Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1969, Blaðsíða 3

Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1969, Blaðsíða 3
BÖKMENNTIR OG LISTIR FORNARDYGGÐIR CUÐMUNDUR C. HACALÍN II HLUTI með ærnu starfi við hina miklu sjö binda útgáfu á ritverkum hanr ljóðum, rögum, greinum og nréfum. Annars er það, sem hér hefur nú venð drepið á, ein- ungis einn af þeim alvarlegu erfiðleikum sem frægt faðerni getur valdið rithöfundi. Það er alfeunma, t.d. á Norðurlöndum, avo að hvorki sé nær né fjær til seilzt. að um veigalitlar og gallabar frumsmíðar þannig ætt- Guðmundur Friðjónsson aðra rithöfunda hafa sumir rit- dómarar farið mýkri höndum en verk ammarra, en aðirir gefið meinfýsjlega í skyn, að hinn ungi höfundur ímyndi sér aðeins vegna ætternis síns, að hann hefði eitthvað til brunns að bera sem skáld, og mun hvorugt þetta hafa reynzt hin- um unga manni hollt. Al- varlegra og meinlegra mundi þó það rangiæti, að sonur frægs og frumlegs ská'd3 hefur stund- um á þann hátt goldið faðerm- is síns árum og jafnvel áratug- um saman, að akáldverk hans hafa ekki fyrst og fremst verið metin með tilliti til gerðar þeirra og skáldskaparlegra verð leika, heldur verið nídd með niðurlægjandi samaniburði við skáldskap frægs föður, sem ef til vill hefur þá verið orðinn goð á stalli, — og hatfi ritverk son- arins að meiia og minna leyti borið þann keim af skáldritum föðurins, sem aðeins mætti telja eðlilegar erfðir, hefur gjarnan verið á þau litið sem eins kon- ar gervistrýtu, hla'ðna úr hraun grýti úr hömri’m sérkennilegs tinds. sem gnæfði í tign og feg- urð yfir mishæðótt víð'lendi bók menntanna — íormaða af of- læti í líkingu nans. Bjartmar Guðmundsson er elztur systkina sinna og verð- ur sjötugur á næsta ári. Þór- oddur bróðir hans getur þess í bókinr.i um frður þeirra, að Bjartmar hafi snemma orðið föðurnuni mikil stoð við búskap inn, og þar kom, að Bjartmar reisti sjálfur hú á Sandi. Ekki var hann garr.all í bændastétt, þegar störf hans heima fyrir og þau kyrmi, sem sveitungar hans höfðu af honum utan heimilis, ollu því, að hann var kosinn í hreppsinetfnd. Hann varð síðan oddviti, hreppstjóri og sýslu- nefndarmaður — og í ár hefur hann sstið áratug á Alþingi. Hann var og í stjórn hins sögu- fræga kaupfélags Þingeyinga frá 1937 og þangað til tveimur árum eftir að hann var orðinn fulhrúi Sjálfstæðisflokksins á Alþingi Hann hefur og verið ritstjóri Árbókar Þingeyinga — og birt hefur hann nokkrar smásögur og margar greinar í tímantum og blöðum. Minmis- stæðust mun af greinum hanis sú, sem í fyira birtist í víð- lesnasta blaði landsins ogvakti mikla athygli. enda fjallaði hún um reiðlag þess riddara á Verð- launa-Sokka. sem mörgum virð- ist sitja hann andkannalega, þar eð hann snúi sér öfugt við áðira og haldi í taglið, en ýmis- um þykir hann sitja fákinn manna riddaralegast og svo sem 'hæfi skáldlist og siðspeki nýrr- ar gullaldar í heimi íslenzkrar og vesitrænnair menningar ..Loks kom svo frá Bjartmari í haust sem le ð safn tíu smá- sagna. Það heitir í orlofi, er tæpar ellefu arkir í litlu broti og lætur því lítið yfir sér. Nnfnið á kverinu mun sann- nefni, svo mo’-gu og margvís- lega sem Bjartmar hefur haft að sinna, ailt frá því að hann, elztur systkina sinna, gerðist um margt þaríur á búi föður síns og þar til nann nú hartnær sjötugui situr á Alþimgi — að mér þykir ærlð líklegt af efni sagna hans og af starfsferli hans heima í héraði — haldinn ærnurn áhyggium, þar eð þjóð- arslcútan er nu umkringd þeim ís, sem vitur maður og stjórn- vís hefur talið öllum hafís verri Bjartmai hefur þó ekki helg- að sagnagerð, svo margt sinna fáu tóms'tunda, að ætla megi, að hann hafi haft mjög ríka hneigð til slíkra ritstarfa, og þar eð