Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1969, Blaðsíða 15

FORNAR DYCGÐIR
Frtaimlh. af blis. 3
— og loks stöku hnyttin og eft-
irminnileg tilsvör, en allt þetta
skovtir í sögurni af óföruim lýð-
ræðisina í Hrirgaríki.
Allai hinar sögumar í bók
inni gerast auðsjáanlega norður
í átthögum Bjartmars, nema
hvað einni þeirra lýkur suður í
Reykja'-ík. Þær eru lipurt skrif
aðar, málið hreint og látlaust
og stíllinn sarníelldur á yfir-
bragð og sarnra mur efninu, þótt
stöku sir.m'urr, bregði fyrir allt
að því hjáróma tilfinninga-
semi — og í sögunni I orlofi,
sem minnst er í spunnið af þess-
um níu sögum, er sem skáldið
tali lenigsfbum í tón, sem ekki sé
honum eðlilegur. Hann er ann-
ars hófsamur og jafnvel nota-
lega kíminn, þar sem hann þó
er í ádeiluskapi, og þótt mann-
lýsingar hans séu misjafmlega
ðkýrar og eftirminnilegar, eru
þær engar óeð.iiegar eða þoku-
kenndar nem. þá helzt í sög-
unni, sern ég tei lakasta í bók-
inni, en margar þær konur og
meyiar, sem hann lýsir, bera
svo af flestum karlmönnum, sem
við kynnumst i sögumum, að
vart mun ólíklega til getið, að
skáldið sé þarnia sj állfrátt eða
ósjiálfrátt fyrist og firemst að
bonga stoulid sína við þá konu,
sem var ástrík og sívökul móð-
ir ellefu barr.a, er upp kom-
ust, og í rúman hálfan fimmta
ára'tug sllíik heillastoð skáld-
bóndans á Ssndi, að enginn
miundi kunna að meta það til
fulls.
I fjórum sögum, Þrír í hlut,
Konuríki, Stuðninigur og Bless-
uð elóðin, eru átakanlegar lýs-
ingar frá liðnum öldum á lífi
og lífsbaráttu íslenzkra bænda
í héraði, sem í harðæri af völd-
um elds og ísa hefur oft reynzt
eitt hið harðbýiasta á öllu land
inu, þótt vordýrð og sumarfeg-
urð sé óvíða dásamlegri.
Sagan Þrir i hlut gerist um
miðsvetrarlevtið eftir hönmunga
sumarið mikla, þegar eiturmóð-
an frá Skaftáreldumium eitraði
ekki aðeins alian gróður, held-
ur iafnvel drap þanin fislk er
gekk á þau einu mið, sem hrjáð
UT og snaiuður útnesja-
bóndi gat sótt á. Smábýlið Innsta
vfk er á norðurhjara landsins,
þar sem efekert skjól er fyrir
stonmuni og brotsjóum Dumbs-
hafsins. Sigurgeir bóndi kemur
út með birtingu, og honum virð
ist, að vera mumi sjóveður. Bát-
Ikænu á hann og eina björgin,
sem til er á heimilinu, er mjólk-
urdreytill úr tveimur kúm, sem
enn skrimta. og einn einasti
hertur fiskur Skyndilega tek-
ur Sigurgeir eítir konu, sem
húkir undir bæjarveggnum með
telpu'krakka í fanginiu. Dóin?
Nei, — og har.n þekkir kon-
una. Hún er sveituingi hanis, hús-
freyja, cem heitir Sigurlaug.
Hún hetur dapurlega sögu að
segja: Búpeningurinn er allur
fallinn, bóndinn kominn á ver-
gang, en hún ekki viljað fara
að dærni hans með telpuna og
or nú á leið til hreppstjórans,
vitandi þó. að það er til einsk-
is. Húsaskjól verður hún að
Þiggja og mjóikurdi’eytil, þótt
svo mikið sé eftir af henni, að
hún í fyrstu verði að neita
fþar hvonu tveggja, sem hung-
urvofan er þegar búin að taka
sér bólfcstu. Bóndi hyggst róa,
fiskur kynni að hafa slæðzt á
grunmmið, og tótt aska sé á
jörð cg brennisteinsþefur í
lofti, mundi fiskurinn eklki eitr-
aður, nýrunninn úr hafdjúpiniu.
