Lesbók Morgunblaðsins - 06.07.1969, Blaðsíða 13

Og þaff hefur Solzlienitsyn.
Hann hefur dvalizt í sovézkum
fangabúðum (sem hann lýsti í
bókinni „Dagur í lífi Ivans
Denisovich“) og starfaði í rann
sóknastofnun, sem mönnuð var
pólitískum föngum („Innsti
hringurinn") og hefur læknast
af sínu andlega æxli. (Þess má
geta að hann er sagður trúa
því að hið líkamlega mein hafi
læknast fyrir hans eigin að-
gerðir.)
Sem stendur er Solzhenitsyn
frjáls maður, enda þótt hann
lifi utan við hin ýmsu „víti“,
sem fyrirfinnast í Sovétríkjun-
um. Síðastliðin tvö ár hefur
hann staðið framarlega í bar-
áttunni fyrir útrýmingu rit-
skoðunar í Sovétríkjunum. í
maí 1967 lagði hann málið fyr-
ir landsþing rithöfundasam-
bandsins. Síðan hefur hann ekki
linnt bréfaskriftum og hcimsókn
um til hins íhaldssama ritara-
ráðs sambandsins — en án ár-
angurs. Að „Ivan Denisovich“
frátöldum, liafa engar bækur
hans komið út í Sovétríkjun-
um og sjálfur er hann virtur að
vettugi, enda þótt hann sé í
miklum metum meðal sovézkra
menntamanna er hans varla
nokkurntíma getið í sovézkum
blöðum. En erlendar útgáfur af
„Krabbadeildinni“ gætu rétt-
lætt þessi orð sovézka skálds-
ins Aleksandr Yesenin-Volpin:
„í Rússlandi ríkir ekki rit-
frelsi — en hver getur sagt að
þar sé ekkert hugsanafrelsi."
Mér er varnað máls
FramníhiaM af bls. 3.
iam. Frtá liðnium áruim eigiuim við
ekki aðeine mirunángar uim órétt
læti, held'ur og hetjuskap. En
það látizt þér ekki sjá.
Súrkov: Kæmi „Krabbadeild-
in“ út, yili hún ofcknur líklega
meina tjómi en einduinmininiinigar
Svetlönu Allelújevu. En lesend
ur okkar eru áreið'anilega of
menmtaðir og þroskaðiir til
þess að missa trúna á komimún-
ismanin vegna einmar bókar. Og
þó . . eiru veir'k Soilzihenjtsynis
okkur hættulegri en verlk Past-
-eirniakis. Pastiermaik var hlédmæig-
ur. Siolzihiinit.sym er aiflbur á mióti
vígireiflur oig bardai@a£úis,
Jasjen: Hamin er stútfullur
fjandskapar. Eg legg til, að
hann verði rekinin úr rithöf-
undasambanidinu.
Auðvitað má sjá, að listamað-
ur hefur farið höndum um
„Krabbadeildina“. En hvers
vegna dkýtur hanm sökinni á
umisiáitri L°in,iinigirad á fliei'ri en
Hjtler? Hven-jir emu þeissir „aðir-
ir“? Ég sikil ekiki hvert maðiur-
inin er að íana. Á hamin kammsiki
við Bería? Eð'a hiina fraimiúi’skar
andi núverardi leiðtoga okkar?
Homum væri hollaist að gera ein
hverja grein íyrir þessu.
Kerbabajev: Allar aðalpersón
ur ,,Krabbadeildarininiar“ eru
fyrrverandi fanigar, allt er
dimimt og dapurlegt . . . Hvergi
neftast m.að>uir á vinigijamilirgt eða
örvandi orð. Manni verðuir bein
línis illt af le-ntrimiuim.
