Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.1967, Blaðsíða 5

bókin örvaði fleiri til skrifta. Meðal
þeírra var Pekka Lounela, rithöfundur
í hópi 6.-tugsskáldanna og nú for-
stóðumaðuT leiklistardeildar finnska
útvarpsins. Hann ritaði spaugsamt
andsvar, sem hann nefndi „Ollaan sitt-
en suomalaisia“ (Látum okkur þá vera
Finna). — Það var Niiniluoto se-m hélt
því fram, að það væru „örlög rikari en
alirennt gerist“ að vera Finni. Þessa
staðhæíingu hafa menn verið að í-
grunda fram og aftur til þessa dags.
Yngsta kynslóðin hefur risið önd-
verð gegn þessari staðhæfingu m.a.
á þeim forsendum, að engin hætta
steðji að Finnlandi nú á tímum. —
Ekki eru samt allir jafnbjartsýnir .
Til þess að fá sannferðuga heildar-
sýn yfir finnskt þjóðlíf nútímans verð-
ur að hafa í huga nokkrar mikilvægar
staðreyndir. í fyrsta lagi er tungu-
málakritur ekki lengur til nema í
ímyndun örfárra manna; slíkar ímynd-
anir eru óskiijanlegar öllum þorra nú-
tímafólks. í öðru lagi eru samskipti
menntafólks af hvorum tveggja menn-
ingararfi, finnskum og sænskum, já-
kvæð og gróskumikil; í þriðja lagi hef-
ur föðurlandsást yngri kynslóðarinnar
svo breytt um svip, að hinir eldri eiga
oft erfitt að átta sig á, að um föður-
landsást sé að ræða, þótt raunar liggi í
augum uppi, að svo er. Allar þessar
staðreyndir endurspeglast í bókmennt-
unum.
Finn athyglisverðasti þáttur nútíma-
bókmennta hófst haustið 1960 og fjall-
aði um spillingu og óæskilega þróun
verkalýðshreyfingarinnar og stéttafé-
Timo K. Mukka
Cuðmundur Atnfinnsson:
við að má burt blóðug för í Finnlandi:
eft.ir síðustu styrjaldir, eftir hugsjóna-
de.'lur 4. tugs aldarinnar, eftir borgara-
sty"jöldina 1918 sem var einn þáttur
frelsisbaráttunnar og eftir kúgunar-
S'keið keisaraveldisins. Þegar bezt læt-
ur tekur þessi viðleitni okkar á sig
mynd þjóðlegrar sjálfsrýni í því skyni
að leita algildra sanninda um það sem
raunverulega hefur gerzt og hvers
vegna.
Sænska skáldið Per Olof Sundman
fjallar um sannleikann í verkum sín-
um og hvort kleift sé að lesa sannindi
úr staðreyndum. Hann hefur komizt að
þe'tri niðurstöðu, að raunverulegir, ó-
véfengjanlegir atburðir segi okkur ekk-
ert um hvað hafi í rauninni gerzt. En
þjóð sem hefur lifað svo afdrifaríkar
breytingar á svo skömmum tíma, hlýtur
sam.t að spyrja sjálfa sig að því, hvað
hafi í rauninni átt sér stað.
Gagnstætt bókmenntum 6. áratugs
ahdarinnar, sem þóttu of fjarlægar
ráunveruleikanum, hafa bókmenntir
þessa áratugs að vissu leyti orðið meg-
inafl í þjóðlífinu, sem tekur afstöðu
gagnvart atburðum samtímans og verða
af þeim sökum ekki sniðgengnar. íhlut-
un (engagement) er þannig orðið lýkil-
orð bókimenn.ta nútímans. Þetta hefur
stundum í för með sér, að listræn sjón-
armið verða að lúta í lægra haldi, en
ekki nándar nærri eins oft og maður
skyldi ætla. Yngsta skáldakynslóðin,
sem komið hefur fram eftir stríð, hef-
ur m.a. látið sig varða stjórnmál og
ríkjandi huigsjónir stríðsáranna og sjáilf
stæðisbaráttunnar á árunum þar á und-
an — hún hefur skoðað þessa atburði
frá eigin sjónarhóli, en skortir reynslu
og íhlutun hinna eldri. Skiljanlega hef-
ur því risið togstreita milli afstöðu
þessara tveggja kynslóða. En hafa verð-
uor í huga persónusögu þessara ungu
ÞJÓÐVÍSA
Ljósir voru fákarnir
leiddir í varpa.
Leit ég þig í hinzta sinn
með daggarglit um brár.
Svefn var mér í augum.
Sveifstu að mér í draumi
með svikular þrár?
Heiðir voru dagarnir
og himinninn blár.
Dimmt loguðu eldarnir
í djúpi þinna augna.
Dögun lék um hvarma
og á vörum söngvamál.
Bjartur var hann hlátur þinn.
Barstu mér að drekka
blóð og hunang — fylltir
mína kveðjuskál.
Ögrun blóms og moldar
var enn á vörum þínum.
Undarlegt að kveðja þig
um morguns ár.
Hvíslaði ég nafn þitt.
Hvarfstu mér í jóreyk
með jarðarilminn góða
um þitt jarpa hár.
Fyrri hluti
Matti Hálli
rithöfunda: Þeir hafa sem börn misst
feður sína í stríðinu eða verið nauð-
fluttir ásamt foreldrum sínuim frá Kar-
elen vegna styrjaldarinnar, í þessuim
hópi verður einnig að telja þá, sem af
eidheitri hollustu tala máli jafnaldra
sinna, þótt þeir hafi ekki orðið jafn-
hart úti. Þessi kynslóð er gersamJega
frábitin því að heyra talað um þjóð-
ernishugsjónir í landi sínu, þótt þeir
berjist jafnframt fyrir framganigi þjóð-
err.ishugsjóna vanþróaðra ríkja. Á
heimavettvangi hefur afstaða þeirra
kveikt umræður um, „hvað það sé að
vera Finni“ eða með öðrum orðum;
hvort nokkur grundvöllur sé fyrir því
að gera ráð fyrir þjóðemislegum sér-
kennurn. hvort heldur er í eðli eða ör-
lögum.
Yrjö Niiniluoto, sem var aðalritstjóri
He’singin Sanomats til dauðadags árið
1961, gaf út athyglisvert safn hugana
árið 1957, sem hann nefndi „Mita on
°ba suomalainen" (Hvað það er að
vera Finni). Titilinn varð fleygur og
„Þurrkið þetta blóðuga far af veggn-
um“.
Þessa setningu getur að lesa í „Tuiul-
ien talo“ (Hús vindanna, 1964), svo-
nefndri sjúkrahúsdagbók skáldsins og
læ'knisi'ns Lauru Latvala, ekkju hins
frábæra rithöfundar Olavi Siippainen
sem andaðist árið 1963. í þessari bók
segir hún frá manni nokkrum sem
barðist á fremistu víglínu sem vélbyssu-
skytta í stríðinu. Hann hafði verið van-
heill síðan styrjöldinni lauk, banaleg-
una lá hann á geðveikrahæli og
skömmu áður en hann dó, mælti hann
þessi óráðsorð við konu sína sem sat
við rúmstokkinn.
Þessi orð eru táknræn. Enn erum
TONI HAVU:
5. nóvember 1967
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5