hann mun ekki hafa lagt við þau metnað sinn, mun ekki frægðararfurirn frá föðurnum hafa valdið honum þar vand- greiddum sálarflækjum eða öðru torleiði. Það er og aðeins ein af sógunum í þessari „or- lofsbók“ sem minnir verulega á sumt, sem Gúðmundur Frið- jónsson skrifaði, enda mun:u þeir feðgar hafa verið ólíkir um margt, þó að einmitt það í flestum sögunum, sem varð mér tilefni þessarar greinar, muni að verulegu leyti eiga rætur sínar að rek'a til kjarnans í skáldskap og lífsviðhorfi hins sérkenr.ilega s^álds og skörungs á Sandi og þtirrar orrahríðar, sem haiui Lenti í út af þeim, þegar han,n var orðinn aldur- hnigmn og að nokkru komin á hann ellimörk þótt skapið væri samt við sig og enn gæti hann valdið vopnum sínum. að er hin bitra tákrænt formaða þjóðféjagsádeila Bjart- mars. Fyrir huindrað árum í Hringaiíki, sem minnir mjö,g á sumt það, sem faðir hans skrif- aði — og þá fyrst og frernst eina of hinum táknrænu ádeilu- sögum hans. Hún heitir Dæmi- saga og birtist aldamótaárið í Sunnanfara og síðan ekki fyrr en í þriðja bindi Ritsafns höf- undarins. Saga Bjartmars er og frekar dæmisaga en smásaga í venjulegri nútíðarmerkingu þess orðs. Þar er deilt óvægilega á veilurnar í framkvæmd lýðræð- isins, blygðunarlausa óhlut- vendni 5 málfiutningi, óþjóð- holla notkun kjaramála og stétt arrígs í þágu kjörfylgis, skirif- finnsku, nefndarfargan, stór- framleiðslu á frumvörpuim, þingsályktunartillögum, breyt- ingartillögum við frumvörp og breytingartillögum við breyt- inga.'tillögur -■ og fei'kna af- köst í lagasmíð, — endalaust karp um vætkisveirða hluti og að sama skapi ábyrgðar-aðgerða og úrræðaleysi u.m all't, sem varðar andlegt og fjárhagslegt sjálfstæði þjóðanna, og svo má þá ekki gleyma hinu margum- rædda tlokksræði. Margt er þarna vel sagt og hnyttilega, en eftirminriiegast er það og snjallast, að þá er svo er kom- ið atvinnuvegur.um í Hringa- ríki, að ekki er frá þeim að vænta neinna útflutningsverð- mæta, koma upp ráðagerðir, sem þykja snjallræði og hljóta öruggt fylgi: Það er vitað, að sum önnur lýðveldi hafa stað- ið Hringaríki að baki um af- köst í lagasmíð. Svo er þá haf- inn þar undirfcúningur að milli- ríkjasamningum um útflutning þeir: ar framleiðsluvöru. Síðan er setið og reiknað og skrifað í áratugi. „Holdið rýrnar og vöðvakrafturinn. Samt hækkar höfuðjkelin og breikkar. Heila- búið vex, vitsmunirnir, sálin sjálf. ÞaS er mikið hlutskipti og minmr á Kvási, sem kafn- aði í mahnvitinu". Þannir lýk- ur þessari dæmisögu. En efm hennar er svo viða- mikið og víðtækt, að ærið mik- il vandhæfni er á að gera því viðhlítandi skil í tiltölulega mjög stuttu máli, jafnvel í dæmi sögu. Það ge'ur ekki tekizt nema með hárnákvæmri hnit- miðun og samræmingu efnis og orðfæris, en á hvort tveggja skortir allveruiega hjá höfund- inum. Þá er og nauðsyn, þótt þettg 3é dæmisaga, að þar komi fram í svip dæmigerðar persón- ur og emhver atvik, sem litki og lífgi, en taki þó lítið rúm, Framh. á blis. 15 TADEUSZ ROSEWICZ Gleymið okkur Gleymið okkur tilvist okkar sem manna gleymið okkur við höfum öfundað grös og steina öfundað hunda ég vildi vera rottan sagði ég við hana ég vildi að ég væri ekki ti1 ég vildi að ég sofnaði og vaknaði eftir stríðið sagði hún með lokuð augur. gleymið okkur spyrjið ekki um æsku okkar látið okkur í friði MIRON BIATOSZEWSKI Hve auðvelt er oð ganga af trúrmi Hestur og vagn fóru hjá. Ég sé. Og mér skjátlast ekki. Húm fellur á. Hestur og vagn fóru hjá. En hestinum fylgdi hestur. Vagninum fylgdi vagn. Og enn fylgdu herskarar skuggamynda í gegnum trjágöngin. Hvort var þetta sjónhverfing ein eða var það hestur og vagn? Guðmundur Arnfinnsson þýddi. 15. ýúnií 1969 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.