Húsfreyja dregur úr. Því veld-
ur draumur, sem hann hefur
dreymt og telur fiskilegan, en
henni virðist váboði, því að
manndhöfuð var á þeim gol-
þorski, sem þou drógu í sam-
eininigu í dmumniuim, bóndi og
Björg, fimmtán ára dóttir hans.
Bjórg er gott nafn í draumi,
og ekki var hans höfuð eða
hennar á fis'kinum, — höfuðið
þekkti hann þó, en vill ekki
láta það aftra sér frá róðrinum,
því að ekki er ávallt mark að
draumum og þeir auk þess
vandráðni-r. Húsfreyja lætur af
sínu, enda ekki þeirri konu
líkt að draga déð úr bónda sín-
um til þeirrar f arar, sem kynni
ekki aðeins að bæta úr bráð-
ustu þörf heimilisins, heldur
Skera úr um, hvort fjölskyld-
unni á að verða lífs auðið til
frambúðar og ein'nig mæðgun-
um, sem dauðinn hefur þegar
dregið í sinin dilk. En Tómas,
vinnumaðurir.in gamli og tryggi,
tregðast nú við að fara með
'húsbónda sínrjm. Hann er ekki
orðinm til harðræða, og hann
hefui líka drrymt illa. Bóndi
vill ekki þvinga hanin, kveðst
skreppa einm og aðeins fram á
Bæjarvíkina. Þá rýkur dóttir-
in upp úr rúminu og kveðst
munu fara með föður sámuim.
Nú ei Tómasi gamla ölluim lok-
ið, en Björg situr samt við sinn
keip, og svo búast þau öll þrjú
til sjóferðar. Þá grípur húsfreyja
harðfiskir.n, heildarforða heim-
ilisins, ber bann og hlutar
annan helming hans í femt, fær
sæförunum þrjá hluta í nesti,
segist gera það i því guðstrausti
að þau veirði vör, en einn hlut-
ann ætlar hún sér og gestum-
um tveimur.
Grynnstu miðin bregðast
þrenningunni á gaflkænunni,
sern aðeins er tvíróin og engin
varaárin. Lífsbjangarfleytan í
fyllsta 3amræmi við sjálfa þjóð
arskútuna í þennan tíma. En í
guðstrausti og af þrautþjálfaðri
seiglu leitar formaðurinn lengra
undan landi. ek'ki einu sinmi,
'heldor aftur og aftur, og þá er
veðurútlit hefur versnað og hús
freyian . breitt á“ til að boða
brim í heimalendingu, hefur
hver sæfarar.ra dregið þrjá
væna og nýger.gna þorska.
Svo setjast karlmennirnir
undir árar, en Björg litla geng-
ur frá færunmm og þræðir síð-
an sína þrjá drætti upp á snæri
og bir.dur við röng. Svo krýp-
ur hún á kné og ýtir á árar-
nar til þess að flýta förinni.
En þegar uim hríð hefur verið
róið tekur að hvessa af vestri
og síðan norðvestri, og Björig
verður að taka til við austur.
Þegir báturinn er orðinm þurr-
ausinn, dettu. í dúnalogn, og
nú er stiutt orðið í heimavor.
