Lesbók Morgunblaðsins - 08.06.1969, Blaðsíða 1

Hvað er það, sem hefur 'haldið mér
að vinrau? í>eigar ég fór í sikóla, bam
að aldri var metnaður fyrsta hvötin,
sem ég famn til. Það var metinaður mimn
að veirða fyrstur til að ráða í merkingu
grískra og latneskra málsgreima, sem
okkuir var hlýtit yfir. Enin er það metin-
aður mintn að mæta n'ógu snemima til
að ná lestum og fulgvélom. Þetta ihefur
sína ókosti. Það eyðir kröftum, sem nota
mætti til gagnlegri hlu'ta og stuindum
ofieik ég þerunan mefcnað minn. Þegar
eg kem fjörutíu mínútum fyrir komu-
tima lestar bíður burðarmaðurinn ekki
lestarinmar á hrautarstöðiinmi svo að ég
verð sjálfur að koma farangri mímum
um borð. Dálítið þessu lílkt kom eitt
einn fyiiiæ mig, þegar ég átti að þýða
enfiða málsgrein oftir Þúikydítes. Eg
hafði uindirbúið mig vamidlega en síðan
voru liðnar nokferar vifeur, ég var kom-
inn lanigt fraim úr bekkmum í námsefn-
inu og vald mitt á þessari málsgrein
íarið að mirmka.
Metnaður er ókostur fari .'hann út í
fcl’kar öfgar og 'metmaðurinn sjálfs sín
vegna er aldrei kostur. Samt sem áður
er hann svo .md'kilvæg driffjöður, að ár-
angur hans getur vegið ókostina upp.
0nnur ‘hvöt, sem ýtt hefur á mig
fynr og nú er samvizkan. Afi minin
rann upp á búgarði í sjónimáli við
Sa.nikti Bótó'lfiskkikju í Boston í Eng-
landi. Hreinltrúarsamvizkan 'hefur senni
lega verið hluti af þjóðfélagsleguim fjöl-
skylduarfi föður mínis. Viðhorfi mínu til
vinnu stjómar amerískur hugsunarhátt-
ur en ekki ástralsfcur. Sú skylda hefur
vcrið lögð saimvizfcu minini á 'herðar að
pJeppa aldrei verki úr hendi og vinna
sífellt af ölluim kröftum. Ég býst við
því að þetta þrælaJhald vinnuniniar vimm-
umnar vegna sé ekki skymsamlegt,
en sú Skoðum frelsar mig samt ekki
undan olkiniu. Ef ég vanrækti vinnuna
og þó ekki væri nema slakaði aðeins á
íæri samvizkan að ónáða mig og mér
sjálfum að verða órótt. Þessi hvöt mium
því líklega halda mér . að verki eins
lengi og ég megwa að hlýða ’henni.
Metnaður og samvizka eiru mikils
megnugir aflgjafar. Þau 'háfa tryggt mér
ian.gan vinnudag, en þau geta samt ekki
tryggt, að áraingur 'hatras verðd nokk-
urs virði. Þau eru þvílík öfl, sem reka á
eftir en ráða ekki stefmunni. Til allrar
haminigju íhef ég eininig látið stjórnast
af þniðju 'hvötinni, sem er lömigumin til
þess að sjá og skilja. Þessa hvöt upp-
götvaði ég ékfei fyiT en noldcru eftir,
að ég hafði orðið hinina var. Samt held
ég að hún hafi eimnig stjómnað mér áð-
ur, en ég tók eftir henini og það senni-
lega allt frá barniæsku. Forvitnin er
vís leið til framkvæimdar. Húm er líka
eitt aðaleinikenini maimlegs eðlis, sem
er miótstæða eðli annara dýra. Allar
maninverur eiga til að bera forvitni í
einlhverjum mæli og flest oikkar eru
forvitiin um hluti, sem að enigu gagni
koma eða virðast a.m.k. gagmslaus á
þeim tima, þegar þau vekja forvitni
ofekar. Samt sem áður er þessi
sainmanmlegi eiginleiki ríkari í sumum
en öðrum. Þetta er eitt þess, sem grein-
ir einia mannveru frá armairi. Ég var
svo lámsamiur að fá rílfea forvitnli í
vögguigjöf. Sú var gjöf himma sælu guða
og ég er þeim irumilega þafeklátur fyrir
hana.
