Lesbók Morgunblaðsins - 08.09.1968, Blaðsíða 6

Kauphöndlun
Af gömlum blöðum — eftir Hannes Jónsson
„Við erum ekki eingöngu að hugsa
um blakka fátseklinga heldur fátæklinga
í allri Ameríku og öllum heiminum."
„Allir menn eiga rétt á atvinnu og
tekjum til þess að framfleyta frjálsu
og hamingjusömu lífi.“
Eins og hinn látni maður hennar var
frú King fædd og uppalin þar sem
Ameríkumenn kalla ,,Innstu Suðurriki“
og eins og hann hefur hún sýnt ein-
stæða hæfileika til þess að ná til fólks
úr öllum stéttum.
Coretta Scott útskrifaðist úr Lincoln
High School í Marion, Alabama og fékk
styrk til þess að stunda nám við Antioch
College í Yellow Springs, Ohio en þaðan
tók hún barnakennarapróf.
Eftir lokaprófi'ð sneri hún þó til fyrstu
ástar sinnar, tónlistarinnar, innritaðist
í Boston’s New England Conservatory
of Music og þar lagði hún stund á tón-
listarkennslu og æfði raddbeitingu. Þá
var það, að hún kynntist tilvonandi
eiginmanni sínum. Þau gengu í hjóna-
band 1954 eftir 18 mánaða trúlofun
þrátt fyrir ýmsar efasemdir af hennar
hálfu.
Hún minnist þess, að þótt hún væri
mjög ástfangin af Martin Luther King
hafi hún átt erfitt með að ákveða sig
hvort hún ætti að taka bónorði hans.
„Ég var alin upp við það, að fyrst skyldi
maður mennta sig og sí'ðan hagnýta þá
menntun," sagði hún. „Ég hafði verið
í skóla nógu lengi til þess að komast á
snoðir um, að ég hefði dálitla hæfileika
og ég velti því fyrir mér hvort það væri
ekki allt unnið fyrir gýg, ef ég gæfi
allt frá mér til þess að giftast."
„í huga mínum var einnig vafi um
það hvort ég gæti orðið presti góð eigin-
kona. Giftist ég einhverjum öðrum gæti
ég ef til vill haldið tónlistarstarfinu
áfram, en mundi það vera mögulegt
væri ég prestsfrú?"
Seinna komst hún að raun um, að efa-
semdir hennar voru ekki á rökum reist-
ar. Og, eftir því sem börnin komust á
legg fékk hún vini sína stundum tij þess
að líta eftir þeim meðan hún ferðaðist
með manni sínum um landið. Hún byrj-
aði emnig að halda fyrirlestra fyrir
fólk, sem áhuga hafði á frelsi, og stund-
um kom það fyrir, að hún hljóp í skarð-
ið fyrir mann sinn gæti hann ekki sta'ð-
ið við fyrirlestraáætlanir.
Hún gekk í Friðarsamtök Kvenna,
alþjóðlegan, trúarlegan félagsskap, sem
hefur á stefnuskrá sinni frið og afvopn-
un og 1960 var hún aðalfulltrúi á fundi
í Hvíta Húsinu um börn og unglinga.
Árið 1966 var nafn hennar á Gallup
listanum yfir vinsælustu konurnar.
Um langan tima var hún fyrsti sópran
í kórnum við Ebenezer kirkjuna í Atl-
anta, Georgia þar sem maður hennar
og tengdafaðir þjónuðu saman presta-
kalli. Frú King kom í fyrsta skipti opin-
berlega fram sem söngkona í Ráðhúsi
New Yorkborgar 1964. Lýsti hún þeim
tónleikum sem „tónlistartúlkun þeirra
tilfinninga, sem hafa mest áhrif á mig,
— líf mitt er annað hvort kirkjan, eða
baráttan fyrir mannréttindum."
Á tónleikunum sagði hún og söng
sögu sameiningarstefnunnar í Banda-
ríkjunum.
Velheppnaður frumflutningur frú
King hafði í för með sér tónlistarferð
um landið þvert og endilangt til þess
að stofna sjóði til styrktar Kristna For-
ystusambandinu. Kingfólkinu sást ekki
yfir þann möguleika, að þátttaka dr.
Kings í mannréttindamálinu gæti orð-
ið honum að aldurtila. í viðtali í Balti-
more, Maryland fyrir þremur árum var
frú King spurð hvað yrði um núver-
andi mótmælaaðgerðir, ef eiginmaður
liennar félli frá.
„Vissulega mun ég tárfella, en hreyf-
ingin heldur áfram", svaraði hún.
„Þótt ýmislegt annað drægi okkur
saman“, minnti hún á, „verður maður
að trúa því, að það hafi verið æðri
vilji, sem sameinaði okkur“.
„Nú erum við svo upptekin af heild-
Framh. á bls. 13
Nú var komið árið 1919, og vlð Andrea
búin að segja upp í Vöggur frá 1. apríl.
Við ætluðum að setja upp verzlun, að
vísu var ég deigur, hefi alltaf verið
huglaus og átti ekkert. En Andrea tal-
aði í mig kjark, hún trúði á mig og
að ég gæti allt, en það er lélegur maður,
sem ekki gengst upp við slíkt ástríki og
gerir það, sem hann getur. Og Andrea
átti nokkurt fé, um 15 þúsund krónur.
Gunnar vildi hafa mig áfram, ráð-
lagði mér að kaupa hús, eða leggja í
togaraútgerð, sem margir gerðu þá og
ætluðu að græða vel. En ég hefi aldrei
viljað fást við það, sem ég hefi ekki vit
á, og eitt af því er útgerð. Og ég held
að flestum hafi þótt þetta flan hjá mér,
nema Andreu.