En brátt skellur á norðanveð-
ur með bleytuihríð og ólendandi
verður í Inmstuvík, og er þá
eina bjargiarvonin að hleypa
inn með landi og reyna að
lenda í bási einum, þar sem
leiðin ligguir um þröngt sund
milli boða og skerja. Óhægt er
um róðurir.n og ekkert seglið,
og Bjöig stendur í austri. Það
rofar aðeiras til, og þótt tekið
sé að rök'kva, bykist bóndi sjá,
að nú sé hin fyrii'hugaða lend-
inig skammt umdan. En þá er
þróttur Tómasar þrotinn. Hann
missir árina og þegar hanm
reynir að seilast eftir henni,
stingst hann útbyrðis og sekk-
ur. Aftur er kon.in hríð og auik
þess tekið að" röKkva, og nú sit-
ur Tómas bór.di ráðþrota með
eina ár og báturinm veltist
stjórnlaus undon veðri og öld-
um og verður þóttufullur af
sjó. En Björg bregður við og
hvetur föður sinn til að reyna
að halda bátr.um upp í bár-
una, og svo hamast hún við að
ausa. En hvorugt stoðar. Svo
ger'st fyrra undrið: Skyndilega
kernur faðirinr. auga á árina
týndu. Hún fjýtur svo nœrri
kænunni, að hanm nær í hana.
Þá tekst honum að ná stjórn á
bátnum — og annað undrið
verður hlutskipti þeirra feðg-
inanrna: Þrátt fyrir myrkur, hríð
boða og brim lenda þau heilu
og höldnu i himum svokallaða
Jörundarbási. Þar stendur hús-
freyjan í fjöru, og kæmunni er
forðað undan sjó. En nú voru
aðeins i honum fiskarnir, sem
Björg hafði verið svo forsjál
að binda við röng. Hvort var
svo fumduir árairimmar og hin fair
9æla lending tilviljanir — eða
kraftaveik, umbun guðstrausts,
seigiu, kjarks og sjálfsbjargar-
vilja? ...Mannslíf hefur hún
raunar kostað. sjóferðin, en
fiskarnir þrír eru ekki eiimurug-
is björg í bili heldur gefa þeir
fyrirheit um ríkulegra bjarg-
ræði, þegar upp birtir, og sjó
og vind Jægir . Eftir skamma
stund situr fjölskyldan og gest-
ir þeirra við hlóðaeldinn. Ljós-
metið er spareð. enda logar nú
hið innra me5* þessu fólki á
vonartýru, sem varpar skini á
komar.di daga svo að vorið
virðist á næsto neyti.Höfund-
ur notar vart atburði hins
mikla dags í lífi þessa fólks,
avo sern kostur virðist á, til
áhrifa um imrdifum lesandans í
aðstæður og baráttu sögufólks-
ins, og sumt i sjóferðarlýsing-
umni er ekki æskilega lit- og
Mfirífct, en anmað með mokkr-
um ólíkindun. Hims vegar er
svo það að meta, að kjarni sög-
unnar hverfur ekki í iðu lamg-
drægra lýsinga á meira og
minna iæigalitluim smáatriðum.
Friaan'h. í næsita blaði.
MENN MEGA
ÞÁ ETA
OG DREKKA . . .
Framh. af bls. 2
M.M.: 100 þúsund manns um
heim allan trúa því. Áhugi
„Bítlanna" á einbeitingu hug-
ans kom mér á óvart.
Muggeridge: Einn þeirra
sagði fáum dögum áður en
hann hitti yður, að með því að
taka L.S.D. hefði hann skilið
eðli guðs. Ég er á móti eitur-
lyfjuim. Það er rönig stefna.
M.M.: Eiturlyf eru engin svör
við vandamálum lífsins. Þetta
sýnir hvernig viðhorfin hafa
brey'tzt með tímamuim.
Muggeridge: Eigið þér við að
eiturlyfin hafi breytt þeim?
