Lesbók Morgunblaðsins - 10.08.1969, Síða 8

^—————
ÞÓTT Napóleon mikli fengi áorkað meiru um ævina, en aðrir tlauð-
legir menn og byggi yfir gífurlegu lífsfjöri og vinnugleði, var hami
alla ævi meira eða minna þjakaður af alls kyns sjúkdómum og mein-
um.
Á unga aldri fékk Napóleon húðsjúkdóm, sem brátt tókst þó að
lækna. Á efri árum fékk hann annan illvígari. Napóleon hafði alla
ævi óvenjulega hægan hjartslátt. Hann særðist þrisvar í orrustunni
um Toulon. Einu sinni á enni, öðru sinni á bringu og þriðja sinni
er byssustingur var rekinn í gegnum vinstri kálfa hans og bjó hann
að ,því um árabil. Fáum árum síðar særðist hann á sama fótlegg. Níu
árum enn síðar var hann skotinn í vinstri hælinn rétt við Akkillesar-
taugina og nokkru seinna særðist hann enn á sama fæti.
Hugur Napóleons var sístarfandi og heili hans var einstakt líffæri.
En fyrir kom, að Napóleon féll í yfirlið og telja sumir þar hafa ver-
ið um flogaveiki að ræða. Er Napóleon var um fertugt fór kirtill í
höfði hans úr skorðum og hann tók að fitna afskaplega. Einnig sljóvg-
aðist hann og lífsfjör hans dvínaði. Hann varð aldrei samur maður
eftir.
Meltingartregða þjakaði hann ævilangt og hann tók stöðugt lyf við
henni. Hann fékk einnig tíðum blæðingar í kviði og það var slíkt
kast, sem hann fékk fyrir orrustima við Waterloo. Hann varð að
nema staðar daglangt og bíða þess, að kastið liði hjá. En á meðan gafst
Wellington hertoga tækifæri til þess að skipa her sinum eins og bezt
varð á kosið, en hann hafði einmitt verið Tíominn í slæma klípu. Því
fór sem fór.
Napóleon þjáðist auk alls þessa af þvagteppu frá tuttugu og sjö
ára aldri.
Hann lézt loks af illkynjuðu krabbameini í maga.
Ust aðrar Evrópuþjóðir samningafúsari,
og voru samningar undirritaðir í Ami-
ens árið 1801. f þetta sinm fékk Jósefína
færri bréf fná ítaMu, því Napóieom var
að skemmta sér með holduigri, ítalskri
óperusöngkonu. Það samband varði þó
ekki lengi.
Eftir að friður var kominm á lifnaði
aldeilis yfir Parísarborg. Ferðamenm
flykktust unnvörpum þangað í leit að
skemmtunum. Fatatízka tók stökkbreyt-
inigum og lifniaðiuir aiknieminimigis jiafnt
sem heldra fólks hneykslaði frómar sál-
ir. Pál'íma systir Napóleons lét mála sig
nakta og þegar einhverjir hneyksluð-
ust á þessu svaraði hún: — Það var
allt í lagi ... það var vel heitt í vinnu-
stofunni! —
En helzta undur Parísar var enn sem
áður Napóleon Bónaparte, hírnn ungi af-
reksmaður, sem hafizt hafði af bylting-
unni. Fólk flykktist um hann. Meðal
gesta var skáldkonan Fanny Burney,
sem reit á þessa leið í dagbók sína:
— Ég komst í grennd við hann stutta
stund og andlit hamis hafði sterk áhrif á
mig. Það er fölt og þunglyndislegt og
snillin lýsir af því. Annars lítur Napó-
leon alls ekki út fyrir að vem frelsari
Frakklands heldur aðeins gáfaðuir og
gjörhugull maður. Klæðnaður hans er
einmig fábrotinm og stingur í stúf við
allt glysið og glingrið í kring um hann.
Hann líkist fremiur námsmanni en her-
xnanni. —
Napóleon bjó niú í TuiiLesies og var
tekimn að rita Napóleon í stað Bóna-
parte undir embættisskjöl sín. 1802 var
embættistíð hans framlengd til æviloka.
En sjálfur var hann á hnotskóg eftir
meiru. Hann vildi stofna keisaradæmi
og kvað ríkiserfðir bezt geta tryggt
framgang og viðhald byltingarinmar.
Sjálfur hugðist hann hljóta titilinn
Frakkakeisari. En þar voru aðrar Ev-
rópuþjóðir ekki sama sinmis.
Öflugasti andstæðingur- Napóleons í
þessu máli innam Frakklands sjálfs
var Germaime de Stael, skáldkona. Hafi
Napóleom verið fyrsti nútímamaðiurinn
var hún fyrsta mútímakonan. Hún var
gagnmenmtuð, gerði víðreist og fór sjálf
með öll sín mál. Hún hafði boðið Napó-
leon að verða ástmey hams, en hann
hafmað. Þau hittust í fyrsta sinn í sam-
kvæmi í París og Napóleon reyndi að
forðast hana. En hún stillti sér upp
fyrir framan hamm og hóf að spyrja
hanm spjörunum úr:
— Hvers konar kvenfólk fellur yður
bezt, hershöfðingi? —
— Eg held mér við konuma mína. —
— Að sjálfsögðu — en hvaða konium
dáizt þér mest að? —
— Góðum húsmæðrum —.
