Lesbók Morgunblaðsins - 30.06.1968, Blaðsíða 9

Bretar og Frakkar sðgðu
verjum stríð á hendur í gær
þjéðverjsf liafa Þjóðverja r skjóta í kaf breski bafsktp
lokaö pöiskii með mörghundruð farþegum:
Oöngunum a5 sonoan O ttf>T<Vtt f*V bxetéx x tetsA V*** tcoídfff t! oií-Sí xhosxbst>ffttíhksa !) t.6 cffir fx<«t, O ttxtti-ft 6>><>ffc JtcOxRfoöB, y«xl>fx:m ffrrix l tfcflíp foHú- >»«. i jtfcWötwa M, <> w' ííoó þxpxo> rl tj itffb Cvsc »x> :>-Wxkp- txxoivx xtjort>;tt'<toXof >x}
* íkk'xxb yy)s> < fwc « XÍ Á x fr- x ú>x4fox<ix 0« . BöS eíUkktJ'R'í ÍX bíu»> fcíafc \x'a ».“>brtok'<«- b, t-fiv tftfctoafcjv i-Vxf&i í )x<f8: sí.ít
*Þ í txx,^ ft. íftíkl >.l8t: fc.bkfci, >kv«> bg <f <•<: ÞfcxJ.
XCftX *#í foox-Vío- txx'«/ <^> •"íbx' <«C f'«í5>.o :<* ■kxofct^oáKb o í C<>\fcbf o-o otpox fox
A '■<>* f <oox +0 «■' > •» »: \<ft f.f * p í yjío. jx-í í',<«>»ft, <■ .<r* W'x>o> f>x fc<* Vo<i< .o,fco(- x-< fcfc. « «■?*■■■<■:>■ -■■■* ffcí.b }»> lcV'V'xvo .x:> xN C:.<X V. )-•<,.<
"fcfr <Xv t'v X-- ■« •< X> « <. eb ■iy f « 0 x \ b« j< ><f j <5 ‘ ti' X > < 'L't’X x- : :b:Jcb< :lo:<l: »xoc :o: >:o: SlífilWt iX-tt .'•> > f <sOO-<«lí bmbVo. J>o» ffc?<íRi ••»( k-<f> f íooí í Nox- y.>-\ x^J-.olfc- >fc'xi> fc<o\ fc-x.Cxx*.. ffcV- •íx ■ftoc'xac. K> >«•> :<.fft"C ,fA. . > Sox fxtb <o#ao ÍSfSf »3.
: xik:.' « • »< Wx*>í >>• j.-.Xx. .<• <. *»> •><: \<W Jf (n vr <A <ox<>o>k> ‘<v.Ov I'cooc -olort nUct) [NW (.oc< W.V xv.>,'<t>to bO- kocfcfc'lofc'.k.f: vfcö- Koí'fc (fcx V- t8<tft «fcx^, stfrf.aoitfxc. A'ffcfc'Vft «í«fc ÞtftARf>itfvf'VSVK
*tt WWVZXrkK. >>.»:■>• .y. :t ;«■?■$«> < >X v'. «0X' x»» I •< ÓHL . x.4í»Af> ««**■:» **'<•»•» -'»*•»«» -- 4 .w wjiiT ,swi> 'lif* * LWOtNlM <>LV«W V«$Tfc8 VW ft.tfc fctoij t6fc>
k íun i&X bc'/toi ».. «1 >,jx x-.ooo- SSx & *fc í >'X>Í-. > •«» x y( >'Ax t - “ • -•••' í>:«ap,b>>í :<•>(■ : :í8c;o»<'ío>: f:o>::: o::* '-.>v <4 -oxfcoooy Co -oox x>fc Þxsoxoc fto Ytoík >• JVoo- {t-o' 'ox ooc <,- booftt <- xo í,\o0 v-oofc$tfí.< Jt$tfcX.Jb-< 3 JxtJ- ;x, •>:<.>■ >x-<.