M.M. Nei, ekki eiturlyfin
heldur þörfin fyrir eitthvað
sem getur víkkað svið sjálfs-
vitundarininar. Þetta gera ung
börn, þau víkka sjálfsvitund-
ina. Ef trúað fólk, trúariðkan-
ir og kirkjur geta ekki full-
nægt þörf unga fólksins til að
öðlast dýpri sjálfsvitund, verð-
ur það að grípa til eiturlyfj-
anna. Merkilegast í þessu er
þrá unga fólksins eftir að öðl-
ast sjálfsvitund, þó ekki væri
nema stutta stund. Kristnin
kennir að guðdómurinn þúi í
manninum sjálfum. Nútímamað
urinn vill ganga úr skugga um
hvort svo sé.
Flóttamannaplatan
Fraimh. a'f blS. 11
sem alls staðar er píanó vegna
sönggleði gestanna. Tom var
heppinn og komst í skemmti-
þátt hjá BBC. Þá var honum
borgið. Þessi fátæki piltur frá
Wales, sem eitt sinn dáði og
stældi Elvis Presley og Jerry
Lee Lewis á nú þessa sömu
söngvara meðal áköfustu aðdá-
enda sinna. Segir það sína sögu
um sönghæfileika hans.
PAUL MAURIAT fæddist inn
í gamula ætt túlkienda siígilidirar
tónlistar og þótti snemma góð-
ur konsertpíanisti. En er á leið
tók hanin að sjá fleiri mögu-
leika, stofnaði hljómsveit, fór í
hljómleikaför um Evrópu og
ferill hans var ráðinn. Síðan er
hægast að vísa á plötur þessa
skeggjaða Frakka, sem flæða
nú yfir heiminn. Aðdáendur
hans má upplýsa um það, að
Mauriat er skákóður og teflir
við hvern þann, sem fáanlegur
er til þess!
DIANA ROSS AND THE SU
PRIMES stóðu á tindinuim áð-
ur en tvö ár voru liðin frá því
að farið var að veita þeim at-
hygli. Þá höfðu þær fengið sjö
gullplötur fyrir afrek sín. Þær
hófu ungar söng og sungu í
kirkjukórum og skólakórum.
Ein þeirra varð að hætta vegna
vanheilsu 1967 en önnur kom í
staðinn og syngja þær nú sem
aldrei fyrr. Eitt sinn áttu þær
fimm plötur, hverja á fætur
annarri í fyrsta sæti vinsæld-
arlistans. En þótt mikið sé lát-
ið með stúlkurnar eru þetta ró-
legheitatelpur og helztu áhuga-
málin, matargerð og ferðalög.
SIMON AND GARFUNKEL
kunna illa við það að vera
nefndir „rödd samtíðarinnar“.
Það mun þó ekki með öllu
fjarri lagi. Þeir eru nokkuð sér-
stæðir meðal poppsöngvara, þar
sem Simon hefur háskólapróf í
eniskum bókmenntum en Gar-
funkel vinnur um þessar mund
ir að doktorsritgerð í stærð-
fræði. Þeir semja mörg lög sín
og texta sjálfir. Oftast er ein-
hver „boðskapur“ í lögum
þeirra, en vinsældum þeirra
veldur þó helzt hinn sérlega
vandaði frágangur á lögum og
textum. Þeir trúa ekki á mót-
mæli mótmælanna vegna og
neita að láta hnýta sig aftan
í nokkrar andspyrnuhreyfing-
ar.
FRANK SINATRA er lág-
vaxinn, grannur og brosleitur
maður, sem nú hefur skemmt
heiminum í aldarþriðjung með
söng sínum. Hann er ættaður
frá Italíu og hóf feril sinn eins
og allir duglegir Ameríkanar
með því að selja blöð. Hann
hefur lítið komið við blaðasölu
síðan, því að gífurlegar vin-
sældir hans hafa fært honum
milljónir á milljónir ofan. Tutt-
ugu og fimm árum eftir að hann
hó'f sönig, 9Öng hainn iinin á plötu
með dóttur sinni Nancy, en
hann óttast víst vart lengur
samkeppnina og þess heldur
ekki þörf, því Sinatra er og
vetður alveg sér á parti.