Solzhenitsyn: Ég stoal taia
mjög hægt, svo y'ktour Skiljist
'hvað ég á við. Mernn fininu heit-
iniu „Krabbadeildim" það 'helzt
til foráttu, að það sé ekiki not-
að í laeknisfræðileigiri m'erikin.giu,
heldur sé það tákn. Ég get svar
að því til, að hér er um raiun-
veinulieigian ka’abba að ræða,
þaimn æim bókimieininitiaimieinin
ræða heM -.kki uim. En sjúkl-
ingarnir fá hims vegar að finmia
fyi-ir honum. Og kammski ein-
hver vandamanm-a ykkar, já,
eða ykkar sjálfra lendi ein-
hvern tíima á krabbadeild. I»á
mun ljúkast upp fyrir honum,
að hér er ekiki um neitt tákm
að ræða.
Verkeflni rithöfumdar er e'kki
í því fólgið að verja eða gagn-
rýna hinar og aðrar aðferðir
við skiptingu þjóðarframleiðsl-
umn.ar. Rithöfumdurimn velur sér
alþjóðleg og eilíf vandamál að
glíma við. Hann fæst við leynd-
ainmiál hjaiita og samvizku
manmisins, mót lífs og dauða, sig
urinin yfir örvæntinigunini, lög-
mál maninúðar, sem stíga úr
djúpi árþúsumdanma og eyðast
ekki fyi-r en sólin slofcknaT.
En svo við snúum ofckur að
tillögu Fedíns, þá fagna ég
henmi að manki. Ég barðist .sjálf
ur fyrir umræðuim fyrir opnum
tjöldum. En hitt er skrítnara,
sem h.anin heimtar, að ég gefi
yfirlýsimgu á undan. Ég er
fyrst bumdinn á hönduim og fót-
uim, síðan keflaður og samt á
ég að stamda fyrir svöruim. Ætti
ég kanmski að orða þetta svo,
að fcröfur mímar hafi verið upp
fylltar að hluta? Fram að þessu
hefur þó alls efckert verið lag-
fært né leiðrétt. Nei, fruimfcvæð
ið er ykfcar. Þið verðið að gera
eitthvað. Gefið út bréfið mitt.
Fedín: Nei, þessi röksemda-
færsla er alrömg. Þór verðið
fyrst að gefa einíhverj.a yfir-
lýsingu opinberlega. Og. svo
marg hlýyrði haf-a faillfð um st-íl
yðar og hæfileika, áð þér hljót-
ið brátt að finina sköpunarþrá
yðar réttam farveg.
Tvardovskí: Yrði bréf Sol-
zlhieini’tiiynis ti'l ritlhöÆumidafþinigs-
ins gefið út, ef svo færi?
Fedín: Nei, útleindinigar tófcu
frumkvæðið af okfcur í því eflni
og við höfuim enga ástæðu til
útgáflu þess lemgur.
Solzhenitsyn: Betra er sedmit en
aldrei.
Súrkov: Þér varðið að láta
algerlega af því hlutverki leið-
toga hinmar pólitísku stjórnar-
andstöðu, sem Vesturlandabúar
þeikkja yður í.
SoIzhenitsyn:Anmiaðihvort l'júga
nú eyr-u mín, Súrkov, eða ég
er bara svon-a skilnimigssljór!
Orðlistarmaður leiðtogi hinmar
pólitísku stjórin'arandstöðu?
Hvernig í dauðamuim getnr þetta
tvannt farið saman?
HAGALAGÐAR
KVAÐIR Á
KONUNGSJÖRÐUM
Þesiaar voiru kvað’ir á Bretoku
á Álftaneai samlkv. Jarðabók
Á. M.:
Maminislán um vertíð, dagslætt
ir tveir, simn af hvorri jörð-
inmi, tveir hríshiestar, skipaferð-
ir þegar umboðismaðuir kallar,
hvort heldur lemigra eða
Sfceimmira, vetiur eða sumar, að
fara í Elliðiaár oftast tvisvar á
ári, húsastö-rf á Bessastöðum
þegar kallað verður, hestuir og
miaður af hvorum bóinda, að
bera fól-k til Hólnnakaupstaðar,
tveir hey'hestai- til fálkapen-
ings á skipinu, að mala m.alt á
Bessastöðum þegar kallað er,
heyrakstuir á Bessastöðum, en
þó sjaldan, að flytja mótorf af
þerrivelli heim til Bessastaða.
