú kemur
hann aftur fram á gólfið. Hann heldur
á bók í hendinni. Hann opnar hana. Nú
leggur hann hana á borðfð.
(Þögn)
— Er hann að lesa?
— Nei, hann stendur þarna og rýnir
í bókina.
— Er hann ennþá í morgunsloppnum?
— Nú gengur hann út að glugganum.
(Þögn)
— Hvað er hann að gera?
«— Hann hallar undir flatt og heldur
lófanum að hægri kinninni.
— Hann hefur tannpínu? (Þögn) Hef-
ur hann tannpínu?
— Ég held ekki. Hann er að hugsa.
— Hvað er sjáanlegt úr glugganum?
— Húsið á móti.
— Er nokkur þar?
— Ég sé það ekki, hann byrgir út-
sýnið. (Þögn) Það hangir þvottur í ein-
um glugganum.
— Kvenfatnaður?
— Ég sé einar karlmannsnærbuxur.
— Sést nokkur í glugganum?
— Nú gekk hann aftur fram á gólf-
ið. Hann fer að borðinu. Hann setur
gleraugun á sig.
— Sést enginn í glugganum á móti?
— Nei, aðeins einar karlmannsnær-
buxur, skyrta og tvennir sokkar. (Þögn)
Nú sezt hann. Hann opnar bókina.
— Er hann ennþá í morgunsloppnum?
(Þögn)
— Hann er áð leita að einhverju í
bókinni. (Þögn) Það var póstkort. Hann
les það. Lítur upp. Tekur af sér gler-
augun. Horfir á kortið.
— Sérðu, hvaða mynd er á því?
— Ég sé eitthvað blátt.
— Er hann ennþá í morgunsloppnum?
— Hann tekur það ... og stingur því
bakvið rammann á speglinum.
— Hverju?
— Póstkortinu.
—• Hvar?
— Til vinstri fyrir ofan skápinn.
(Þögn) Hann dregur út skúffu. Hann
tekur upp skyrtu . .. nei, peysu ... nei,
skyrtu. Hann leggur hana á borðið.
(Þögn) Starir.
— Á hvað?
— Á skyrtuna. Hann breiðir úr henni.
Hengir hana yfir stólbakið.
(Þögn)
— Nú horfir hann út um gluggann.
Hann hallar undir flatt og heldur lóf-
anum að vinstri kinninni.
— Hann hefur tannpínu.
— Hann fer aftur að borðinu. Setur
Robert Pinget er fæddur í
Genf 1919 af frönskum for-
eldrum. Lauk lögfræðinámi
1946, en yfirgaf föðurhúsin
fjórum árum síðar og gerðist
málari og blaðamaður. Fyrsta
bók hans kom út á frönsku
1951 og síðan hver bókin af
annarri. — Þýð.
á sig gleraugun. Horfir til spegilsins.
Fer úr morgunsloppnum. Hann er nak-
inn. Hann stendur þarna og horfir á
sjálfan sig. Hann þrýstir og þrýstir á
sig.
— Hverju?
— Engu.
(Þögn)
— Hvað er hann að gera?
— Ekkert. Hann virðist vera slæm-
ur í bakinu. Hann nuddar spjaldhrygg-
inn.
— Hvernig lítur hann út?
— Hann er grannur. Loðinn. Hann
setur vinstri fótinn upp á stólinn. (Þögn)
Hann potar undir nöglina á einni tánni.
— Ertu viss um, að enginn sé í glugg-
anum á móti?
— Ég sé það ekki. Hann skyggir á.
— Hefur hann ekki dregið glugga-
tjöldin fyrir?
— Nei.
— Hvað er hann að gera?
— Hann heldur áfram að pota undir
neglurnar á sér. Hann hefur æðahnúta
á öðrum fætinum.
— Sérðu framan á hann?
— Sniðhallt á hlið.
(Þögn)
— Hvaða bók er hann með?
— Hún er gul. (Þögn) Hægri fæti.
(Þögn)
— Hvað stendur þarna við skápinn?
— Ég sé það ekki.
— Sérðu ekki horn á bókahillu?
— Nei. (Þögn) Kannske til hægrL
Þarna við rúmið. Eða milli rúmsins og
veggjarins. Nei, ég sé ekkert. (Þögn)
Hann hefur fundið fílapensil á fætinum.
Hann kroppar og kreistir hann. (Þögn)
Nú sezt hann aftur. Opnar bókina. Styð-
ur olnbogunum á borðið. Hann les.
(Þögn) Hann nuddar spjaldhrygginn.
(Þögn) Einhver hreyfing hins vegar við
götuna. Það hefur verið dregið fyrir
gluggann. (Þögn) Ekkert. (Þögn) Hann
rís á fætur. Tekur af sér gleraugun.
Gengur að speglinum. Seilist eftir póst-
kortinu. Horfir á það. (Þögn) Nú legg-
ur hann bókina frá sér. Hann gengur
að handlauginni.
— Hvar er skálin?
— Til vinstri við gluggann.
(Þögn)
— Hvað er hann að gera?
— Ég held hann sé a'ð kasta af sér
vatni. Jú. Nú skolar hann niður. Hann
hefur mjallhvítan sitjanda. Hann horfir
út um gluggann. Hann gengur alveg út
að glugganum. Hann ...
— Hvað er hann að gera?
— Mér sýnist hann ...
— Hvað sýnist þér? Hvað sýnist þér?
— Hann heldur áfram að hugsa. Hann
styður lófanum undir vinstri kinnina.
(Þögn) Hann fer að rúminu. Hann snýr
til baka að borðinu. Hann fer aftur í
morgunsloppinn. (Þögn) Hann tekur
póstkortið úr bókinni enn á ný. Gengur
að speglinum og stingur því bakvið
rammann. Skoðar sig í speglinum. Klór-
ar sér í höfðinu. (Þögn) Hann gengur
a'ð handlauginni. Tekur flösku. Hellir
einhv.erju í hárið.
— Hárþvottalegi?
— Nei, sennilega einhvers konar hár-
vatni.
(Þögn)
— Hvað gerir hann nú?
4 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
24. september 1967