SONNY AND CIIER mættiust
fyrst, þegar Sonny var 23 ára
en Cher 17. Fyrsti samningur-
inn, sem þau gerðu var hjú-
skaparsamningur. Þau komu
sér brátt saman um það, sem
þau skyldu leggja fyrir sig og
hafa síðan haldið strikið. — Ef
við getum glatt krakkana erum
við sjálf ánægð — ,segja þau
um tónlist sína. Þau hafa löng-
um átt pl'ötur hátt á vinsælda-
listanum. Svo vel hafa þau kom-
izt áfram, að sagt hefur verið
„að þau noti fleiri tækifæri en
til séu“!
DUSTY SPRINGFIELD
komst inn í hringiðuna 1958 er
hún slóst í lið með Lania Sist-
ers. Árið 1960 stofnaði hún The
Springfields með bróður sínum
og varð sú hljómsveit afar vin-
sæl í Bretlandi. Hún leystist
upp 1963 og Duisty réðst ein á
garðinn. Engin leið er lengur
að telja upp og tíunda þætti
hennar, lög eða plötur. Dusty
hefur heiminn fyrir fótum sér
en sjálf er hún fremur bölsýn.
Það er dásamlegt að vera vin-
sæll, en kjánalegt að telja sér
trú um, að það endist. —
BARB.IA STREISAND er
stúlka, sem ákvað að sigra
heiminn og tókst það. Um þess-
ar mundir framleiðir hún sína
eigin sjónvarpsþætti víða um
heim, leikur í frægustu kvik-
myndum og söngleikjum og á í
fórum siíniuim sjö guillplötuir fyr
ir frammistöðu sína á söngsvið-
inu. Dag einn er hún var fjórt-
án ára fór hún með neðanjarð-
arlestinni til Manhattan og fór
í leikhús. Þar var „Dagbók
Ö'niniu Frank“ sýnd og Banböru
fannst hún mundi hafa getað
leikið Önnu betur sjálf. Þar
með var hún staðráðin. Hún
átti þó erfiðan veg fyrir hönd-
um en, aldrei gafst hún upp —
fyrr en heimurinn lá flatur fyr-
ir henni.
DIONNE WARWICK stund-
a'ði miúsíknáim frá sex ára aldri.
Á uppvaxtarárunum söng hún
í kirkjukórum og fyrir góðgerð-
arstofnanir og hélt brátt til
New York til að syngja inn á
kórplötur. Þar tóku menn eftir
hinni sérstæðu rödd hennar og
Dionne datt í lukkupottinn.
Marlene Dietrich varð svo hrif-
in af Dionne, að hún kynnti
hana sérstaklega í París árið
1963, þar sem Dionne vann
hylli allra. Síðan kom hún fram
bæði í Frakklandi og Bretlandi
við geysifögnuð og tryggði þar
vinsældir sínar. Þá sneri hún
heim til Bandaríkjannia og gerði
slíkt hið sama. Hún hefur stað-
ið á tindinum allt frá fyrstu
hljómleikum síniuim.
ANDY WILLIAMS er þús-
undþjalasmiður í skemmtiheim-
inum. Hann syngur, leikur, sem-
ur og kemur fram í sjónvarps-
þáttum, kvikmyndum og á næt-
urklúbbum. Ágætt dæmi um ó-
tvíræðar vinsældir Andys er
auglýsing, sem umboðsmaður
einn sá sig tilneyddan til að
setja í eitt Bostonblaðanna og
var það afsökunarbeiðni til
allra þeirra, sem ekki höfðu
fengið inngöngu á einhvern
næturklúbb kvöld eitt, er Andy
skemmti þar. Verðlaunaskápur
Andys fer nú brátt að springa
utan af medalíunum. Hann var
þegiar farinn að selja plötur í
milljónaupplögum árið 1959 og
hefur aldrei þurft að heyra
lægri tölur síðan.
1'5. júnií 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15