Að öllum þesis'um erinduim fæð-
ir bóndinn sjálfur, nema í suim-
ar lét umboðsimaðurinm Páll
Beyer fæða þá sem fóru í Kefla
vík.
----------------------------------- Nokkrir ungir íslendingar stilltu sér upp til myndatöku fyrir
Fi’aimlhaild afl bls. 4. framan herbifreið. Þekkir nokkur andlitin?
ísland flutnimgamiðstöð fyrii-
unga brezka flugmenin, sem fara
áttu til þjálfumar í Canada.
Þúsunidir flugliða voru sendar
til íslands og fluttar í herflutn-
ingaskip, sem lágu fyrir akker-
um í fjörðúinum og höfðoi kom-
ið þangað með þjálfað fliuglið
frá Canada. Á einuim degi flutt-
um við um borð í dkip í Hval-
firði 1000 uiruga menin, sem fara
áttu til Canada. Við miumdum
enn nöfnin á skipunum — eins
og Leinster, Loöhmagar, Nova,
Ulsterman, sem fluttu uragu
menmina frá Emglamdi til ís-
larnds, sömuleiðis stænri skipim
eins og Orduna, Llamistephan
Castle, Duöhess of Ridhmond,
Berbyshire, Alconia, Laconia,
Califormia og Pascali, sem áttu
fyrir sér hættuför yfir Atl-
andslhafið.
Við mundum eftiir íbúðinmi
okkar í Tjarnargötu 3, þar sem
við höfðum hátalara frá út-
varpstæki Kjartans Milmerts, em
hianm vildi oft gleyma að
slökkva á viðtækimu og þá
vöknuðum við uim miðja nétt
við drumiur og hvæs utan úr
gufuhvolfinu.
Ég bafði meðferðis til að
sýna þeim eintak af tímariti
„Christmas in Iceland — 1940“
sem gefið var út af K. Guð-
miunidssyni og pmemitað í Vík-
inigspremti h.f.: það var selt á
1 toróniu.
Blaðið hófst á jólahuigvékju
eftir H.O. Curtiss, ofursta yfir-
mann brezku herjamna á íslamdi
þar sem hanm sagir m.a.: „Því
meir sem við vitum uim ísland,
þeim muin áhugaverðari verður
dvöd oktoar hér, og í því efni
getur þetta blað orðið til mik-
ils gagras og dýrmætur minja-
gripur er frá líður.“
Það er vissulega einm af mím-
um dýrmætustu mmjagripum.
Þeir sem lögðu til efmi vom
bæði ernskir og íslenzkir. Þar
var þriggja blaðisíðna grein
„eftir íslendimig“, með fyrir-
sögninmi „ísland hertelkur Enig-
land“, þar sem í sfluttu máli var
rakin Egils saga Skallagríimis-
sonar og því lýst þegar Eirík-
ur kiomumiguir, somiuir Bamalds
hárfagra, sigldi til Bniglainds áir-
ið 935, ásamt frásögn af reynslu
skáldisinis er hanm sigldi sjálfur
yfir norðanivert Atlanitsihaf.
Við minntumist þess er við
vök'nuðum snemm-a morgun
einrn í ágúst 1941 við miklar
fLugvéladruniur — em það var
óvenjulegt 'hljóð á því hea-rams
áiri. Er ég leit út um glugga
minm í Tjarnargötu 3, sá ég uim
það bil 12 amerískar Tomahaw'k
onrustuiflugvólair hnilta hringi
yfir himium nýhyggða flugvelli
áður en þær lanitu. Þetta voru
fyrstu flugvélarmar af mörgum
hundruðum sem fyl-gdu á eftir
næstu mámuði, en lokaákvörð-
umiarstaðuir þeirra var England.
Við Lawremce og Hogg minnt
uimst dagsins í júná 1941 —
það var mánar tiltekið 2. júní
— Þegar sex Hunrioane or-rustu
vélar 'komu í kössum með skip-
inu „Empire En-ergy“, fyrstu
orrustufl'U'gvélarmar, sem bæki-
stöð höfðu á íslandi. Við skip-
uðuim kösisuinium upp á laniga
flutningavagna, seim fluttu þá
til flugvallarims þar sem fluig-
vélarmar voru settar saman. í
okkar hópi ríkti mikil eftir-
væ-niti'ng því við höfðum svo oft
heyrt hermemnima kvarta yfir
hinum gagmslausa flugher, þeg-
ar þýzkar köininiuiniarfluigvélar
fenigu að sveima óáreittar yfir
íslandi.