Mf nvm&M t- < — .• X i W,o
x «y J ■:<<
fce< x v -4 K: s-.<, <. f <.*»
frtHCb t «,.< • & »X }•>"■ <X ' jf
«*«><■,
;:;>.í. fc.t-x-;:*.*., ■>«..'
< VXps* -í txfctf-x
'■>«• ;íx
Skömtunin jRunar segja aðj A.Vwnu til Á<.<o*X> «•>•. x$>c:-» <frc- ( >o>
kemUf jOIynipíiiU-íliarnirinor.skra skipa
bráðlega
ÞAÐ ER STRÍÐ. ForsíSa Morginblaösins, mánudaginn 4. septem
ber. Aukablað.
fræðingur skrifaði nýlega í Ber
liner Börsen-Zeitung um loft-
varnir Breta. Sagði hann, að
Bretar ættu von á því, að
fyrsta dag styrjaldarinnar, réð
ust 2000 þýzkar sprengjuflug-
vélar á London. En í stað þess
að fyrir ári hefði mátt kvíða
því, að þessi loftárás grandaði
lífi milljón manna, þá væri nú
gert ráð fyrir, að eigi myndu
fleiri en um 30.000 borgarbúar
týna lífi í árásinni."
Ró og stilling.
2. september 1939 hefst leið-
ari Morgunblaðsins á þessu:
„Teningunum hefur verið
kastað. Þýzki herinn hefur brot
izt inn yfir landamæri Póllands
og er nú ekkert annað sjáan-
legt, en að vopnin verði látin
skera úr þeirri deilu, sem stað-
ið hefur milli Þýzkalands og
Póllands. í augnablikinu er ekk
ert sýnilegra en þetta ör-
lagaríka spor, sem þýzka stjórn
in hefur stigið, hafi þær afleið
ingar, að heimsstyrjöld brjót-
ist út.“
Síðast í leiðara þessum, er
málinu beint til íslenzku þjóð-
arinnar á þennan veg:
„En umfram allt ber þjóðinni
nú að sýna ró og stillingu. í
samstilltu átaki á hún að glíma
við erfiðleikana, hverjir sem
þeir verða.“
Þannig var á málum tekið
þennan fyrsta styrjaldardag í
Morgunblaðinu. Það reyndist
rétt, að ný stórstyrjöld var að
brjótast út, og ekki var van-
þörf á að hvetja til stillingar
og aindrægni.
Heimurinn er lítill.
En þótt heimurinn sé lítill,
er hann þó stærri en Reykja-
nesskaginn, með fjörðunumþar
inn af Faxaflóa, og því datt
okkur í hug, að kanna málin
betur, reyna að finna 'éins og
tvær manneskjur, sem lifað
hefðu þenna dag á meginlandi
Evrópu, og í þessu skyni fór-
um við á fund frú Salóme Nag-
el, sem öll styrjaldarárin bjó í
Leipzig, en það var einmitt
önnur þeirra borga, sem verzt
fór út úr loftárásum Banda-
manna, og einnig hittum við að
máli Hinrik Guðmundsson verk
fræðing, sem dvaldizt í Suður-
Þýzkalandi, þessa örlaga-
þrungnu daga, og við báðum
þessi tvö, að segja frá reynslu
sinni.
Rödd foringjans
„FRÁ ÞVÍ í morgun skjótum
við til baka“. Rödd Hitlers, ei-
lítið hás, en þó hvell og gjall-
andi, glumdi í stofunni. Við
höfðum kallað allar stúlkurnar
inn þangað til að hlusta. Þetta
var alvörustund. Ungar stúlk-
ur að hlusta á foringjann til-
kynna, að stríð væri skollið á.
