Lesbók Morgunblaðsins - 08.10.1967, Qupperneq 7

Síðan 1950 hefur enginn gegnt
embætti varaforsætisráðherra í Ind-
landi þar til nú, að Morarji Desai
var falið embætti varaforsætisráð-
herra með fjármálaráðherraembætt-
inu eftir síðustu kosningar í Ind-
landi. Morarji á langan stjórnmála-
feril að baki, hafði verið ráðherra
í 17 ár, þar til Nehru vék honum
ásamt fleirum úr stjórninni árið
1963. Sú ráðstöfun Indiru Gandhi,
forsætisráðherra, að taka Morarji
inn í stjórnina, vakti furðu og ekki
voru menn innan flokksins á eitt
sáttir um, hversu heppileg sú
ákvörðun mundi reynast. Morarji
hefur alla tíð stefnt sjálfur að for-
sætisráðherraembættinu og bauð sig
fram í það embætti á móti Indiru
Gandhi í síðustu kosningum. Að vísu
skipti hann um skoðun daginn eftir
og tilkynnti að hann styddi frú
Gandhi, en Morarji hefur alla tíð
átt andstöðu að mæta innan flokks
síns, Kongressflokksins. Hann hefur
verið talinn ósveigjanlegur í stjórn-
málum, ráðríkur og afturhaldssam-
ur. Og nú óttuðust margir, að ráð-
ríki hans mundi bera ofurliði frjáls-
lyndari stefnu forsætisráðherrans og
stuðningsmanna hennar.
IVIorarji Desai fæddist árið 1896 í
fylkingu Gujurati, og samkvæmt si’ð-
venju þar er hann ætíð ávarpaður með
fornafni sínu. Faðir hans var fátækur
skólakennari, sem framdi sjálfsmorð
þrem dögum fyrir brúðkaup Morarjis.
Morarji var þá 15 ára, en brúðurin
11 ára. Þrátt fyrir giftinguna og dauða
föður síns tókst Morarji að ljúka námi
með aðstoð styrks er honum var veittur.
Hluta styrksins sendi hann samt heim
fjölskyldu sinni til framfæris. Morarji
vandist því snemma á ráðdeild og hóf-
semi.
A ð námi loknu gerðist hann starfs-
maður ríkisins í Bombay. Um þa'ð leyti
varð Gandhi foringi Kongressflokksins
og laðaði marga unga menn til fylgis
við sig. Morarji fór sér þó hægt, var
ekki hrifnæmur. Sagt er, að hann hafi
jafnvel hótað yngri bróður sínum alS
neita honum um fjárhagslega aðstoð, eif
hann hætti skólanámi til að styðja
Gandhi í þjóðemisbaráttunni. Síðar
skipti þó Morarji um skoðun, þegar hon-
um varð ljóst, áð honum sem Indverja
var enginn frami búinn í ríkisþjónust-
unni til jafns við Breta. Opinber starfs-
maður brezkur hafði auk þess sakað
hann um stuðning við Múhameðstrúar-
menn í óeirðum sem urðu í borginni;
þessi ásökun var á röngum forsendum
byggð og Morarji sagði upp stöðu sinni
og hóf virkan þátt í starfi Kongress-
8. október 1967 ---------------------
MORARJI DESAI
varaíorsætisrádherra lndlands
flokksins og gerðist ákafur fylgismaður
Gandhis. Sama ár var hann fangelsaður
í fyrsta sinn, en á næstu 15 árum var
hann þrásinnis handtekinn og mun fang-
elsisdvöl hans í allt nema 7 árum.
Arið 1937 vadð Morarji ráðherra í
Bombay-fylki, en þegar Kongressflokk-
urinn fór úr ríkisstjórn, var hann fang-
elsaður á ný og sat í fangelsi flest stríðs-
árin. Árin 1946 var hann aftur orðinn
ráðherra, og þegar Bombay var lagt nið-
ur sem sérstakt fylki, bauð Nehru hon-
um ráðherrasæti í ríkisstjóminni í New
Delhi. Sagt er, að Morarji hafi talið sig
sjálfsagðan eftirmann Nehrus, og hafði
raunar gert sér vonir um, að Nehru
væri sama sinnis. Afstaða Nehrus varð
þó ljós, þegar hann vék Morarji úr
ráðherraembætti. Morarji sat áfram á
þingi fyrir flokkinn, en tók aldrei til
máls allan þann tíma, er hann var
utan ríkisstjórnarinnar. Segja þeir, sem
kunnugir eru að hann hafi þar hegðað
sér í samræmi við eigin skoðanir um
óbrigðulan flokksaga: geti menn ekki
lýst yfir samþykki, sé betra að þegja
en valda sundurþykkju.