Þá voru fáar búðir falar, ég vildi taka
leigt, treysti mér ekki til annars. Ég
gat fengið keypt gamla steinhúsið í Aust
urstræti, þar sem nú er Bókaverzlun
Sigfúsar Eymundssonar. Þar verzlaði áð
ur Eyþór borgari, og svo var það kaffi
húsið „hjá Romsu gömlu“, eða svo var
það kallað, er ég kom hingað fyrst. Þá
var seit þar kaffi á 25 aura og svo mikið
brauð með, að maður gat etið sig
saddan. Húsið var gamalt og í niður-
níðslu, en verðið 18 þúsund krónur.
Jón Pálsson bankagjaMkeri s agði
Andreu, að Árni Einarsson vildi selja
verzlun sína á Laugaveg 28, og leigja
búðina. Ég talaði við hann og keypti.
Vörubirg'ðir voru um 20 þúsund, helm-
ingurinn venjulegar verzlunarvörur, en
hitt vefnaðarvara. Og svo keypti ég
borgarabréf 12. apríl fyrir 50 krónur,
og opnaði sölubúð 19. apríl. laugardag-
inn fyrir páska. Upp í það, sem Andrea
átti í Vöggur tókum við vörur, sem við
fluttum í búðina.
Það voru viðbrigði. f Vöggur var þá
geysimikil verzlun, og ég frétti að þar
væri þá blindös. En það kom varla mað
ur inn í búðina til mín, ég seldi fyrir
110 krónur fyrir daginn. Fyrsta salan
var hólft pund af smjöri, sem sjómanns
kona keypti, en úttektin alls um 5 krón-
ur. Mig langaði til að segja, að hún
þyrfti ékkert að borga, en var of feim-
inn, hélt að hún misskildi það. Ég held
hún sé lifandi enn, og manninnum henn-
ar heilsaði ég á götu nýlega.
Það var lítil verzlun næstu þrjá mán-
uði, en óx þó nokkuð. Fyrsta daginn
og lengi á eftir lét ég peninga í skúff-
una og sýndi þeim, sem komu að njósna.
Það héldu allir, að ómögulegt væri að
verzla á Laugaveg 28, ég mundi strax
fara þar um. En svo batnaði þetta, og
um haustið var komin góð verzlun, betri
en ég vonaðist eftir og óx ört.
Við Andrea fengum leigt herbergi
uppi á lofti á Laugaveg 30, og smáher-
bergi, sem við notuðum sem eldhús. Þar
var lítil gasvél á borði. Við giftum okk-
ur laugardaginn 24. maí, séra Jóhann
Þorkelsson gaf okkur saman. Svara-
menn voru Gunnar í Vöggur og séra
Jóhann Þorsteinsson frá Stafholti. Elín
fyrri kona séra Jóhanns var móðursyst-
ir Andreu. Séra Jóhann vildi vera við-
staddur giftinguna og gengu því svara-
menmirnir með okkur til prestsins.
Ég losaði mig smám saman við vefnað
arvöruna, og keypti í staðinn leirvör-
ur, búsáhöld og leikföng. Ég keypti tals
vert frá Danmörku, en náði svo sam-
bandi við unga menn í Hamborg, sem
auglýstu eftir umboðsmanni. Þar fékk
ég vörur frá Suður-Þýzkalandi, Tékkó-
slóvakíu og víðar, ágætar og smekkleg-
ar vörur með góðu verði sem runnu út.
Þar á meðal voru glerkýrnar, eða postu
línskýrnar með Gullfoss á maganum,
sem urðu þjóðfrægar og listamenn dáð-
ust að. Ég var beðinn að senda íslenzk
póstkort til Þýzkalands og eftir þeim
var prentað eða málað á postulínið. Þetta
kostaði 1.50 til 2.25, var fallegt og lífg-
aði upp fátækt heimili Margir hafa sagt
mér, að þeir eigi þessa muni enn. En eft
ir tvö ár frétti ég, að annar þessara
þýzku vina minna væri kominn í s’tein-
inn en hinn farinn að gera í frímerkjum.
Já, hamingjan er hverful og ævintýr-
in stutt.
En það voru fleiri en ég, sem vildu
græða 1919. Þá var mikil síldveiði og
verðið hátt, tilboð Svíanna komust í 96
krónur einn daginn, en þá vildi enginn
selja, vildu fá 100 krónur. En daginn
eftir fékkst ekkert boð, og síldin varð
ónýt. Bankarnir neyddu þó einn á fsa-
firði tii að selja, af því þeim var illa
við hann. Það bjargaði honum. Og Kveld
úlfur losnaði við 30 þúsund tunnur, af
því synjunarskeyti frá þeim barst of
seint út. Þá urðu margir stórmilljónerar
litlir karlar, af því stríðsgróðinn var
úti og blaðran sprungin.
Og nú vildu bændurnir græða. Þeir
gáfu dauða og djöful í að selja nokkra
kjöttunnu fyrir minna en 800 krónur.
Svo var kjötið flutt út, og vorið eftir
keyptum við það í Kaupmannahöfn fyr
ir 150 krónur, og seldum tunnuna á 190
krónur með góðum hagnaði, en pundið
á eina krónu í smærri kaupum.
Og um haustið fór að bera á heild-
Framh. á bls. 13
Miðbœr
Reykjavíkur
upp úr
aldamótunum

6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
8. september 1968