— Aha — en hver er draumadísim
yðar? —
— Sú, sem fæðir flest börnin, frú —.
— Þér eruð vitur maður, hershöfð-
ingi —.
Jósefína, sem vissi fullvel af því, að
hún bafði ekki fætt Napóleoni börn,
reiddist þessu og hreytti framan í hann
í allra áheyrn:
— Langar þig til að allir Parísarbú-
?r hlæji að þér? —
— Hví ekki það? — anzaði Napóleon
glaðlega.
Germaine de Stael hélt andstöðú sinni
áfram við Napóleon, em hanm skipti sér
lítt af þvi og hið versta, sem fyrir hama
kom var það, er henmá var meiniuð hú-
seta í Frakklani, en hún var raunar
svissnesfeur ríkisborgiairi. NapóLeom mefs-
aðli sjaldmast stjótrmmálaamidstæðimg-
um sínum nema rétt til málamynda.
Len'gst gekk hann, er hanm lét sikjóta
búrbóniskan prins mokkurn. Hann iðrað-
ist þessa þó og skaut sökinni á Talley-
rand og er ekki ósennilegt, að hanm
hafi haft eitthvað fyrir sér í því.
Það var um þetta leyti, að styrjöld-
in við Englendinga brauzt út. Var þar
báðum um að kenmia. Ástæða Englend-
inga var sú, að þekn leizt ekki á að
hafa svo volduigt ríki rétt handan Erima
sundsinis. Napóleon vildi hins vegar
steypa ensku stjórnimni og koma lýð-
ræði á. Hanm mum þó hafa misskilið
hug emdku þjóðarinnar eitthvað, því að
þótt mamgir Englendingar ælu rneð sér
byiitinigarkiemmidar hugmymidir á þeim
döigium, hefðu þeir alll'iir vaæizt sem eiinm
maður gegn erlendum „frelsara".
Heima fyrix fékk Napóleon jafnvel
meáiri stuðmdmig em hiamm þoirftt við á-
form sitt um keisaradæmið. Hann var
krýndur í Notre Dame kirkjunni. Páf-
inn sjálfur var sóttur til Rómar að krýna
og flækti Napóleon kirkjuna þannig
kænlega í málið.
Bónapartef j ölsky ldan huigðist koma
Jósefímu frá en Napóleon vildi gera
hana að keisaraynju. Jósefína greip fær-
ið og laumiaði því að páfa, að þau Napó-
leon hefðu ekki verið vígð saman
í kirkju og varð úr, að svo var gert.
Hélt Jósefíma, að þar með hefði húm
komið í veg fyrir skilnað í eitt sinm
fyrir öll. En Napóleon lék á hama og
skildi eftir smá smugu til vomar og
vara. Var það formsatriði nokkurt í
reglunum og kom honium að góðum not-
um síðar. Mikið var um að vera við
krýniiniglumia og höfðámigjiumium ákaft
fagniað, en Napóiieomii þó mest. Hápumfct-
ur atlhafnarinnar var, þegar páfinm
hugðist smeygja kórómumni á höfuð
hjónanmia. En Napóelon treysti sjálfum
sér bezt. Hann gekk hvatlega upp að
háaltarimu, setti kórónuna upp og færði
hinia á höfuð Jósefínu. Gat páfinm fátt
úr iþví gemt niamia lýsa því yifir, að: —
Keiisiarinm iemigi iilfi. — Síðiam giúMu iúðr-
arnir og Napóleon var orðinm keisari.
Hanm sneri sér að Jósepi bróður sínum
og sagði: — Bara, að pabbi gæti séð
okkur núna, Jósep! —
Skömmu síðar gkundaði keisarinm
upp í vagn sinn, er sex hestar drógu og
lagði af stað um þvert og endilangt
meginland Evrópu. Hann sat lengst af í
vagni sínum og las yfir Skýrsluir frá ýmis
um þjóðlöndum og hiripaði niðuir skip-
anir og yfirlýsinigar sínar. Hanm sfcildi
eftir sig slóð frumdraga og uppkasta,
sem hanm þeytti út um vagngluggana.
Stundum fór hanm út og marséiraði
nokkra stund með hernum. Herinm bar
mjög hratt yfir og gekk í takt við
trumbuslög. Napóleon rabbaði við her-
menninia og hélt þaminig við goðsögn-
inni um sig. Hann sýndi þeim mikla um-
hyggju og húrn var raunar engin upp-
gerð. Sögurnar um hanm geingu staf-
laust um alla álfuna. Hann átti að hafa
deilt kjörum við óbreytta hermenm sína
og anmars staðar var hann sagður hafa
leyst örþreyttan vörð af hólmi.
Hann lagði geysilegar vegaleingdiir að
baki. Árið 1811 eitt ferðaðist hanm um
Frakkland, Belgíu, Holland, Þýzkaland
og Ítalíu og ári síðar sat hann í Moskvu.
Það var árið 1811 að hanrn lýsti yfir í
bréfi hinmii miklu huigsjón sinni að sam-
eina alla Evrópu, og gara þjóðir henn-
Málverk eftir Philipotteaux, sem sýnir bardagann við Waterloo í fullum gangi. Hertoginn af Wellington sigraði Napóleon þarna með hjálp Prússa á ellef'm stundu.
Myndin er varðveitt í Wellinigtonsafninu.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
10. áigúist 1969