S agt er, að kjör Shastris og Indiru
Gandhi hafi jafnframt verið óbein yfir-
lýsing flokksins um að þeir vildu ekki
Morarji í forsætisráðherraembættið.
Morarji þykir harður og ósveigjanleg-
ur stjórnmálamaður og ósamvinnuþýð-
ur. Honum verður aldrei hvikað frá
ákvörðun, sem hann hefur tekið og er
oftast sannfær'ður um, að hann hafi rétt
fyrir sér í hverju máli. Þeir sem óttuð-
ust nokkurs konar einræði af hans hálfu,
ef hann kæmist til valda sem forsætis-
ráðherra, höfðu nokkuð til síns máls.
Mönnum er enn minnisstæð þingræða,
sem hann hélt í fyrri ráðherratíð sinni,
er hann tilkýnnti þingheimi, er sér-
stakt mál bar á góma, að hann yrði að
sniðganga álit þingmanna jafnvel þótt
samdóma væri, ef hann skynjaði „æðri
vilja“ í málinu. Hann hefur einnig sagt
við einn undirráðherra sinn, sem var
ósammála honum í einhverju smáatrfði:
Ef þú ert ekki sammála, verður þú að
segja af þér. Hann er fljótur að gera
sér grein fyrir kjarna hvers máls og
fljótur að taka afstoðu, hann er sam-
vizkusamur og vandvirkur embættis-
maður og starfslið hans ber honum vel
söguna. Hann kemur fram við það af
fyllstu virðingu og gerir til þess strang-
ar kröfur; hins vegar mimu þeir tæpast
reyna að hafa áhrif á afstöðu hans í
neinu máli. Reynslan hefur kennt þeim,
að þýðingarlaust sé að reyna að fá
Morarji til að skipta um skóðun.
í þingræðum er Morarji ætíð vandur
að virðingu sinni og gætir þess að segja
aldrei neitt særandi eða persónulega
niðrandi um andstæðinga sína. Hann er
slyngur fjármálamaður og talið er, að
hann muni njóta sin betur sem fjármála-
ráðherra nú en í tíð Nehrus, þegar hann
var bundinn í báða skó af framtíðar-
áætlunum fjármálasérfræðinga. Vanda-
málin, sem bfða Morarjis nú, eru erfið
úrlausnar. Langvinnir þurrkar hafa or-
sakað verðhækkanir á öllum sviðum og
verðbólga og samdráttur í iðnaði ógnar
efnahagskerfi Indlands. Fjárlagafrum-
varpið, sem Morarji lagði fram í maí s.L
þótti allstrangt, en hinir raunsærri og
sanngjarnari meðal stjómmálamanna
telja þó, að Morarji hafi ekki átt ann-
ars völ eins og allt var í pottinn búið.
Hann kom einnig á óvart með að lýsa
því yfir, að hann mundi svo fljótt sem
kostur yrði, auka framlög til fjölskyldu-
mála og verklegra framkvæmda. Þykir
Mörarji hér hafa komizt næst því að
viðurkenna réttmæta gagnrýni á gerðir
sínar. En jafnvel andstæðingar Morarjis
setja nú traust sitt á hann sem f jármála-
ráðherra; á efnahagsvandamálunum
verði að taka með festu og því sé
Moraji réttur maður á réttum stað.
IVIorarji gerir ekki síður strangar
kröfur til sjálfs sín en annarra. Sjálfsagi
hans er næstum takmarkalaus. Sjálfur
segir hann, að allt sitt líf hafi hann
stefnt að fullkomnun. Síðustu 45 árin
hef ég unnið markvíst að því að hafna
reiðinni úr huga mínum, en, bætir hann
við, þa’ð var auðveldara meðan ég sat
ekki í ríkisstjórn. Hann er ekki mein-
lætamaður í þess orðs fyllsta skilningi,
en vissum grundvallarreglum £ persónu-1
Framhald á bls. 12
i
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7 ,