Þær grétu allar sem ein, hrundu
tár af hvörmum. Ef til vill var
þeim hugsað til þess, að margar
þeirra myndu í þessum hrika-
lega hildarleik missa bræður
sína og feður. Ekki vissum við
þó gerla, hvað hrærðist í sálum
þessara ungu, 17-18 ára stúlkna
en stundin var augsýnilega stór
í þeirra augum, alvara lífsins
blasti við á næsta leyti.“
Laugardag einn fyrir alilöngu
■sátum við í stofu frú Salóme
Nagel að Eskihlíð 18 hér i
borg og báðum hana að segja
okkur frá fyrsta styrjaldardeg
inum í Evrópu, en frú Salóme
dvaldist í Þýzkalandi öll stríðs
árin, að mestu í Leipzig, og m.
a. á þeim tíma, þegar sú borg
varð sem harðast úti vegna loft
árása Bandamanna. Frú Salóme
var gift þýzkum skólastjóra og
tungumálakennara, en missti
hann árið 1948, og fluttist þá
hingað til lands ásamt syni sín
um Pétri Eiríkssyni,. Til að
segja frekari deili á frú Salome
í upphafi, er hún Þorleifsdóttir
systir Jóns Leifs tónskálds, og
er nú kennari við Kvennaskól-
ann í Reykjavík.
„Hvernig varð ykkur við,
þegar stríðið skall á, frú Saló-
me?“ spyrjum við.
Eins og þaninn fiðlustrengur.
„Auðvitað brá öllum, en ég
held nú samt, að allir hafi bú-
izt við þessu. Það hafði geng-
ið svo mikið á. Allir voru
hræddir um, að eitthvað þessu
líkt myndi gerast. Andrúmsloft
ið var þrungið spennu, það
eins og titraði, eins og þaninn
fiðlustrengur. Móðir mín var í
heimsókn hjá mér um þessar
þótt nazistarnir væru slæmir,
væru Rússar þó verri, og hann
vildi ekki hætta á neitt
Sömuleiðis höfðum við ensk
ar kennslukonur, en rétt áður
en Bretar sögðu Þjóðverjum
stríð á hendur, fengu þær boð
frá brezka sendiráðinu í Berlín
að þær skyldu koma sér heim
sem skjótast, og það gerðu þær.
„Tölduð þið 3. september
1939, daginn, sem stríðsyfirlvs-
Extrablatt
Extrablatt
Sttlíiv Srtifocv 1. etpfcm6tr 1939
VÖLKISCHERCSBEQBACHTER
fíúmpfblall 6cr nalíonaMojtaííjliiíjen 23ctptguna <8ro&t>culf(f>(an!>é
Stofrtif ftes ^itOrerg
rnt ftie SBeftrmacftf
nídtt ntcbt ocwíKt, 6íc ícutifftc ílícírtteeccnjc 311 orfitcn
3fon ícrft ob: Wcwolt ococn (tfcroolt!
.tíompf um Chcc unö íicbcnðccdjt éce tpícdccccitonðcncn écutirticn Stctfce
5(n í>ic íBcftrmadft!
Ocr polntfcfjc <3laaí fjof ín'e bon mir er[frc6íc fricMicf>c Rcocfuno nacf)6<ir(icf;cr 3cjic6ungcn ncrtoeiflcrf, cr
6af ffafföcffen cm £>ic SBaffcn appcfficrf.
öic íOeuffcftcti in þofcn rncrPcn mif Pfufigcm ÍEerror ncrfofflf, tton .fitauo untt .gof ncrfricttcn. (Sittc Rcipc tton
fðr einc @ro6macfjf unerfraflficðcn ©rensttcrfeðunflen 6et»eiff, 6a6 6ie þofen nicfjf mepr gemffff
fin>, 6ie ttcuffcftc 31 cicfteorcn3c 3U acítfctt. fím ttiefcm ntaðttntiðiflcn ÍErci6cn ein GttPe 3U 6crcifcn,
6(ci6f mir fein an6cre«Dlilfcf, af« tton jeðf a6 0ct»alf fleflcn Öcmaffsu feðen.