Fyrsta Hurricame-flugvélin
hóf sig á loft klukkam 3 þamn
áttunda júnd, í glampamdi sól-
skini, en það var efcki fyrr en
ári síðar, eða 14. ágúst 1942 sem
við sáuim fyrstu þýzku flugvél-
ina, Foöke-Wulff 200, sikotna
niður yfir sjóruum niálægt
Reykjavík — og þá var það am
erísfc Airacob-ra, sem átti heið-
urirun.
Starf okkar sem flutniniga-
dieiMiair kom okikua- í -aam-
bamd við ýmsa eirasitakl-
iinga á íslaimdi, í skipafédiög-
uim, hjá haifmaryfiirvöMium
og skiipstjóra og áhaifnár
liitiu gbramdifeirðiasikiipaininia, sem
við gátum leigt til að flytja
olíu og amman útbúnað til her-
stöðv.a vflðsvegar meðflram
ströndinini. Við miundum allir
hjálpsemi þein-a og vinsamlega
fyrirgreiðslu.
Sbundum var oklkur boðið i-nin
á íslenzkt heimili upp á kaffi
og kökuir, eða jafnvel glas af
brennivíni. Það var aðeims við
slík tækifæri, eða þegar við fór
uim á dansleik eða í bíó, sem
við sáum um að vera með fægða
hnappa og bunstaða skó og
bindi um bálsinm,
Störf einis og uppskipum og
útskipum, að aka flutniniga-
vögmum, 'heUa benzíni á flug-
báta úr 32ja lítra tumruum, flytja
hundmð fliugmamna á ákipsfjöl
á herflutningabátum á hvaða
tíma sólarhrimgsins sem var,
moka kolum á fiutninigiabíiia,
voru ekki til þess fallin að
gera menn tilhaldssama.
í Tjarnaxigötu 3 var ekkert
baðherbergi, en við vomtn reglu
legir gestir í Baðhúsi borgar-
innar og í Suindhöllinini, þar
sem ég lærði fyrst dýfingair aif
efsta pallimum.
Brown deildarforimgi vann
sjáilfuT eimis og við hinir. Hamn
sat ekki við Skrifborð og gaf
fyrirskipainir. Svo að þrátt fyrir
vandaðu'i einkemnisbúnimg leit
hann einnig út eins og vinin-
andi maður. Ég held að harnn
hafi aðeins átt eirnn einkemnds-
búnimg, vegna þess að í júlí
1941 þeg'ar fréttist að herto-g-
iran af Ken-t kæmi í heimsókn
til Islands eftir fáeina daga,
'hló hanm og sagði: „Þá verð ég
að láta hreimsa og pressa eim-
keninisbún'imginm mimm!“
Á sunmiudagsmorgunimin
kl-ukfcan 10 kom Ray Lawrence
inm til ok'kar með tebolla —
og þá minmtist ég Bill gaimla
Williams liðþjálfa, seim gegnt
hafði herþjómiustu í fyrri heim-
styrjöldimmi og vakti okkur í
herbergjum okkar í Tjamnar-
götu með tesopa við sólarupp-
rás.
Eftir hádegisverðinm héldu
samræðurnar áfram alian dag-
inn fram á kvöld. Við 'hefðuim
getað talað í heila vitou. En
þarna komium við okkiuir saman
um að hilttast á hveirj'u ári til
að glieðjast yfia- því léni, æm
lét vegli oklkar mætaist í svo
ógleymanilegiu laindi.
Útgefandi: H;f. Árv-akur, Heykjavik.
Franikv.stj.: Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnascn frá Vigur.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónss'on.
Ritstj.fltr.: Gísli Sigur&von.
Auglýsirgar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími ÍC'ICJ.
6. j'úM 1909
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13