Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.1967, Blaðsíða 8

Gljúfrabúi við Hamragarða og
gamli kofinn eineygði á
grundinni fyrir neffan.
Það var blankalogn þennan
dag. Hillingar í Landeyjum.
Bæir, sem annars eru svo neð-
arlega að þeir sjást ekki af veg-
inum, urðu uppnumdir og
bylgjuðust á hæð við Vest-
mannaeyjar. Danirnir, sem ég
hafði tekið upp af góðsemi á
Hellu, fóru út til að taka af
þessu myndir. Það var á Mark-
arfljótsaurum. Þetta voru þum-
alputtaferðalangar og meðan
þeir munduðu vélarnar, var ég
að hugsa um Skarphéðin og
hversu hann mundi hafa tekið
atrennu að fljótinu, kannski á
ísleggjum eins og sumir hafa
getið sér til. Tólf álnir milli
höfuðísa, gott hjá þér, Skarp-
héðinn. Sennilega íslandsmet í
margar aldir, þar til Oliver
Steinn í Hafnarfirði marði sjö
metrana, léttklæddur og á
gaddaskóm.
Lítið eitt upp með fyrir-
hleðslunni er Dímon; sumir
segja að þetta fell þarna á
aurunum sé Rauðuskriður, sem
oft er getið í Njálu. Sé það
rétt, þá hefur þarna verið vett-
vangur atburða, þegar þær iðk-
uðu tafl með lifandi menn,
húsfreyjurnar á Hlíðarenda og
Bergþórshvoli. Dímon mun
þýða tvífjall, segja fróðir menn
og Eyfellingar kvenkenna
þetta; þeir tala ævinlega um
stóru og litlu Dímon. Rauða-
skriða er enn þann dag í dag
örnefni í Stóru-Dímon og kann
vel að vera að skógarítakið
fræga á dögum Njáls hafi ver-
ið þar, þó nú sé skriðan ber.
Áfram austur úr; við tökum
ofan fyrir landslaginu og feg-
urðinni, Merkurbæirnir, Dals-
hverfið, mjólkurhvítar sprung-
urnar, sem skreyta hlíðarnar.
Og í neðra líður fljótið fram
aurana. Danirnir höfðu hug-
mynd um, að til væri eitthvað
austur þarna sem héti Selja-
landsfoss; för þeirra var heitið
þangað. Ég fór heim að Hamra-
görðum til að teikna bæinn og
bað Dani vel að lifa; spurði þá,
hvort mætti bjóða þeim að
ganga út í annan eins skrúð-
garð, fegri öllum þeim sem
kenndir eru við kónga og keis-
ara. Auk þess væri Seljalands-
foss austan við bæinn. Það var
enginn úti við í Hamragörðum
og fátt til að rjúfa kyrrðina ut-
an dynurinn í fossunum tveim,
Gljúfrabúa og Seljalandsfossi.
Þegar kjörið verður fegursta
bæjarstæði á íslandi, þá ætla
ég að greiða Hamragörðum at-
kvæði mitt. Þau níu bæjar-
stæði landsins sem næst koma,
eru að sjálfsögðu öll í Árnes-
sýslu. Það er einhverskonar
symmetrisk tign og upphafin
ró yfir þessari jörð; fossarnir
Skissur í máli og myndum undan Eyjafjöllum. — Eftir Císla Sigurðsson
Kirkjan á Ásólfsskála og Hvammsnúpur í baksýn.
eftir því, að bjargið er eins og
litríkt málverk?
Nú, jæja, ekki var Páll viss
um að svo væri. Ég spurði
hann um Paradísarhelli. Páll
benti á bergvegginn nokkru
vestra: Hann er þarna en hellis-
opið er svo lítið, að það sést
ekki héðan. —
í Paradísarhelli hafðist við
um tíma Hjalti nokkur Magn-
ússon og hafði það helzt til
saka unnið að geta börn við
dóttur Vigfúsar lögmanns á
Hlíðarenda. En ég kem síðar
við á Stóruborg í þessari frá-
sögn og er Hjalti úr sögunni á
meðan.
—O—
Vorið kemur fyrr undir
Eyjafjöllum en í flesta aðra
landshluta og sumarið stendur
lengi við á okkar mælikvarða.
Bergið skýlir fyrir þeim næð-
ingi, sem úr norðrinu berst, en
aðrir vindar ná sér prýðilega
á strik svo sem kunnugt er af
veðurlýsingum. Eyfellingar
verða að ganga betur frá hús-
um en aðrir landsmenn því það
er ekkert spaug, þegar hvasst
er undan Eyjafjöllum og fár-
viðrin blístra í snögum bjargs-
ins. En lognið er eins og rjómi;
eins og danskt flödeskum og þá
veit ég enga sveit á íslandi
fegurri. Ég veit, að jafnvel Mý-
vetningar yrðu mér sammála
um þetta, ef þeir á annað borð
kæmu sér suður til að sjá með
eigin augum.
Það skiptast á básar og snas-
ir; hvassbrýndir klettahöfðar í
ætt við Lómagnúp. Þeir teygja
sig fram úr veggnum og stór-
grýtt urð myndar kraga við
rætur þeirra. Þannig er
Hvammsnúpurinn og austar
Gömul bæjarhús í Hlíff undir Núpakotsnúp.
sín hvorum megin, hamravegg-
urinn á bak við en rennisléttar
eyrarnar og hafið að framan-
verðu. Þetta veldur svipuðum
hughrifum og forgarður Bern-
inis við Péturskirkjuna og
mikil mildi er það, hvað bær-
inn fellur vel að umhverfinu.
Bara að ekki verði byggt eitt-
hvert skrípaverk til að rjúfa
samræmið og fótumtroða
stemninguna.
Gljúfrabúi gamli foss, nei,
það gengur ekki að vitna í Jón-
as hér. Það var annar Gljúfra-
búi, sem varð honum yrkisefni.
Við látum það bíða næstu
aldamóta að yrkja um þennan
hér; þá verður atómið orðið
gamlar lummur og enginn veit
hvað við fáum í staðinn. Þá
verður kofinn hruninn, sem nú
stendur einn sér á sléttunni
framan við Gljúfrabúa; hann
er kafloðinn og minnir á virðu-
legan öldung eða jafnvel Óðin
sjálfan, því auga hefur hann
eitt í enni miðju.
—O—
Við Seljalandsmúlann opnast
ómælisvíddin til austurs en
bergið er eins og stoltlegur
varnargarður á aðra hönd. Það
á til margar og ólíkar ásýndir;
stundum grúfist það yfir
byggðina, myrkt og ógnvekj-
andi, en á sólfögrum degi verð-
ur augljóst, að það er iðandi af
lífi. Ég kom sem snöggvast
heim að Fit og talaði við Pál
bónda og við virtum fyrir okk-
ur björgin á j af nsléttunni
kringum bæinn; þau bárust
hingað með feiknarlegu skriðu-
hlaupi árið 1791. Ég sagði við
Pál: Þú ert fæddur hér og hef-
ur átt hér heima alla ævi og
kannski ertu hættur að taka
Bæirnir Skarffshlíff og Drangshlíff unðir Eyjafjöllum og drangurinn niffri á sléttunni, þar sem huldufólkið býr.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
5. nóvember 1967