0ie 6cu(fcf)c ÍÖcftrmacftf mir6 6cn ftatnpf um 6t'c (Sftrc un6 6ie £e6en«rcdjfc 6es mic6craufcrffan6cncn 6cuffcfjcn
3?offc0 mif parfcr (Snffcðtoffenpcif fufjren.
3cf> ermarfe, 6afi jc6er©o(6af, ciitflc6cnf Öer grofteníSraöifion 6c« emiflen 6euffe6cn©o(6afcnfum«, feine Pfticfjf
6i« 3um £c6fett erfðtlen mir>.
3S(ei6f (fucft ffcí« un> in atten £agcn 6emufi(, 6aft 3>r 6ie 3fcpráfcnfan(cn 6c« nalíonatfö3Ía(ij1ifc6cn @ro6-
6euffcf;(ait6« feiö!
<fe íe&e unfer 33oíf uní> unfer iReid?!
rtin, 6cn 4. ©epfem6cr 1939. 3(i>0<f &i(fer
Völkischer Beobachter, 4. september birti mörg ávörp Hitlers
til austur- og vesturhersins, hvatningar og áskoranir, svar til
Breta, þar sem hair voru minntir á, að kanzlari Þýzkalands héti
ekki leng'tr Bethmann- Hollweg, og hann klykkti út með orðun-
um: „Vér munum aldrei aftur gefast upp“!
Adolf Hitler flytur hina
margumtöluðu ræðu sína í
Krollóperunni, kominn í grá-
an hermannabúning með járn-
krossinn úr fyrra stríði, eitt
heiðursmerkja í barminum.
mundir. Við gátum ósköp lítið
ekið með hana um nágrennið,
því að ströng benzínskömmtun
var á. Stuttu síðar fór hún til
Berlínar, en þar bjó Jón Leifs
bróðir minn. Við hjónin rákum
tungumálaskóla í Leipzig, aðal-
lega fyrir stúlkur, og þetta var
heimavistarskóli, og af þeim
sökum höfðum við ein þrjúhús
til umráða, og nokkra kennara
í þjónustu okkar. Tungumálin,
sem kennd voru í skólanum,
voru sex, eða svonefnd þýzka
fyrir útlendinga, enska, franska
ítalska, spænska og rússneska.
Skólinn var heldur í náðinni
hjá stjórnvöldunum, ef svo
mætti segja, þau töldu hann
nauðsynlegan fyrir stríðsrekst
ur sinn, enda kom það á dag-
inn, að stúlkurnar okkar voru
flestar ráðnar sem túlkar með
hernum, og kom þeim þá tungu
málanámið að miklu gagni.
Vildi ekki hætta á neitt.
Það var Hvítrússi sem kenndi
rússneskuna, hafði flúið Rúss-
land árið 1922. Þegar svo Rúss
arnir nálguðust 1945, flýði hann
í ofboði, og hafði á orði, að
ing Breta kom, vera upphaf
stríðsins?" .
„Nei, nei, fyrir okkur hafði
sá dagur sáralítið að segja. Það
var 1. september, dagurinn, sem
Þjóðverjar réðust inn í Pólland,
sem markaði tímamótin. Ég man
það enn, þegar við kölluðum
stúlkurnar inn í stofu til þess
að hlusta á Hitler, en það var
skylda. Úr ræðunni er mér
minnisstæðust þessi orð: „Frá
því í morgun höfum við skotið
til baka.“ Það var rétt eins og
slaknaði á spennunni, alilir
fundu alvöru augnabliksins,
það var skollið á stríð. Stúlk-
urnar okkar tárfelldu. Öllum
fannst þetta svo vonlaust, svo
einkennilegt, að málin gætu
þróast svona.
Margar stúlknanna fóru heim,
en komu þó von bráðar flestar
aftur, og kennslan hélt áfram,
eins og ekkert hefði í skorizt,
og þó var flest brsytt. Sama
daginn og stríðið hófst, var tek
in upp ströng matarskömmtun
og fataskömmtun, og við fund-
um sannarlega til þess.
(Framhald)
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9
30. júní 1968