Nú kemiur það stundum fyrir, að
ég er spui'ður 'hvens vegna ég hafi var-
ið ævi minrni til þess að ranimsáka mann
kynissö'guma. Svar mitt er ævinlega: —
Að gamriii míniu. — Mér fininst þetta
hæfilegt svar og einlægt er það sannar-
lega. Fari spyrjandinn lemgra út í þá
sálma og spyrji mdg, hvort ég veldi
sama vegimn mœtili ég heifja lífið á nýj-
an' leik þá svara ég játandi og það
svar er sannfærimg mín.
Hvers vegraa rammsEÍka ég þá manm-
kynissöguina fremur en aranað? Forvitn-
in er alfeðm. Ótaldir eru þeir hlutir í
alneimimum, sem vakið geta og vekja
forvitnd mamma, aðrdr en mannkymssag-
an. Hvers vegna beini ég _ þá forvifcni
mirami endilega að heinini? Ég veit með
vissu svarið við þessari spunnimgu. Ég
er saginfræðingur vegna þess að móðir
mín var það. Sá timi er mér algleymd-
ur, þegar ég hafði enn ek'ki ákveðið að
feta í fótspor 'hemnar. Éig var fjögurra
ára þegar faðir miran kvað okkur eklki
lengur hafa efni á lauraum fóstru miran-
ar. Móðir mín spuirði þá, hvort hún
mætti halda fóstrurani, ef hún ymni fyr-
ir laumuim hennar með samininigu bókar.
Faðir miran féllst á þetta. Ég man emn
æsingimn sem greip mig þegar ég sá
rrófarikirnar af „Þáttum úr Skozkri
Sögu“. Höfundarlaumin voru tutfcugu
pund, en slík voru einimitt árslaum
fóstru í Eniglandi á þessuim ánum. Árið
leið og féð þraut. Fósfcran sagði upp og
móðir mín tók við starfi hennar að hátta
mig á kvöldin. Hún hafði mig igóðam
með því að segja mér sögu Eraglands í
stuttum köflum frá örófi alda og allt
íram að 1895.
V issulega var það móðir mín, sem
vakti lönigum míma til þess að verða
sagnfræðingur. En ég hef aðeins fylgt
fordæmi 'hennar í þessu eiraa tilliti. Ég
held, að hún hafi 'haft dálæti á sögu-
legum staðreyndum þeirra sjálfra
vegna. Ég hef auðvitað líka dálæti á
þeim. Sá, sem ekki hefur það getur
ekki orðið sagnfræðimigur. Staðreyndir
eru vörubirgðir sagnfræðimgsinis. Hann
verður að afla sér þvílílkis magns af
þeim, að slíkt væri ógeðfellt, þætti hon-
um ekki vænt um þær. Mér þykir vænf
um sögulegar staðreyndir, en ekki
þeirra sjálfra vegna. Ég hef dálæti á
þeim vegna þess, að þær eru lyklar að
miklu stærri leyndardómum handan
þeirra — ly'klar að leyndárdómium al-
heimsiras, þar sem mamnlegar verur
vakna til vitundar. Oktour langar að
skilja aliheimiran og stöðu ókkar í hon-
um. Við vitum, að skilnimgur ofckar á
horaum miun aldrei verða nema smá-
glampi, en það dregur ekki úr okkur
kjarkinn til þess að leita eins mikils
ljcss og við getum fundið.
F orvitnin getur beinzt að hvei'ju
sem er í alheimiraum en hið endanlega
takmark allrar forvitnd held ég, að sé
hiran andlegi raunveruleiki 'hamdan fyr
irbæra alheimsins og þess vegna sé það,
sem forvitnin hefur eittlhvað upphafið
við sig. Svo er fordæmi móðu-r minnar
fyrir að þatoka, að ég hef leitað þessa
iokatakmarks með raninisókmum á gerð-
um maninikymsins. Eðlisfræði, grasa-
fræði, jarðfræði og margar aðrar grein-
ar eru aðeins aðrar leiðir að sama manmt
lega tafemiarikirau. Samt sem áður er
heim.si3ikioðun Gyðinga, faristinna og Mú-
hameðstrúarmanina þannig vaxin, að
niaranlkyrassöguoni er raðað inn í ramma
og sá ramomi 'heitir guðfræð'i. Þessari
hefðbundnu vestrænu söguSkoðun hafa
margir vestræmir sagnfrœðiragar hafm-